– Baba, ka ardhur një lypsar!
– Mbaka kapelë bombë si francezët, s’janë kështu lypsarët, moj çupkë!
– Baba, ai ka vështrimin më melankolik që kam parë, duket si një murg i ri.
– Thuaj t’ia mbathë, nuk kam kohë të merrem me të, pa shiko, u mbështet te junapi, pema jote e dashur, çupkë.
– Baba, të dalë ta pyesë?
– Jo.
– Po pse, baba?
– Ti bie në sy… të janë rritur para kohe, bën përshtypje… s’është në gjendje as një cohë, po as një modë të t’i fshehë…
– Babush, ti nganjëherë i përngjan priftit të Boboshticës, që nuk pranon asnjë grua të hyjë brenda në kishë, pa larë duar dhe këmbë me sapllake e legen te katoi i patave poshtë… Dhe pastaj damllamadhi vete e i shikon nga vrima…
– Mbylle moj cipëplasur, mbylle atë të uruar, se siç e ke nisur do të trembësh dhe burrin e dytë… Çap e i thuaj të sikteriset guhaku, ç’m›i bën torollaku ato shenja me duar?
Ajo, çupka, ishte një kurvë, që ai e kishte sjellë nga ishulli grek i Santorinit, ndërsa ai, babushi, ishte tregtari më i famshëm i Korçës, Rako Rina. Po i panjohuri, që priste përjashta i mbështetur te junapi i hollë me gjethe të reja, ishte lypës vërtet, apo…
Ajo zbriti shkallët e tremes dhe doli përjashta në kopshtin e përparme të vilës së madhe dhe e këqyri për një kohë bombenë teveqele që s’t’i ndante sytë, duke u dhënë përpjetë gjinjve të mëdhenj që i dukeshin thuajse krejt mbi sutjenat e ngushta dhe të hapura kinse për t’i parë meshkujt sevdallinj korçarë, që veç për kësi hiresh tunduese u qante syri i shkretë, po vetëm kaq, se nga ana e parasë ishin dorërrudhur më keq se çifutët. Ai zotëria me kapele bombé vërtet duhet të ishte lypës, se mbante qillota të zbërdhulëta, të rrjepura te gjunjët dhe të llangosura me bojë, një palë këpucë të vjetra të futura në galloshe të çara, po ajo që binte më fort në sy ishte shprehja e përvuajtur e fytyrës së tij, kaq e mirëz, si e një pendestari qëe mbante shpresa, se Zoti i madh dhe i mëshirshëm do të bënte diçka dhe për të.
– Zotëri, babai s’të jep asgjë, është kurnac i madh, dhjet dhe shikon prapa, më mori mua nga ishulli i Santorinit, ku vuaja për bukën e gojës dhe më martoi për një grusht napolona flori… Unë ta mbush syrin, djalosh… Thuaj po të duash, jo… ai djall, kushedi sa verdhushka ka marrë, sarafi, i pangopuri, i kamuri dhe i s’kamuri, se s’ka të dytë si ai…Më mban me të ushqyer, me të fjetur, me të ndukur, me të shëtitur me llandonët e tij me dymbëdhjetë kuaj, dhe tani po bëhet gati të më japë duart… Ç’do ti këtu? Shko më mirë nga lagjja e evgjitëve, e shuleve, apo e çobanëve, kushedi gjen andej ndonjë gjë, në mos mbathja fshatrave kuturu dhe po të rastisi të vesh në Boboshticë, atje është im shoq, një prift sevdalli pas mishit dhe verës së kuqe që bredh me mushkë… E quajnë Baba Tasi i Boboshticës!
Bombeja nuk po fliste, papritur ai nxori më të shpejtë nga gjiri një fletë letër dhe e vizatoi atë, çupkën e kolme, aq gojëmbël dhe hamgjitëse me gjithsej, që një e dy u jepte gjinjve të mëdhenj përpjetë duke i tundur, ata gjinj të rrumbullt e të rëndë me thimthat përjashta ngjyrë trëndafili të freskët me një ndjellje të hapur e vulgarë. Ai mbaroi punë sakaq dhe i zgjati asaj fletën e letrës që i dridhej me një nënqeshje të lehtë… Ajo e mori, e ktheu mbarë e prapë me koketëri me të dy duart topolake që ta shikonte sa më mirë dhe ia bëri, oh! sikur t’i binte alivan. Ai e kishte vizatuar nudo, po aq bukur, aq të zbukuruar, sa ajo e mikluar, pa e fshehur fërgëllimën e beftë, madje e ndezur papritur për një shthurje pa mend, kërceu përpara me hov dhe e puthi djaloshin në buzë.
– Ç’je ti, piktor?
– Sapo i zbrita karrocës me shalqinj që vinte nga fushat e Korçës… dy net kam fjetur në fushë mbuluar me velenxë të dhirtë… Jam piktor, a s’jam piktor, këtë nuk e di, po më mjafton të të them, dhe kjo më kënaq pa masë, se grua si ty, kaq të bukur, nuk kam parë asgjëkund…
– Unë jam kurvë, e kam zanat kurvërinë… Keni pará?
– Ajo më mungon prej kohe, paraja, prandaj trokita në këtë portë.
– O, ku paske trokitur, po a njeh ti, o i zi, Rako Rinën, këtë plak matuf, të krimbur në para, po që s’jep asnjë dyshkë veresie?
– Jo, nuk e njoh dhe aq mirë, vetëm sa kam dëgjuar për të, po ne edhe mund të bëjmë pazar…
– Ç’pazar, a e di, o i zi, që do të dalësh i humbur?
– Unë i humbur jam. Kjo është porta e fundit ku po trokas.
– Po ç’do prej tij?
– Të më presë t’i parashtroj lutjen time. Ndihmomëni të më presë, zonjë.
– Rrini këtu, po mos u mërzisni po u vonova, se ai leshko do të mendohet një copë herë, pastaj do të belbëzojë, po, ose, jo. Ja, prisni te junapi, kjo është pema ime. Uluni te ky stol dhe më prisni.
Ajo u fut brenda. Ai u ul në stol nën pemën e junapit që fëshfërinte me gjethet e vogla plot shkëlqim sikur sapo ishin fërkuar.
– Çupkë, kush ishte?
– Një piktor, më vizatoi nudo.
Ajo i zgjati fletën e letrës. Ai e këqyri për një kohë.
– Shiko, shiko, pse akoma rrojnë piktorë? Kam njohur një, e quajnë Rembrandt, Saskinë e tij e kam në koleksionet e mia. Sot artisti vdes për bukën e gojës. S’kam asnjë interes për të. Ata budallenj kërkojnë pará për ca bojëra vaji dhe kanavaca liri, po punët s’ua ble njëri. Çudi, ka dhe akademi për piktorë, pthu!, kjo botë prandaj ka mbetur mbrapa, se harxhon kohë me këta humbamenë.
– Baba, bëje për mua, prite, se ai ka fjetur dy net jashtë në një karrocë me shalqinj.
– Budallai, pse nuk ra në ujdi me karrocierin t’i shisnin shalqinjtë në Korçë te Pandua, që i vë në akull dhe i shërben me servis Bohemie, një thelë e ngrirë shalqini me krem, sa qimet e kokës… ai, Pandua, gënjehet lehtë, se e ha përbrenda krimbi i estetikës… tek ai t’i shisnin, që të nxirrte shushkoja kacidhet për bojën dhe kanavacën dhe atë supën spirilëng…
– Po ai nuk di nga këto gjëra, është teveqel, po ka dorë, ama, mua më ka qarë.
– Ti i qenke zhveshur gollomesh atij kërriçi?
– Jo.
– Po si të ka bërë pa të parë? Paska vërtet dorë, shejtani, të paska nxjerrë tamam si atë natë kur të njoha unë tek ajo dhoma e kështjellës në Santorini kur na u shua drita e kandilit nga stuhia… jo, ti i je zhveshur gollomesh!
– Ke luajtur? Ai më bëri sa hap e mbyll sytë, leshko! M’ia kishte ngulur sytë gjinjve, siç bëre dhe ti…
– Po edhe ai derdimeni me mushkë prej gjinjve po të merr…
– Ti ke ditur, po ai s’ia thotë fare…
– Je e bindur se ka dorë?
– Ai është piktor i mbaruar, kjo duket, s’do shumë mend për t’u kuptuar, nuk e shikon sa bukur m’i ka nxjerrë kofshët, vendin e fshehur me kaq shumë lesh, që tromaks dhe të verbrit, po bythët e mëdha?…
– Më lër të mendohem, zuskë, duhet të rrish me mua se më ngacmon, veç të tjerave, dhe idetë. Shko nga shko, burrë më burrë e hu më hu, po të paktën duku nga unë një herë në javë.
– Sa më jep?
– Një napolon flori, në qoftë se m’i ngacmon vërtet idetë.
Në mbrëmje ulur pranë një tryezë, me një shandan, vetëm me një qiri të ndezur, u vendos që piktori të mos kthehej në Romë ku kishte mbaruar studimet dhe, ku prej kohe mbante kyçur në papafingon mbi çati, 36 punë me vaj, kryesisht portrete, peizazhe dhe natyrë mort.
– Hesapet janë të qëruara, – tha Rako Rina – për dhomën e madhe dhe sallonin në katin e parë, që ti do t’i kthesh në sallë ekspozite, unë do të marr toptan gjysmat e fitimeve, shto këtu dhe reklamën, afishet, tellallët, llandonët e shkruar, që do të punojnë për mua, kinematë, që do të njoftojnë çdo natë për ekspozitën, e cila hapet për herë të parë në qytetin tonë, pra, bëjnë 10 për qind, dëmet që mund t’i shkaktohen shtëpisë nga vizitorët, 5 për qind, Kaliopi që do të pozojë nudo dhe që është në hesapin tim, 10 për qind. Pra, ti do të marrësh vetëm 25 për qind. Nuk është pak për një piktor që vuan për bukën e gojës. Po nuk u shitën pikturat unë do t’iu padis në organet kompetente për dhunim banese, sepse kështu ti s’do t’i përmbahesh pikave të kontratës. Përfundimisht punët kopsiten, me avokat, noter, vulë e firmë në Bashki, pra, nesër në ora 6 pasdite. Vishu një çikë më ndryshe, bombenë mund ta mbash, je dakord me kushtet e mia?
– Zotëri i nderuar, edhe kështu është mirë për mua, po kam një peng, peng artisti,më kuptoni? Në Romë kam punët e katër viteve, punët më të mira… Peizazhe, portrete… M’i kanë parë profesorë italianë…
– Jo, jo, nuk pranoj. Vetëm nudo. Ti nuk je Rembrandti. Nudo. Ajo mund të shitet, e blejnë borgjezët e vegjël për t’u dukur, ata që e mbajnë veten për parisienë në këtë qytet bizantin. Unë dua të fitoj pa humbur asnjë dyshkë, të fitoj shpejt dhe ta mbyll këtë punë. Më zutë ngushtë, djalosh, se unë vetë kam një koleksion me piktura të rralla të Rembrandit, Boshit, Karavaxhios, vëllezërve Zografi, David Selenicasit, Nikolla Onufrit. Ai sot s’është kushedi se çfarë, po nesër, pasnesër… merreni me mend vetë, unë mund të fitoj miliona! Ju, kush ju njeh ju, askush! Ah, sa ka të bëjë emri dhe këtë ju e dini, sigurisht. Nuk po zgjatem më. Pra, do të zografisni nudo Kaliopin në pozicione të ndryshme sapak provokuese, që piktura të ecë shpejt. Më bojëra vaji, pastel, guash, akuarel, grafik, si të doni ju, zgjidhni, keni dorë të lirë.
– Faleminderit, – belbëzoi piktori – të paktën gjeta një sallë ku të ekspozoj në këtë qytet provincial ku s’ka galeri dhe salla ekspozitash. Unë dua të bëhem piktor këtu, nuk dua të largohem nga Korça, çështje nostalgjie dhe ndjesish të çuditshme, si të shprehem tamam, këtu ndjehem vërtet mirë.
Rako Rina i ktheu krahët dhe atë kohë këndesi lajmëroi se po vinte nata. U dëgjuan me kumb të kthjellët kambanat e Mitropolisë dhe bëri zhurmë për të fundit herë shuli që mbylli portat ë mëdha të katedrales. Atë natë ai fjeti të hotel dërrasa, një karakatinë e mbuluar me katran. Ajo ndërtesë ishte ngritur me dru mështekne dhe kur e kur tundej e kërciste sikur do të shembej e rrënohej me rrapëllimë. Fenerët vareshin përjashta dritareve dhe nxirrnin tym. Në dhomë kishte shumë flutura dhe nuse pashke nëpër palat e perdeve të zhubrosura. Po era e drurit të pa zdruguar ishte e këndshme, sikur shpërthenin boçe lulesh në errësirë dhe lëshonin një kundërmim të fortë. Ai s’mbylli sy. Dëgjonte xinxërin që poshtë barit, zëtha e psherëtima të pakuptueshme e vajtime të ankthshme nëpër natë. Në atë qytet jetonin mëma e tata, po ai s’donte të bëhej i gjallë, se i vinte turp. S’kishte pasur pará t’i blinte mëmës shall të zi e tatës çizme e kapele. Ç’fitonte, ato pak kacidhe të shkreta, i bënte bojëra e kanavacë, një gotë verë e një riskë mish të pjekur. Dhe emrin nuk do ta vinte në fund të letrës, a kanavacës. S’duhet ta merrte vesh kurrkush se ai ishte djalë i atij qyteti, po një i huaj që kishte ardhur nga Roma.
Punët u kryen sa hap e mbyll sytë dhe ai dëgjonte herë pas here tellallin që i binte daulles dhe lajmëronte me pohe e bujë për një ekspozitë pikture që do të hapej së shpejti për herë të parë në atë qytet që i thoshin Paris i Vogël, po që s’kishte aq tempuj për artin e lënë në mëshirë të fatit, i cili shtonte gjithashtu, se, për këtë eveniment të veçantë, kishte hapur dyert e shtëpisë së tij tregtari fort i nderuar zoti Rako Rina. Ajo që do të ekspozohej do të ishte surpriza më e madhe e vitit, më e jashtëzakonshme se filmi i famshëm italian, me dashuri dhe lot, i cili ende s’kishte mbërritur, po pritej të trokiste me ditë në kinema Magjestik: Voce de la tempesta.
Erdhi prifti me mushkë nga Boboshtica dhe kërkoi pjesën e vet, me aq bubutimë e ngulm, duke kthyer me zhurmë me surba të mëdha një but të vogël me verë kishe, sa ishte e kotë t’i kundërshtoje. Rako Rina u bind, sepse puna ishte ca delikate, gruaja e tij, Kaliopi, do të zografisej gollomesh dhe kjo ishte thagmë mbi thagmë. Është art, budalla, ti merr verdhushkat dhe mos u ndjej, pastaj, po t’u mbush mendja, shite, jepi duart, ajo dërdënge nuk prishet kollaj, sa më shumë kohë kalon, aq më e bukur bëhet, dorë pas dore, ajo kuçkë e ëmbël do t’i bëjë parallinj të gjithë.
Prifti i lutej që nudot të mos kishin kokë, që ajo të mos njihej. Ç’thua, je në vete, po koka e Kaliopit është gjysma e bukurisë, or tutkun, pra, gjysma e çmimit, ajo hap varret me një të shtënë syri, me atë të shtënë syri të paturpshëm që edhe vetë Episkopin e Mitropolisë, Atë Visarionin, atë qejfliun, do ta shtinin në ngasje e do t’i vinin një damkë turpi kishës sonë të bekuar. Ai piktor tuhaf, që në fillim m’u duk si lypsar, na ka hapur pazar të mbarë.
Pastaj thirri piktorin dhe i tha se kontrata do të rishikohej, në të do të shtohej dhe një pikë, që ishte harruar nga puna e ngutur, shtoi si nëpër dhëmbë dhe një proverbë: «Macja që ngutet, pjell këlyshë të verbër». Pra, 10 për qind do t’i merrte i shoqi, prifti, Baba Tasi i Boboshticës, ai firar i meshës që bridhte me mushke. Kupton, student, ky dhjetë përqindësh do të zbritët nga shuma që të takon ty, ose përndryshe, ktheji majat nga ke thembrat dhe mbytja për në Romë.
Pranoi me gjysmë zëri i shkreti piktor pasi bëri hesap për shallin e zi, çizmet dhe kapelën dhe vuri firmën aty ku i treguan, në fund të shkresës, që e palosën më katërsh pasi i hodhën hi përsipër dhe i frynë me bulçí.
Punoi ditë e net lart në papafingon e vilës dhe zografisi në një gjendje gati deliri 36 nudo me Kaliopin, që u tregua shumë e dashur dhe bujare me të. S’kam njohur njëri kaq të butë dhe delikat si ty, i dashur, ti sikur vuan, edhe kur unë të jepem me mish e me shpirt, ç’ke, nuk të pëlqen që më zografis mua? Paske parë trup femre më të bukur se imi, andej nga Roma, thuaje, mos ma fshih… Jo, nuk kam parë Kaliopi, mos e vërë në dyshim, ti më pëlqen shumë, nuk kam pikturuar me kaq afsh, ti je shumë e bukur, ke trup të mrekullueshëm, po unë nuk dua të ngjallesh kaq epsh, epsh dalldisës, po hir madone, me një fjalë dua ta pagëzoj mishin tënd turbullues dhe me lutjen përgjëruese të Shën Marisë… nuk kam fare dëshirë që të nxjerr në pah këtë ekstravagancën tënde të paturpshme, ti s’duhet të jesh kurva, jo, jo, nuk më pëlqen që ti të jesh kurva. Ky është zanati im, i dashur, ç’pate kështu, mos ke rënë në dashuri me mua? O, sa do të më bëhej qejfi… Me mua bien lehtë në dashuri! I mjeri im, po nuk e ke kuptuar, që ky është një pazar, do të fitohen një grusht pará dhe aq. Pikërisht këtë nuk dua. Unë kam parimet e mia si artist. Jam piktor, nuk jam bojaxhi, më dhemb në shpirt kur bëj diçka jashtë dëshirave dhe idealeve të mia. Unë s’të shikoj dot si kurvë, kjo është çështja. Budallai im, unë s’të kuptoj, po më vjen keq se ti vuan, me mua dëfrejnë, nuk vuajnë. Eja pranë meje, tani është natë, unë kam shumë shumë dëshirë të bëj dashuri me ty.
Më në fund 36 nudot ishin gati.
Ishte natë dhe binte shi me brerim. Kaliopi ishte shtrirë lakuriq mbi divanin me flokje të kuqe ku zakonisht bënin dashuri, përjashta shfaqeshin me dridhmë të ankthshme vetëtimat e gjata, ndërsa ai i përkulur vinte një emër të huaj poshtë në një cep të nudos së fundit. Kishte lënë mjekër të madhe të zezë me kaçurrela të vogla, mustaqe të ngritura spicë përpjetë, flokë të gjatë që i mblidhte me llastik dhe i hidhte pas shpinës. Mbante po atë kapelë të madhe bombé, pantallona të rrjepura plot njolla boje, këpucë të vjetra të futura në galloshe të çara.
Ekspozita u hap një mëngjes, po askush nuk erdhi për ta parë. Dikush kishte përhapur lajmin sensacional se piktori nga Roma kishte sjellë me vete gratë lakuriqe të oborrit mbretëror. A i pafé përndiqej atje, po këtu e mbronte Rako Rina. Ato gra nuk shikoheshin dot se të linin pa mend. Dy ditë nuk u duk njeri. Po qyteti gumëzhinte nga trillimet dhe historitë e çuditshme. Ishte ora 10 kur hapej dera e vilës, tej zonjat shkonin me llandon për të shëtitur, shërbëtorkat vejevinin me boçe e ëmbëlsira bulevardit dhe rrugicave me kalldrëm, ku fenerët ishin harruar ndezur, shërbëtorët hynin e dilnin tregtizë më tregtizë të pazari i vjetër me tabaka në duar plot me filxhanë kafeje. Binin kambanat, dëgjohej kori i burrave të katedrales gjer te kinema Magjestik, ku po hiqnin afishen e filmit të vjetër dhe po ndërronin pianon e prishur me një të re që quhej Bethoven.
Kaliopi qëndronte në kopsht te junapi i saj, ndërsa Rako Rina bënte pazar me një grup fshatarësh të tregtisë së leshit. Dera e ekspozitës rrinte hapur dhe prej andej vinte era e dyllit. Digjeshin vetëm dy qirinj në trembëdhjetë shandanë të larë me flori. I pa Varvara, ajo nënolja që na sjell barin e molës, tha Kaliopi duke qeshur, gati sa nuk u shemb nga llahtaria, iu lidh gjuha, shushkës, ia mbathi pa thënë asnjë fjalë… Pastaj erdhi ai derdimeni im i Boboshticës, po nuk hyri brenda, kur do të vish, më tha me sy të ndezur për atë punë, kur të më teket, i thashë. Prifti më ka blerë dhe kujton se më ka në dorë, ai i pangopuri me rakinë e manit të Boboshticës, që gjindja thonë, se nga firoma që nxjerr, firoma e qelbur e pijanecit, ndizen vetiu qirinjtë në altar… Po ai e ka vënë festen mënjanë, se më ka blerë dhe mund të më shesë sërish, pra, del me fitim… Pse erdhe këtu, djalosh, pse e le Romën? A lihet gjithë ajo Romë për këtë qytet, që s’e njeh njeri? Këtu e kanë mendjen të bëjnë pazar… gratë i shikon me fshesë dhe sapun në dorë…
Dua të rri me mëmën dhe tatën. Nuk dua të kthehem më! Kur u nisa për në Romë, këtu e ca vite më parë, nuk kisha asnjë dyshkë, tani që u ktheva, kam borxhe… ende s’guxoj të trokas te shtëpia atërore, më dhemb zemra, s’kam ç’t’u çoj… thashë të bëj një dorë para dhe të shkoj e të trokas… Pastaj këtu dua të martohem, ia kam vënë syrin qysh fëmijë një biondinke të ëmbël që ishte rritur goxha dhe m’u duk akoma më e bukur, shkëmbejmë pusulla… këtë të fundit ma solli të njomur me lot… Mban përparëse të zezë, jakë të bardhë më dantellë, flokët e gjatë i lidh me fjongo të kuqe. Më duhet patjetër të fitoj një dorë pará. Po me sa duket, s’po vjen njëri të shohë pikturat, kanë turp… Është qytet që rron me zakone, ndonëse është një nga qytetet më me kulturë…
Të tretën ditë në mbrëmje vonë, kur u mbyllën tregtizat e fundit, u dëgjua dhe rrapëllima e mbytur e ajo gërvimë e shulit pas portës së madhe të katedrales, u dukën njerëzit e parë që zbritën nga llandonët e duke pëshpëritur, hynë brenda. Salla u mbush dalëngadalë e kohë më kohë shfaqeshin dama me kapele me pupla dhe me vel mbi sy. Ato mezi e mbanin një tronditje të hareshme nga ajo pamje aq ekstravagante dhe ankoheshin me zërat e tyre spitullaq duke e përzierë shqipen me frëngjishten, sesi kishte qenë e mundur, që burrat e tyre të zënë tërë kohën me verdhushkat, nuk u kishin thënë gjë për këtë shenjë amoraliteti përplot art që të bënte të besoje se vërtet ndodheshe në Paris. Ishte një pandehmë e magjishme që të shtynte t’i vijë veshin zemrës për një çast e të guxoje të shqiptoje më afsh emrin e dashnorit, gati për një kuturisje epshi e mëkati. Ja, kishte ardhur kjo ditë dhe në qytetin e tyre të vogël. Dhe filluan të zbuloheshin ngapak, kush e kush të nxirrte në pah atë që kish më të bukur: kofshët, si pa dashje, gjinjtë, llërët, fytyrën krejt, duke punuar me sytë, duke u fërkuar, duke pëshpëritur fraza të zjarrta, po pa shumë kuptim, humbur e tretur në një shthurje pa zë. U ndezën të trembëdhjetë shandanët dhe u dogj temjan për mbarësi. Nënolja e barit të molës kishte ardhur përsëri dhe shqyente sytë e vegjël duke u dridhur. Njerëzia pinin në këmbë, shkëmbenin mendime, uleshin në divane dhe këqyrnin me lornete Kaliopin lakuriq. Ata ishin tregtarë të pasur, po nuk e hidhnin paranë kollaj dhe, për çfarë, për këto piktura kaq të paturpshme, që s’kishe ku t’i çoje, veç në shtëpitë e fshehta të qejfit, blerë posaçërisht për dashnorët. Po ishte dhe një mendim: mund t’i mbajë në koleksion, siç ish bërë zakon prej kohësh, gjithashtu s’duhej të harrohej kurrsesi se piktori ishte nga Roma. U shastisën pas bythëve të plota me lakore përvëluese të Kaliopit, gjinjve të mëdhenj, të ngritur përpjetë, me gropëz aq ndjellëse, me ato thimtha të gjatë ngjyrë trëndafili e me njollat mavi e manushaqe, vijat e brinjëve, belit ca të dhjamosur, kofshëve të mëdha tërë mish të lëmuar e të fortë, që të tundonte fort, atë vendin përplot lesh kaçurrel dhe ajo e çara palë – palë e kuqe flakë, që shfaqej trullosëse në shumë pozicione tejet eksituese, e epshtë gjer në marrëzi.
Kush i kishte zografisur këto thagma? pyesnin njëri – tjetrin, se donin të njihnin piktorin për të bërë pazare të reja me të. Po Rako Rina u thoshte se ai ishte një i huaj i çuditshëm, një piktor shtegtar që vinte nga Roma. Nuk flinte tek ai, as në hotel, po bridhte me karrot e drithit, të qepëve dhe të shalqinit fushave të Korçës.
Redaktori i së përjavshmes Morava, zbuloi i pari se pas italianit Lukino Veroneze fshihej një emër tjetër, i cili ende nuk po identifikohej plotësisht. Flinte tek ai hoteli prej dërrase, që gjindja i kishte ngjitur nofkën Karkaleci, nuk dihej përse, dhe mbrëmjeve vonë dilte prej andej e endej i vetëm bulevardit, qëndronte një copë herë përpara një shtëpie njëkatëshe pranë Maxhestikut, me kopsht e kangjela mbushur me lilakë dhe trëndafila të mëdhenj që i mblidhnin petalet dhe i mbyllnin gonxhe kur drita e hënës vërshonte mbi qytetin tejpërtej. Po t’i flisje shqip, ai nuk të kthente përgjigje, po kur vazhdoje të ngulje këmbë, të thoshte me një italishte të pastër se ishte në valë të punës dhe s’rronte më me botën përqark. Njëri i çuditshëm, me mjekër si prift, s’hynte në pijetore, gjellëtore, s’futej kurrkund, veç ecte, ose merrte llandonin dhe humbte tej. Ç’njeri i fantaksur! Dhe në ekspozitë s’keni për ta parë kurrë. Ju lutemi, mos merrni fëmijë me vete, se pamjet janë të rënda, mish lakuriq, jo dokudo, po të një femre si një kryevepërz prej mjeshtri. Padyshim kemi të bëjmë me një fenomen të paprecedent. Ka ndodhur një apokalips në art, atë që duhej të ekspozohej në vitin 2000, ne e shohim sot më 1924. Këndonjës i nderuar i gazetës, bëni durim të gjejmë kush është ky student, siç thonë, që fshihet pas një emri roman dhe, për më tepër të shoshitim mirë e bukur qëllimin e tij. Unë personalisht ju lutem të frekuentoni vilën komode të Rako Rinës, katin e parë ku është hapur ekspozita e tij skandaloze me 36 nudo, njëra më e bukur e më joshëse se tjetra, ndonëse është paraqitur vetëm një modele në të gjitha. Ka aq shumë vërtetësi dhe parfum natyral peneli i këtij piktori, i këtij rioshi enigmatik, sa e them pa e tepruar aspak, që edhe vetë peneli i të madhit piktor dhe skulptor Mikelanxhelo Buonaroti do ta kishte zili… ajo që e shquan është lirizmi i freskët dhe eleganca par exellance, pa e fshehur dhe atë prirjen dionisiake në theksimin ca të zmadhuar të volumeve, formave, vijave seksuale të femrës, që për nga bukuria të kujton Venusin, perëndeshën latine të bukurisë. Në mbyllje dua t’i hap një vrimë misterit. Sapo na erdhi në redaksi një plakë e shastisur që hyn e del në atë shtëpi, se është shitëse e barit të molës, e cila na tha se ai piktori nga Roma fliste shqip. Vijojmë numrin tjatër, mos harroni të na ndiqni…
Pas dhjetë ditësh pikturat u shitën të gjitha, aq verdhushka sa donte tregtari i regjur Rako Rina, po kur erdhi puna që të ndahej paraja, piktorit i takoi të merrte fare pak. Ai nuk tha asgjë. E la vilën dhe po shkonte, po pas e ndiqte Kaliopi. Ai ia ndjeu hapat, parfumin e fortë dhe ndaloi. Ku po shkon? Në Romë. Po kthehem përgjithmonë. Pse? Nuk do të trokasësh në shtëpi, të takosh mëmën dhe tatën? Jo. As të dashurën nuk do ta puthësh për të fundit herë? Jo. Jam shumë i trishtuar, nuk kam fuqi për të ndjerë. O zot, vetëm ti dole i humbur, ata maskarenjtë t’i morën të gjitha! Jo, mos u kthe në Romë, të lutet më përgjërim Kaliopi, kam frikë se do të bëhesh lypës… Sa të pashë për herë të parë thashë me vete, ky i mjerë i ngjaka një lypësi… Na, merri, janë kursimet e mia.
I futi në pëllëmbë një qeskë me verdhushka. I kisha fshehur te junapi, unë jam kurvë, fitoj prapë… Ajo u kthye dhe iku. Ai s’i tha dot asgjë. Rruga kalonte nga vila, rruga me kalldrëm ku hapat oshtinin. Ti s’më the, ishte zëri i saj sërish dhe ai u drodh, i erdhi për të qarë, ti s’më the si të quajnë. Pse? Ç’të duhet emri im? Si s’më duhet, të paktën një modele duhet ta dijë emrin e zografisësit të saj. Pastaj unë dua ta mbaj mend emrin tënd për tërë jetën. Vangjush Mio.
