Isha përgatitur ta urreja Max Kelada-n përpara se të njihesha me të. Lufta kishte mbaruar dhe numri i udhëtarëve që lëviznin me anijet transoqeanike ishte tepër i madh. Të gjeje vend në to ishte shumë e vështirë, ndaj ishe i detyruar, me durim, të pranoje atë që punonjësi i agjensisë zgjidhte të të jepte. Të shpresoje për një kabinë më vete, ishte e pamundur, kështu që u tregova mirënjohës kur mu dha një e tillë me vetëm dy shtretër. Komunikimi i emrit të bashkudhëtarit më bëri të pezmatohem. Kjo nënkuptonte dritare të mbyllura dhe, rreptësisht, asnjë lloj kontakti me ajrin e natës. Ta ndaje kabinën me një person tjetër për katërmbëdhjetë ditë (do të udhëtoja nga San Francisco në Yokohama) nuk ishte aspak e këndshme, por të gjitha këto do t’i kisha konsideruar më pak të frikshme nëse emri i bashkudhëtarit do të kishte qenë Smith apo Brown.
Kur u ngjita në bordin e anijes, bagazhin e zotit Kelada e gjeta të ulur për tokë. Pamja nuk më pëlqeu aspak; valixhet ishin të mbuluara me etiketa dhe baulja e teshave ishte tepër e madhe. Vura re se ai i kishte nxjerrë jashtë sendet e tualetit dhe se ishte myshteri i firmës së përsosur Monsieur Coty: mbi lavaman pashë parfumin, shampon e flokëve dhe brilantinën e tij. Furçat e zotit Kelada, prej abanozi dhe me dy inicialet e emrit të tij të derdhura në flori, do të ishte më mirë të përdoreshin si furça pastrimi. Zoti Kelada nuk më pëlqeu aspak. Bëra disa hapa drejt dhomës së duhanit. Kërkova një palë letra dhe nisa të luaj patience. Akoma nuk kisha filluar lojën mirë, kur një burrë më erdhi pranë dhe më pyeti a e kishte drejt nëse, sipas tij, quhesha kështu apo ashtu.
‘Unë jam Kelada,’ shtoi ai tek u ul në tavolinë me një buzëqeshje që zbuloi një radhë dhëmbësh të shndritshëm.
‘Oh, po, më duket se kabinën e kemi të përbashkët.’
‘Një grimë fati, e quaj unë. Nuk mund ta dish se kush të bie për pjesë. U gëzova pa masë kur mora vesh se ishit anglez. Jam plotësisht për atë që anglezët ta mbështesin njeri-tjetrin jashtë shtetit, në më kuptoni se ç’dua të them.’
Unë kapsita sytë.
‘Anglez jeni?’ pyeta, ndoshta pa takt.
‘Deri diku. S’ma ha mendja se ju dukem amerikan, hë, si thoni? Britanik deri në palcë, ja çka jam unë.’
Për ta vërtetuar këtë, zoti Kelada nxori nga xhepi një pasaportë, dhe me një pamje pompoze, ma valëviti atë nën hundë.
Mbreti George ka shumë shtetas të çuditshëm. Zoti Kelada ishte i shkurtër, me një konstrukt të fortë, i rruar pastër, zeshkan, me hundë mishtake e të kthyer dhe sy të mëdhenj, të shndritshëm e të kthjellët. Flokun e kishte të zi dhe me kaçurrela. Fliste me një rrjedhshmëri në të cilën nuk gjeje asgjë angleze, ndërsa gjestet i kishte të tepruara. E ndjeva veten fare të sigurt se një vëzhgim më i kujdesshëm i pasaportës britanike do ta zbulonte faktin se zoti Kelada kishte lindur nën një qiell më blu sesa ai që, zakonisht, shihet në Angli.
‘Çfarë dëshironi të pini?’ më pyeti ai.
E pashë me dyshim. Prohibicioni, ishte në fuqi, dhe me sa dukej, anija ishte tharë nga pijet. Kur nuk kam etje, e kam të vështirë ta përcaktoj se cila pije ma shpif më shumë, limonada me xhenxhefil apo limonada e mirëfilltë. Fare papritur, zoti Kelada më dhuroi një buzëqeshje orientale.
‘Uiski dhe soda apo Martini pa alkool, mjafton vetëm ta hapni gojën.’
Ai nxori një faqore prej secilit xhep të prapmë të pantallonave dhe i vendosi të dyja në tavolinë përpara meje. Unë zgjodha një Martini, ndërkohë që ai thirri punonjësin e shërbimit dhe porositi akull në një çafkë pa vjegë si edhe dy gota.
‘Koktej shumë i mirë,’ thashë unë.
‘Atëherë, aty ku është marrë kjo ka edhe një mori të tjera, ndaj, nëse keni miq në bord, t’i lajmëroni se keni një mik në anije i cili disponon të gjitha pijet e botës.’
Zoti Kelada ishe fjalëshumë. Ai foli për New York-un dhe San Francisco-n. Diskutoi për dramat, filmat dhe politikën. Ishte atdhetar. Flamuri i Britanisë së Madhe është një copë pëlhure që të lë mbresa, por kur valëvitet nga një zotëri pre Alexandria-s ose Beirut-it, nuk ka sesi që unë të mos ndjej se ai humbet disi në dinjitet. Zoti Kelada ishte miqësor. Unë nuk dua të hiqem superior, por ama, nuk mund ta shmang ndjesinë që kam se e gjykoj të hijshme që një person, krejtësisht i huaj, duhet ta vendosë fjalën zotëri përpara emrit tim sa herë që më drejtohet. Pa dyshim, për të më bërë që të ndjehesha rehat, Zoti Kelada iu shmang formalitetit. Nuk më pëlqeu. Kur ai u ul në tavolinë, letrat i kisha hequr mënjanë; mendova se duhej ta vazhdoja lojën, ngaqë, si për rast të parë, biseda jonë kishte zgjatur mjaft.
‘Treshin mbi katrën,’ tha zoti Kelada.
Nuk ka asgjë më shqetësuese sesa të jesh duke luajtur patience dhe dikush të të thotë se ku duhet hedhur letra e sapo kthyer, pa t’u dhënë mundësia për ta parë njëherë vetë.
‘Po del, po del,’ thirri ai. ‘Dhjetën mbi fant.’
Me zemërim dhe urrejtje ne zemër mbarova lojën. Në atë moment, ai rrëmbeu pakon e letrave.
‘Të pëlqejnë marifetet me letra?’
‘Jo, i urrej,’ u përgjigja.
‘Mirë, do t’ju tregoj vetëm një.’
Më tregoi tre. Më pas, i thashë se do të zbrisja në sallën e ngrënies që të zija një vend.
‘Oh, në rregull,’ tha ai. ‘Vendin j’ua kam zënë unë. Meqenëse ndajmë të njëjtën kabinë, mendova se, fare mirë, mund të uleshim në të njëjtën tavolinë.’
Zoti Kelada nuk më pëlqeu.
Jo vetëm që ndava kabinën dhe u ula tre vakte në ditë në të njëjtën tryezë me të, por edhe gjatë shëtitjeve në kuvertë nuk m’u nda asnjëherë. Ishte e pamundur ta shpërfillje. Nuk i shkonte kurrë ndërmend se ishte i padëshirueshëm. Ishte i bindur se ishte aq i gëzuar kur ju shihte, saç ishit edhe ju. Në shtëpinë tuaj mund ta hidhnit me shkelma poshtë shkallëve, t’ia përplasnit derën në fytyrë dhe përsëri nuk do t’i vinte ndërmend si ishte vizitor jo i mirëpritur. Përzihej me lehtësi mes të tjerëve, dhe brenda tre ditëve u njoh me të gjithë në bord. Organizonte gjithçka. Përpilonte listat, drejtonte shitjet në ankand, mblidhte lekët për çmimet në veprimtaritë sportive, drejtonte lojën e precizonit me rrathë plastikë, ndeshjet e golfit, shfaqjet dhe mbrëmjet e vallëzimit. Ishte, sigurisht, njeriu më i urryer i anijes. E thërrisnim Zotëria që-i-Di-të-Gjitha, dhe madje këtë ia thonim edhe në sy. E merrte për kompliment. Gjatë tre vakteve bëhej më i padurueshëm se kurrë. Thuajse për një orë të tërë ishim në mëshirën e tij. Ishte entuziast, gazmor, fjalëshumë dhe debutues. Dinte gjithçka më mirë se të tjerët dhe nëse nuk bije dakord me të, kjo përbënte fyerje për kotësinë e tij mendjemadhe. Nuk pushonte së komentuari një temë të caktuar pa të imponuar mënyrën e tij të menduarit. Mundësinë se mund ta kishte gabim as që e imagjinonte. Ishte djaloshi që dinte. U ulëm në tavolinën e doktorit. Gjithçka do të shkonte sipas dëshirës së zotit Kelada, po të mos kishte qenë për Ramsay-n, i cili u ul me ne; doktori ishte një tip i ftohtë e indiferent. Ai ishte po aq dogmatik sa edhe zoti Kelada dhe inatosej shumë me sigurinë arrogante dhe tipike të Levant-it. Diskutimet midis tyre ishin therëse dhe pafund.
Ramsay punonte në Shërbimin Konsullor Amerikan në Kobe. Ishte një djalë trupmadh e i rëndë nga Middle West-i, me dhjamra të lëshuara nën një lëkurë të tendosur dhe që dukej sikur rrobat e gatshme që kishte veshur, mezi e mblidhnin. Po kthehej për të rimarrë postin pas një fluturimi në New York, ku kishte shkuar për të marrë gruan e cila kishte kaluar një vit në shtëpinë e saj. Zonja Ramsay ishte një vajzë e re simpatike, me edukatë dhe humor. Shërbimi konsullor nuk paguhet mirë, ndaj dhe ajo vishej gjithmonë shumë thjesht; por dinte, ama, si të vishej. Jepte efektin e një origjinaliteti qetësues. Unë nuk do t’i kisha kushtuar asaj asnjë vëmendje të veçantë, por çfarë t’i bëja që zotëronte një cilësi, ndoshta të zakontë edhe në gra të tjera, por që në ditët tona nuk shfaqet në sjelljen e tyre. Nuk mund ta shikoje pa të bërë përshtypje modestia që i shndriste si një lule e vendosur mbi pallto.
Një mbrëmje, tek hanim darkë, biseda kaloi rastësisht tek tema e margaritarëve. Shumë ishte folur nëpër gazeta mbi margaritarët artificialë që prodhoheshin nga të shkathëtit japonezë; doktori vërejti se ato, pashmangshmërisht, duhej ta ulnin çmimin e margaritarëve natyralë. Ishin goxha të mirë tashmë; së shpejti, do të ishin perfektë. Zoti Kelada, siç e kishte zakon, u ngut të hynte në temë. Na tha gjithçka që duhej të dinim për margaritarët. Besoj se Ramsay nuk dinte asgjë për to. Por nuk mundi t’i bëj ballë tundimit që ta sulmonte Levant-inin, dhe brenda pesë minutave që të dy u përfshinë në një debat të nxehtë. E kisha parë zotin Kelada të furishëm dhe brisk nga goja, por kurrë nuk e kisha parë kaq brisk dhe të furishëm sa tani. Më në fund, Ramsay tha diçka që e thumboi keq atë, sepse ai e goditi tavolinën me forcë duke bërtitur:
‘Atëherë, besoj se e di se ç’po them. Në Japoni po shkoj vetëm për të parë nga afër biznesin e margaritarëve. Merrem me tregtinë e tyre dhe nuk ka rob që të mos j’ua pohojë, se çka them unë për margaritarët, është e vërtetë. I njoh të gjitha margaritarët më të mirë në botë dhe çka nuk di, nuk ia vlen ta dish.’
Ky ishte lajm për ne, sepse zoti Kelada, me gjithë llafazanërinë e tij, nuk i kishte thënë askujt se me se merrej. Dinim, qartazi, vetëm se po shkonte në Japoni për një porosi tregtare. Si ngadhënjimtar, ai hodhi vështrimin rreth tavolinës.
‘Kurrë nuk ka për t’u prodhuar një margaritar artificial që një ekspert si unë të mos e dallojë me gjysmë syri.’ Më pas, bëri me gisht drejt një gjerdani që mbante veshur zonja Ramsay. ‘Ma merrni fjalën për bazë, zonja Ramsay, gjerdani që mbani veshur nuk do ta humbasë asnjëherë vlerën që ka sot.’
Zonja Ramsay, me mënyrën e saj modeste, u skuq pak në fytyrë dhe, shpejtazi, e rrëshqiti gjerdanin nën fustan. Ramsay bëri trupin përpara. Na dhuroi një shikim e një buzëqeshje të gjithëve, ndërkohë që sytë i regëtuan.
‘Gjerdani i zonjës Ramsay është i bukur, apo jo?’
‘Më ra në sy menjëherë,’ u përgjigj zoti Kelada. ‘Pa shiko, thashë me vete, këto janë margaritarë për së mbari.’
‘Natyrisht që gjerdanin nuk e kam blerë vetë. Do të më interesonte ta dija se sa ka kushtuar sipas mendimit tuaj.’
‘Oh, në treg, diku aty rreth pesëmbëdhjetë mijë dollarë. Por, nëse është blerë në Fifth Avenue, nuk do të çuditesha po ta merrja vesh se për blerjen e tij janë paguar afërsisht tridhjetë mijë dollarë.’
Ramsay buzëqeshi me zymtësi.
‘Keni për t’u çuditur kur ta merrni vesh, tani, se zonja Ramsay e bleu gjerdanin në një qendër tregtare, një ditë para se të iknim nga New York-u, për tetëmbëdhjetë dollarë.’
Zoti Kelada u përflak në fytyrë.
‘Dokrra. Jo vetëm që është natyral, por për madhësinë që ka, është nga më elegantët që kam parë ndonjëherë.’
‘Doni të vini bast? Vë bast kundër jush njëqind dollarë se është artificial.’
‘Dakord.’
‘Oh, Elmer, nuk mund të vësh bast për gjëra të sigurta,’ tha zonja Ramsay.
Në buzët e saj kishte një buzëqeshje të lehtë, ndërsa toni ishte butësisht kundërshtues.
‘Nuk mundem? Do të isha i metë nëse më jepej mundësia të fitoja lekë me kaq lehtësi dhe të mos e shfrytëzoja rastin.’
‘Por, si mund të provohet kjo?’ vazhdoi ajo. ‘Këtu kemi vetëm fjalën time dhe atë të zotit Kelada.’
‘Më lejoni ta shikoj gjerdanin, dhe po qe se është imitim, nuk do të vonoj t’jua them. Mua nuk më kushton asgjë të humbas njëqind dollarë,’ tha zoti Kelada.
‘Hiqni gjerdanin, e dashur, dhe lejojeni zotërinë ta shikojë atë sa të dojë.’
Zonja Ramsay ngurroi për një çast tek vuri duart te kapësja e gjerdanit.
‘Nuk e zbërthej dot,’ tha ajo. ‘Zoti Kelada duhet të më besojë.’
Papritur më lindi dyshimi se diçka e prapë do të ndodhte, por nuk më shkonte ndërmend se ç’mund të ishte.
Ramsay u hodh në këmbë.
‘E zbërthej unë.’
Ai ia kaloi gjerdanin zotit Kelada. Levant-ini nxori një xham zmadhues nga xhepi dhe e vëzhgoi me kujdes. Një buzëqeshje triumfi u përhap mbi fytyrën e tij të butë dhe zeshkane. Ktheu mbrapsht gjerdanin. U bë gati të flasë.
Papritur, syri i kapi fytyrën e zonjës Ramsay. Ajo ishte zbardhur aq shumë, saqë dukej se ishte gati për t’i rënë të fikët. Ajo po e shikonte me ngulm, me sy të zgurdulluar dhe të tmerruar. Një lutje përgjëruese dallohej në sytë e saj; ishte aq e dukshme saqë pyesja veten sesi i shoqi nuk e shihte atë.
Me gojën hapur, zoti Kelada u ndal. Fytyra iu përflak keq. Përpjekja që po bënte për ta mbajtur veten nuk mund të fshihej.
‘Gabova,’ tha ai. ‘Është imitim shumë i mirë, por sigurisht, sapo e pashë nëpërmjet xhamit zmadhues, e kuptova menjëherë se nuk ishte natyral. Besoj se vlera e këtij gjerdani të mallkuar është afërsisht tetëmbëdhjetë dollarë.’
Ai nxori portofolin dhe tërhoqi prej tij një kartëmonedhë njëqind dollarëshe. Ia dorëzoi Ramsay-t pa thënë asnjë fjalë.
‘Ndoshta do t’ju bëhet mësim, që herë tjetër, të mos jeni kaq shumë i sigurt,’ miku im i ri,’ tha Ramsay tek mori kartëmonedhën.
Vura re se duart e zotit Kelada po dridheshin.
Lajmi i episodit u përhap në anije ashtu siç ndodh me ngjarje të tilla dhe zotit Kelada iu desh t’i bënte ballë shpotive të shumta atë mbrëmje. Zotëria që-i-Dinte-të-Gjitha ishte kapur në grackën e një tallje me shije të hollë. Zonja Ramsay, nga ana e saj, u tërhoq në kabinën e vet me dhimbje koke.
Të nesërmen në mëngjes, u ngrita nga shtrati dhe fillova të rruhem. Zoti Kelada po pinte cigare i shtrirë në shtrat. Papritur, u dëgjua një zhurmë e lehtë, si një gërvishtje, tek pashë një letër të shtyhej nën derë. Hapa derën dhe hodha vështrimin në korridor. Nuk kishte njeri. Ngrita letrën nga dyshemeja dhe pashë se i drejtohej zotit Max Kelada. Emri ishte shkruar me germa të mëdha. I dhashë letrën.
‘Kush e dërgon?’ E hapi. ‘Oh!’
Ai nxori nga zarfi njëqind dollarë, por jo letër. Pa nga unë, dhe përsëri u skuq. Pasi e grisi zarfin copa-copa, ma dha mua.
‘A mund t’i hidhni këto nga dritarja e kabinës?’
‘Ia plotësova kërkesën me një buzëqeshje.
‘Askujt nuk i pëlqen të bëhet një lolo i vërtetë,’ tha ai.
‘Mos ishin natyralë margaritarët?’
‘Po të kisha një grua të re dhe simpatike, nuk do ta lejoja që të kalonte një vit në New York, në kohën që unë qëndroja në Kobe,’ tha ai.
Në atë çast, antipatia ime për zotin Kelada sikur u zbut. Ai nxori portofolin, dhe me kujdes, vendosi në të kartëmonedhën prej njëqind dollarësh.
Përktheu nga anglishtja: Aristidh Shqevi
Oslo, 02.09.2020
