Përktheu nga origjinali rusisht: Korab Hoxha
Pas sillës, dolën prej sallës së ngrohtë të ngrënies ndriçuar qartas, në kuvertë dhe ndalën tek parmakët. Ajo mbylli sytë, mbështeti trinën e dorës mbi faqe dhe gazmoi me një të qeshur të thjeshtë, magjepsëse, gjithçka ishte magjepsëse tek kjo grua e imët, dhe tha:
- Me ç’duket jam dehur…Po ju nga u shfaqët? Tri orë më parë, unë as që e dija se ju ishit në botë…Madje as nuk e di se ku hipët. Në Samarë? Por, megjithatë …Mos po më merren mentë vallë apo mos po kthehemi për diku?
Përpara shtrihej mugëtira dhe nata. Prej errësirës përçikte fytyrën një shkulm i butë ere, kurse zjarret mbeteshin diku, anash; anija lumore përshkoi me bashin e saj vrik një hark të gjerë, duke iu avitur molit të vogël.
Togeri mori dorën e saj dhe e afroi tek buzët. Dora e vogël dhe e fortë çlironte një aromë dielli. Edhe ëmbëlsisht, edhe tmerrësisht mekej zemra, nga që ajo, pa dyshim, ishte e tëra e epshme dhe e zeshkët nën atë fustan të lehtë vere, pas një muaji të tërë shtrirë nën diellin e jugut, mbi rërën e përvëluar të detit (ajo tha se vinte nga Anapa). Togeri murmuriti:
- Zbresim…
- Ku? Pyeti ajo, habishëm.
- Në skelë.
- Përse?
Ai heshti. Ajo vendosi përsëri dorën mbi faqen e nxehtë.
- Çmenduri…
- Shkojmë, – përsëriti ai mbytur,- ju përgjërohem…
- Ah, po bëni si të doni,- tha ajo, duke u kthyer.
Anija, teksa avitej, çiku me një goditje të butë molin e ndriçuar zbehtë dhe ata për pak sa s’ranë drejt sho – shoqit. Mbi krye u fluturoi fundi i një cime, pastaj ajo u kthye pas, shkumëzoi uji me zhurmë, filluan të kërcasin shkallaret… Togeri u nis për të marrë baulet.
Pas një minute, ata kaluan një zyrë të përgjumur, dolën, përmes një rrahu, në rërën e thellë dhe zunë vend në një pajton të pluhrosur. Ngjitja e avashtë në mal, ndanë fenerëve të rrallë e të shtrembër, përmes rrugës së shkrifët prej pluhurit, dukej e pafundme. Por, së mbrami, u ngjitën, kaluan përmes një ure me tërsëllimë, ja dhe një fare sheshi, vendet e shërbimit, kulla e zjarrfikëseve, ngrohtësia dhe aromat e natës verore të një qyteti rrethinash… Karrocieri u ndal pranë një hyrjeje të ndriçuar, drejt dyerve të hapura kanatash të së cilës ngjitej e thiktë një shkallë e vjetër druri, shërbëtori plak, i parruar, me livre dhe rendigotë, mori me përtesë sendet dhe u priu me këmbët e tij të shkalafitura.
Hynë në një dhomë të madhe, po tmerrësisht mbytëse, nxehur nga dielli përvëlues i ditës, me perde të bardha, të lëshuara mbi dritare dhe dy qirinj të panisur ende nën pasqyrë dhe, sapo hymë dhe shërbëtori mbylli derën, togeri u lëshua kaq vrulltas drejt saj dhe kaq ëmbëlsisht, rënkuan të dy në një puthje, sa, shumë vjet më pas, do ta kujtonin këtë minutë, duke mos përjetuar asnjëherë as njëri, as tjetri, asgjë të ngjashme përgjatë gjithë jetës.
Në orën dhjetë të një mëngjesi të dielltë, të nxehtë, të lumtur, me kambanat e kishave, me pazarin e sheshtë para hotelit, me aromën e sanës, katranit dhe përsëri me gjithçka të paemërt e të ngjashme, që erëmon një qytet rus rrethinash, kjo grua e imët dhe pa emër, ja kështu, pa thënë as emrin e saj, duke e quajtur veten me shaka, e panjohura e mrekullueshme, u largua. Fjetën pak, por, në mëngjes, duke dale prej kunupieres së shtratit, për pesë minuta, pasi u lanë dhe u veshën, ajo ishte e freskët si një shtatëmbëdhjetëvjeçare. A ishte vallë e turbulluar? Jo, shumë pak. Dhe, si më parë, ishte e thjeshtë, e gëzueshme dhe tash e përmbajtur.
Jo, jo, i dashur,- i tha ajo në përgjigje të dëshirës për të udhëtuar së bashku më tej. – Jo, ju duhet të prisni anijen tjetër. Nëse udhëtojmë bashkë, gjthçka do të prishet. Për mua, kjo do të jetë shumë e pakëndshme. Ju përgjërohem me fjalë nderi se nuk jam aspak ajo, që mund të mendonit. Asnjëherë, madje asgjë të ngjashme me atë, që ndodhi, nuk ka pasur në jetën time, por dhe nuk do të ketë. Për mua sikur ndodhi eklipsi… Ose, më saktë, ne të dy pësuam një përndritje diellore…
Dhe togeri, paksa lehtësisht, u pajtua me të. Shpirtërisht i qetë dhe i lumtur, e shoqëroi në skelë, bash në çastin e nisjes të “Shigjetës së kuqe”, në sytë e të gjithëve e puthi në kuvertë dhe mezi ia doli të kërcente mbi shkallaret, që tashmë po pështilleshin mbrapsht…
Po kaq i lehtë e i shkujdesur edhe u kthye në hotel. Por, megjithatë, tash diç kishte ndryshuar. Dhoma pa të dukej si diçka krejt tjetër, kur ajo ish e pranishme. Ende ishte e mbushur me të dhe, ndërkohë, shkretane.
Kjo ishte e çuditëshme. Ende ndihej ai parfumi i saj i lehtë, anglez, ende ndodhej mbi tabaka ai filxhani i saj, i papirë deri në fund, kurse tashmëç ajo nuk ishte… Dhe zemra e togerit befas u ndrydh nga një mallëngjim i tillë, saqë ai shpejtoi të ndizte një cigare dhe ecejaku disa herë nëpër dhomë.
- Aventurë e çuditëshme, – tha me zë, duke buzëqeshur dhe duke ndjerë që sytë po i mjegulloheshin nga lotët – “Ju përgjërohem me fjalë nderi se nuk jam aspak ajo, që mund të mendonit”… Dhe tashmë është larguar…
Perdja qe shtyrë, shtrati ende i parregulluar. Dhe ai ndjeu se thjesht nuk kishte forcw ta shihte tash këtë shtrat. Tërhoqi mbulojën, mbylli dritaret që të mos dëgjonte zërat dhe gërvimat e rrotave, që vinin prej pazarit, lëshoi perdet e bardha të tejdukshme dhe u ul në kanape… Ja, pra, dhe fundi i kësaj “Aventure udhëtimi”! Iku dhe tashmë qëndronte diku larg, ndoshta në sallonin e bardhë, të qelqtë a në kuvertë, duke hedhur vështrimin mbi lumen e fuqishëm, që shkëlqente nga dielli, mbi trapet, që kalonin, mbi cektinat ngjyrë okër, mbi largësinë lëbyrëse të ujit dhe qiellit, mbi gjithë këtë hapësirë të pamatë të Vollgës… Duke u larguar tashmë pafundësisht, përjetë… Sepse ku mund të takoheshin tashmë?
“A s’mundkam unë – mendoi ai, a s’mundkam vallë të shfaqem befas në atë qytet, ku ndodhet i shoqi, vajza e tyre trevjeçare, në përgjithësi e tërë familja dhe e gjithë jeta e saj e përherëshme!” Dhe ky qytet iu shfaq pak si i veçantë, një qytet i paarritshëm dhe mendimi se ajo do të jetonte atje jetën e saj të veçantë, duke e kujtuar shpesh mbase, duke kujtuar takimin e tyre të rastit, duke e ndërmendur atë takim aq të beftë dhe se ai nuk do ta shihte më kurrë tashmë, ky mendim e mbërtheu dhe e tronditi. Jo nuk ka mundësi të ndodhë. Kjo ishte tejet e egër, e panatyrshme dhe e padrejtë. Dhe ai përjetoi një dhembje të tillë dhe një kotësi të tillë të jetës, të cilës ajo i mungonte, saqë e kapi tmerri, dëshpërimi. “- Punë dreqi! – mendoi duke u ngritur, duke nisur të ecë sërish nëpër dhomë dhe duke u munduar që të mos shikojë nga shtrati pas perdes. – Po çfarë po ndodh me mua, xhanëm? Dhe ç’të veçantë kish ajo dhe çfarë ndodhi sak? Në të vërtetë, tamam, një përndritje diellore! Dhe, më kryesorja, si do ta ngrys gjithë këtë ditë pa të në këtë provincë të shurdhët?”
Ai e kujtoi sërisht të tërën, me të gjitha imtësitë, kujtoi aromën e dielltë të saj dhe fustanit të lehtë, kurmin e ngjeshur, tingullin e gjallë, të thjeshtë dhe gazmor të zërit të saj… Ndjenja e sapo të përjetuarit e të gjitha hireve të mrekullisë së saj femërore ishte tejet e gjallë tek ai, por se tash, kryesore, prapëseprapë, ishte një ndjenjë e dytë, krejt e re, një ndjesi herë – herë e çuditshme, e pakuptueshme, e cila nuk ish shfaqur përderisa ishin bashkë, madje, as që mund të çohej ndër mend, duke e nisur dje gjithçka, siç e mendoi ai, thjesht, si një njohje të këndshme dhe për të cilën nuk mund t’i fliste tashmë asaj… “- Kryesoren, – mendoi ai, – nuk do të mund ta thuash kurrë!”
Dhe çfarë të bëkesh, si ta kalokesh gjithë këtë ditë të pafundme, me këto kujtime, me këtë brengë torturuese, në këtë qytezë të harruar nga Zoti, ndanë po asaj Vollge të shndritshme, përmes së cilës fluronte një anije e kuqe!
Duhej shpëtuar duke u marrë me diçka për të larguar mendjen, të shkonte diku. Ai, i vendosur, ngjeshi kapelën, mori dorakun, kaloi shpejt, duke kërcitur shporet përmes koridorit të shkretë dhe vrapoi përmes shkallës së thiktë drejt daljes… Po, po ku të shkonte? Ndanë hyrjes qëndronte karocieri, një djalosh i veshur me kaftan të gjerë dhe pinte cigare i qetë. Togeri e vështroi i hutuar dhe me habi: si mund të qëndrosh kaq i qetë mbi pupë, të pish duhan dhe, në pëgjithësi, të jesh i thjeshtë, i sigurt, mospërfillës? “- Me sa duket, veç unë duhet të jem tmerësisht fatkeq në këtë qytet, – mendoi ai, duke u drejtuar kah pazari.”
Pazari tashmë ish shpërndarë. Ai kalonte si i përhumbur përmes plehut të freskët, ndanë qereve, përmes kadeve me turshi, midis misureve dhe vorbave dhe gratë, ndenjur përtokë, i thërrisnin duke ngucur njëra – tjetrën, duke i marë vorbat në duar, i trokisnin dhe i trokëllinin me gishtërinj për t’i treguar cilësinë e tyre, teksa burrat e shurdhonin, i thërrisnin: “Ja, tranguj të cilësisë të parë, hirësia juaj.” E gjithë kjo ish aq pa kuptim, aq absurde, saqë ia mbathi nga pazari. Shkoi në kishë, ku tashmë këndonin me zë të lartë, gëzueshëm dhe të vendosur, me ndjenjën e detyrës së kryer, pastaj bariti gjatë, duke u endur nëpër kopështin e vogël, të nxehtë e të ronitur mbi shpatin e malit, që ngrihej në hapësirën e pamatë me një tis të çeliktë, të ndritshëçm, lumor… Spaletat dhe kopsat e xhaketës së tij ushtarake digjnin kaq shumë, sa nuk mund t’i prekje.
Astari i brendshëm i kapës ish qullur i tëri nga djersa, fytyra i përvëlonte… Duke u kthyer në hotel, ai u hyri me kënaqësi në sallën e madhe të ngrënies, bosh dhe të freskët, që ndodhej në katin e parë, hoqi gjithë kënaqësi kapën dhe u ul në një karrige pranë dritares së hapur, ku prapë ish vapë, por, sidoqoftë, frynte dhe porositi diçka të ftohtë me akull… Gjithçka qe e mire, kudo ish e pranishme një lumturi pafund, një gëzim i madh; madje, edhe në këtë zheg të padurueshëm, dhe në të gjitha aromat e pazarit, në gjithë këtë qytezë të panjohur dhe në këtë hotel të vjetër rrethinash, ish i pranishëm ai gëzim dhe zemra ndërkaq sikur thërmohej në mijëra grimca.
Ai piu disa gotëza vodkë, duke ngjëruar nga pak kastravecët me kopër, të kripur lehtë, duke ndjerë ndërkaq se, pa u menduar, do ish gati të vdiste në çast, po të ishte e mundur ta kthente atë me ndonjë lloj mrekullie, të kalonte me të edhe një ditë, ditën e sotme, vetëm për vetëm, t’i tregonte dhe, në një farë mënyre, t’i pohonte me sa brengë e lumturi e dashuronte… Po çfarë t’i pohonte? Përse ta bindte? Ai nuk dinte përse, po për të kjo ishte më e domosdoshme se jeta.
- M’u dobësuan nervat krejt,- tha ai, duke mbushur gotëzën e pestë të votkës. E largoi hajen nga vetja, porosit kafe dhe ndezi një cigare, duke menduar i tendosur se ç’i mbetej të bënte tani, si të çlirohej nga kjo dashuri e beftë, e papritur?
Por që të çlirohej, ai e përjetonte thuajse fizikisht, ish gati e pamundur. Dhe, papritur, u ngrit sërish, mori kapën dhe dorakun dhe, pasi pyeti se ku ndodhej posta, u nis me ngut për atje, me një frazë tashmë të përgatitur në mendje për telegramin: “Që nga ky çast, e gjithë jeta ime, përjetësisht, është juaja, ju përket vetëm juve.”
Por, duke iu afruar një shtëpie të vjetër me mure të trasha, ku ndodhej posta dhe telegrafi, u ndal i turbulluar, dinte qytetin, ku banonte, dinte që ajo kishte burrin dhe një vajzë trevjeçare, por se nuk dinte as emrin dhe as mbiemrin e saj. Ai e kishte pyetur disa herë dje për këtë, pas drekës në hotel, dhe ajo i ish gjegjur përherë, duke qeshur.
- Po përse duhet ta dini se cila jam dhe si më quajnë?
Në qoshen ndanë postës shpërfaqej një qelqnajë me fotografi. Vështrimi i tij u end gjatë mbi një portret të madh, një zot e di se të kujt ushtaraku, me tuje të stërmëdha, me sy të kërcyer, me një ballë të ulët, me ca favorite madhështore, të habitëshme dhe me një gjoks të gjerë të zbukuruar kryq e tërthor me medalje… Sa e egër dhe e tmerrshme është gjithçka e përditshme dhe e rëndomtë, kur zemra është e lumnuar, po, e lumnuar, tash ai e dinte këtë, nga një “përndritje diellore”, nga një dashuri e tillë, e madhe, nga një lumturi tejet e pafundme. Ai vështroi çiftin e të sapomartuarve, një djalosh me një rendigotë të gjatë dhe kollare të bardhë, i qethur si iriq, i cili dilte në pah i zënë për dore me një vajzë me vello nusërie, kaloi vështrimin mbi portretin e njëfarë zonjusheje të mirë, të bëshme me kapële studenteje të anuar paksa… Pastaj, i torturuar nga një zili cfilitëse për gjithë këta njerëz të panjohur për të, që nuk vuanin, nisi të shohë i tendoasur përgjatë rrugës.
- Ku të shkonte? Çfarë të bënte?
Rruga ishte plotësisht e braktisur. Shtëpitë ishin të gjitha të njëjta, të bardha, dykatëshe, shtëpi tregtarësh me kopshte të mëdha dhe dukej sikur në to nuk kishte frymë njeriu; një pluhur i dendur, i bardhë mbështillte urën; dhe gjithçka të verbonte, gjithçka ish e përmbytur nga një diell i nxehtë, përvëlues, i gëzueshëm, por, megjithatë, si i pakuptimtë. Më pas, rruga ngjitej, epohej dhe pastaj shkrihej diku në skaj të horizontit, pa re dhe me ngjyrime gri. Në të gjithë këtë kishte diçka jugore, që të kujtonte Sevastopolin, Kerçën… Anapën. Kjo ishte veçmas e papërballueshme. Dhe togeri, me kryet e nemitur mbi gjoks, me sytë e pulitur nga drita, me vështrimin e përqëndruar poshtë këmbëve, duke u lëkundur, kalamendur e penguar, mori të kthehej mbrapsht.
Ai u kythe në hotel aq i dërmuar nga lodhja, sikur të ishte kthyer nga një marshim i madh diku në Turkestan, në Sahara. Duke mbledhur forcat e mbrame, hyri në dhomën e madhe dhe të shkretë. Në dhomë, tash të ormisur, ishin tretur dhe gjurmët e fundit të saj.
Vetëm një karficë, e harruar prej saj, ndodhej mbi komodinën e vogël. Ai hoqi xhaketën ushtarake dhe u vështrua në pasqyrë; fytyra e tij, një fytyrë e zakonshme oficeri, e rreshkur nga të nxehtit, me mustaqe të çngjyrosura, të përzhitura nga dielli dhe me të bardhën e kaltëreme të syve, që dukej më e bardhë për shkak të nxirjes nga dielli, kishte tani një shprehje përshpejtimi çmendurak, kurse tek këmisha e bardhë, e hollë, me jakë të lartë, të kollarisur, ndihej diç rinore, por thellësisht fatkeqe. Ai u shtri me shpinë mbi shtrat, çizmet e pluhurosura i vendosi mbi ndenjësen përanash. Dritaret qenë të hapura, perdet e lëshuara dhe një fllad i lehtë, herë pas here, frynte përmes tyre, duke sjellë në dhomë përvëlimin e çative prej llamarine të tejnxehur dhe të gjithçkaje nga ajo botë lumore, tash e shkretë dhe e heshtur plotësisht. Ai rrinte shtrirë, me duart e vendosura nën krye dhe shihte i përqëndruar diku, në largësi. Pastaj, me dhëmbë të shtrënguar, mbylli qepallat, duke ndjerë përmbi faqe lotët, që i rridhnin përmes tyre dhe, në fund, fjeti, po kur i hapi sytë përsëri, pas perdeve tashmë prushëronte një diell i kuq, mbrëmësor.
Nuk frynte dhe në dhomë bënte një i nxehtë i thatë dhe mbytës, si në furrë… Edhe dita e djeshme, edhe mëngjesi i sotëm iu ndërmendën, sikur të kishin ndodhur tashmë dhjetë vjet më parë.
Ai u ngrit pa nxit, u la pa nxituar; mënjanoi perdet, i ra ziles dhe kërkoi t’i sillnin samovarin dhe llogarinë, për një kohë të gjatë piu çaj me limon. Pastaj urdhëroi të vinte karrocieri për të bartur plaçkat dhe, duke u ulur në pajton, mbi ndenjësen e kuqërremtë dhe të dalëboje, i dha shërbëtorit një pesërubëlshe të plotë.
- Po më duket, hirësia juaj, se isha unë, që ju solla natën, – tha me gëzim karrocieri, duke tërhequr frerët.
Kur po i afroheshin molit, mbi Vollgë tashmë vagëllonte nata blu e verës dhe kudo nëpër lumë qenë shpërndarë zjarre shumëngjyrësh, zjarret vareshin edhe mbi direkët e anijes, që po afrohej.
- Në rregull, i vendosa. – i tha karrocieri me një zë, që kërkonte.
Togeri i dha edhe atij pesë rubla, mori biletën dhe kaloi përmes molit…Ashtu si dje, u ndje një çikje e butë gjatë takimit dhe një marramendje e lehtë nga lëkundja poshtë këmbëve, pastaj cima, që fluturonte, zhurma e ujit, që shkumëzonte e shpëthente prej helikave, paksa para anijes, që nisej… Dhe një ndjenjë e mrekullueshme mirëkuptimi të pushtonte në mes të njerëzve të shumtë të kësaj anijeje, tashmë të ndriçuar, me erën e kuzhinës, që ndihej ngado.
Pas një minute, u drejtuan për më tej, sipër, në po atë drejtim ku, jo shumë kohë më parë, ish larguar atij mëngjesi edhe ajo. Agu i errët veror po shuhej tej, në largësi, duke u pasqyruar mugët, përgjumshëm dhe plot ngjyresa mbi lumë, ende duke pluskuar aty – këtu tek ndonjë valëz e ndritshme, që shfaqej diku, nën të, nën këtë agim, ndërsa zjarret lundronin e lundronin pas, të shpërndarë në mugëtirën përreth.
Togeri qëndronte nën strehën e kuvertës, duke u ndjerë dhjetë vjet më i mpakur.
