Eh, Amerika! Një grusht drite që ta përplasin në fytyrë! Këtë me tha një i porsanjohur në një nga kafenetë e Kuinsit. Unë vija nga një varfëri e turpshme, vazhdoi ai. Sepse dikur ishim të kamur dhe pushteti i ri, që i besuam me pafajësinë e fëmijës, s’na i dha pronat. Histori e trishtë kjo, pothuajse e harruar. Ja, tani jam në Amerikë. Vend përrallor. E dua shumë, megjithëse s’më le kohë të marr frymë. Kisha merak babanë, vuante nga zemra, bërë vrima vrima, e gjora, nga çështja e pronave. Hyja e dilja nëpër kafenetë shqiptare të gjeja një Krisht të me ndihmonte për babanë, po gjeta vetëm Kainin që kërkonin Abelin për ta vrarë. Sepse të gjithë kishin nga një hak për të marrë. S’ta vinin veshin, bënin sikur të degjonin, po rrinin e vazhdonin dialogun me veten. Skuqnin kafenetë nga plagët e pambyllura. Si është puna? do të pyesësh ti. Dua ta sjell babanë në Amerikë, sepse ai ka nevojë urgjente për një operacion. Por s’po më ecën, nëntë herë ka hyrë në ambasadë, nëntë herë nuk e ka marrë vizën… Si t’ia bëj?
Kishte një fytyrë të tretur, sy të futur thellë ne gropa, sikur i faleshin fundit, buzë të thara, flokë të rënë, një shogë që ia shëmtonte kryet, por gjithsesi qëndronte prej një fuqie që nuk dihej nga i vinte. Më ndihmon dot? thoshin sytë e tij gati të fikur, dua të shpëtoj babanë. Unë mund të isha i njëqindti që po më qante hallin. Nuk isha shquar për këto punë madje, në vend që t›i ndreqja, i djallosja, sepse e shikoja jetën si letersi, art, fantazia e mundëte gjithmonë realitetin. Me kohë e kisha bërë njëfarë korrigjimi. Ishte një histori dashurie që e kisha humbur prej gabimeve të mia. Kishin kaluar kohë, por ajo dashuri më ishte kthyer në një plagë që duhej mbyllur, por që s’mbyllej kurrsesi.
Të nesërmen e asaj bisede, një vajzë shumë e bukur hyri në kafene dhe u drejtua tek unë; Babi më ka lënë një letër për ju! E lexova. Kishte shkuar në Tiranë, për të shoqëruar të atin që do të jepte intervistën për vizë në ambasadën amerikane. U rrëqetha. Nuk e di përse. Ishte vërtet një vajzë e bukur, njëfarë Kameron Diaz. Ulu, i thashë, merr diçka nga unë. U skuq pak, ngurroi një çast, pastaj u ul ngadalë pa m›i ndarë sytë. Unë nuk po flisja. U turbullova vërtet nga vajza dhe gjesti i të atit. Si iku kështu, po ai mund të ketë humbur punën, i thashë vajzës. E humbi, tha ajo, por s›ka gjë, vetëm gjyshi të vijë dhe të shërohet, punojmë unë dhe mami.
Po ç›do nga unë, mendova, pse beson tek unë? Njeri i çuditshëm!
Ajo porositi një lëng molle, ndërsa unë një konjak hennessy. Ç’sy! Përplot lëng shndritës, pa e fshehur tundimin që të shkaktonin.
Ju shkruani? më pyeti me një zë të ëmbël, përkëdhelës. Nuk i ktheva përgjigje. Ishte pyetja më idiote që më bënte ta neverisja veten, ngaqë kudo më rrethonin antiletrarë të tërbuar. Po ta merrnin vesh se unë vërtet shkruaja dhe botoja libra, do të ma hiqnin fillin. Miqtë e mi të kafeneve bënin punë të ndyra ( kështu i quajnë në Amerikë punët e rënda fizike, pa kurrfarë ngjyrimi të keq, siç pandehim ne ) dhe një laps që shkruan në një fletë letër, iu shkaktonte të përzier.
Ku e di ti se unë shkruaj? e pyeta vajzën. Ajo bëri një lëvizje të kokës duke qeshur dhe më tregoi çantën time që e mbaja mbi tryezë. Hape, më tha. Unë e hapa dhe nxora dy libra; njëri ishte i Frank O›Hara-s dhe tjetri i Mark Strand, në anglisht. Unë e pashë në sy. Po e pyesja në heshtje se nga i ishte krijuar ideja se unë shkruaja. Dhe ajo po në heshtje m›u përgjigj se e dinte. E ç›rëndësi kishte kjo gjë, fundja ajo s›kishte ardhur për të shuar kureshtjen nëse unë shkruaja apo jo, thjeshtë, ishte aq e bukur sa unë nuk mund ta lija të ikte shpejt.
Sa e bukur është Amerika e vajzave të reja! Sikur të ishte vetëm kaq. Po kishte dhe sëmundje, zemra që nuk prisnin, zemra që kërkonin shërim. Ç›të lidh me gjyshin? e pyeta. Ai më ka rritur. Nëna na la, iku, na la, na braktisi… pastaj u kthye prap. Po kur ajo u kthye unë isha rritur ndërkaq. Tani punon shumë, se do të ndreqë atë mëkat të madh, më la mua në duart e gjyshit dhe ia mbathi me një… Nëna është shumë e bukur! Çuditërisht shumë e bukur dhe, megjithëse punon shumë në pastrime, pak është prishur. Ndërsa babai ka mbaruar…Më vjen keq për të. Mund të bëhet diçka për gjyshin?
Nuk e di, i thashë. Jam njeriu më i papërshtatshëm, nuk e di pse më zgjodhi mua… jam një njeri kot.. Ja! Dhe i tregova me kokë te dy librat. Ajo qeshi me zë, uli kokën, ishte skuqur shumë në fytyrë, pastaj m›i nguli sytë dhe s›m›i hoqi. Edhe unë qesha.
Tani do ngrihem, tha, vjen mami dhe unë duhet ta pres.
U ngrit në këmbë duke buzëqeshur, më tha faleminderit dhe, para se të kalonte pragun e derës kthehu kokën dhe më lëvizi gishtërinjtë para fytyrës së saj. M›u desh një kohë që të mblidhja veten. C›ishte kjo? Ajo i kishte a s›i kishte njezetë vjeç, ndërsa unë pesëdhjetë. Asnjëherë s›më ishte dukur vetja i bukur, as tërheqës, as i dashur me njerëzit, madje isha i ftohtë me ta, gjersa i bëja miq. Me babanë e saj kisha patur vetëm një takim, atë që iu përmenda më lart dhe ja letra e tij dhe vajza e tij e bukur, që më tronditi vërtet, sepse më kujtoi një kohë të largët kur isha ndryshe nga ky që jam sot. Dhe një enigmë që më shqetësonte, më zgjonte kureshtje, si kishte mundur ajo vajzë te zbulonte se unë shkruaja. Kjo gjë, natyrisht më përkëdhelte sedrën, sepse ai që shkruan e kërkon lexuesin.
Në mbrëmje ajo më shkruante në Messenger; Përshëndetje nga unë dhe mami. Ajo është Giti e bukur që tronditi Tiranën në kohën e rinisë tënde. Ke dëgjuar, besoj. Mami ka shkruar një roman për atë histori, po nuk e ka botuar. Une e nxis që ta botoj. I fola për ju. Ajo ju njihte. Ju kishte lexuar diçka. Ajo i tha babit që t›ju drejtohej pikërisht ju me një letër. Ne jemi një familje e çuditshme që adhurohemi për bukurinë dhe urrehemi për bukurinë. Më falni që po ju shkruaj pa ju pyetur më parë. Do të kishit mirësinë të merreshit pak me dorëshkimin e mamit? O, sa do të më lumturonte një përgjigje pozitive prej jush.
E lexova dy tri herë atë shënim dhe ndieva një si thikë në zemër. Giti? Ajo? Jo, s›kish asnjë mundësi të ishte ajo. Jo, jo!
Nuk fjeta atë natë. I ktheva përgjigje; Ma dërgo dorëshkrimin! Kaq. Përgjigja e saj erdhi menjëherë. Mami thotë të takohemi në ndonjë kafene, jo këtu, po në Manhattan. Mirë, ia ktheva, po vij t›iu marr me makinë. Kur? Në pesë. Po dridhesha, e ndieja që po dridhesha, mezi merrja frymë dhe pëshpërisja me vete; Mos, do marrësh veten më qafë… Po ishte e kotë, isha nën rrotën e fatit. Po shtypesha edhe njëherë, por jo si atëherë, në zjarrin përvëlues të një rinie mëndjelehtë, por në një moshë të thyer kur ndien se iluzionet e humbura ia lënë vendin një zhgenjimi pa shpresë.
Në orën pesë pa pesë isha para shtëpisë së tyre. Pashë një perde që lëvizi në katin e dytë dhe pas pak në qelq u shfaq fytyra e saj. M›u morën mendtë. Jo, s›mund të rrija më. Nuk ishte e mundur ta përballoja atë gjendje, më mirë të vdisja. Ishte Giti. Ishte e pamundur të kthehesha mbrapsht. Ishte jashtë fuqive të mia, edhe sikur të kisha ndihmën e zotit. Erdhën të dyja me vrap. Giti i kishte flokët të lagur, si duket s›kish patur kohë t›i thante. E bija, që quhej, Xhaki, më zgjati dorën e saj, që unë vetëm sa ia preka. Ende nuk po nisesha. E shikoja Gitin nga pasqyra dhe ajo më shikonte mua. Kisha ngrirë. Ç›të bëja? Më përziheshin gjithë ngjarjet e së kaluarës, gjithë ajo bukuri verbuese që u shua papritmas në një çast të vetëm. Gjithmonë kisha menduar se çdo gjë mbaron një ditë, por jo, natyra na jep shembuj se çdo gjë ringjallet përsëri. Vdes dita, lind nata, vdes nata, lind dita. Pas pak do të vdiste dita njujorkeze, por do të lindëte nata, që ishte më e bukur se dita, sepse ne kishim nevojë për errësirën. U nisa më në fund, pa folur. As ajo nuk fliste, as a bija. Duhej të thoja diçka, patjetër duhet ta hapja gojën se kjo heshtje po më acaronte. E sollët dorëshkrimin?
O, sa me fat që jam! Ishte zëri i saj. Po ai zë. A mund të kishte në botë zë të përveçëm? Pse jeni me fat? Që ju do të merreni me romanin tim. Me kënaqësi, i thashë. E pashë nga pasqyra. Dukej e tronditur. Shumë e tronditur. Është një starbaks këtu afër, në 34 street, nëse ju pëlqen, tha ajo. Natyrisht që më pëlqen, nëse ju pëlqen ju. Aty bëjnë dhe amareta shumë të shijshme. Unë i ha pasi i ngjyej në kafe. Po, e dija këtë manierë aq joshëse të saj, ia dija të gjitha manierat. Iu thashë të zinin vend dhe u nisa drejt banakut. Porosita kafetë, amaretat, dy çokollata të zeza për vajzën, ndonëse ajo më kërkoi një, pastaj për vete një makiato. Kisha pire atë ditë gjashtë kafe. Më vinte mendja rrotull. U ula përballë saj. O zot, përse? Përse? Ç›ishte ky zhvarrim i tmerrshëm i një kujtimi aq të largët?
Më falni, më tha, me zërin e saj aq ngashnjyes, nuk e besoja që do pranonit, po ju mundoj… vërtet po ju bezdis.
Për mua është kënaqësi, i thashë.
Po përse? Ju jeni të zënë me punë, kohën e keni shumë të çmuar, atë po ja u marr unë…
Siç ma keni marrë dikur… me lumturinë më të madhe, doja t›ia ktheja, po, natyrisht, që nuk ishte koha për t›ia thënë.
Dua të jem e sinqertë me ju. Atë letër nuk e ka shkruar im shoq, po unë. Kam shumë borxhe për të larë….
Ne sytë e saj të mëdhenj kishte shumë brengë. Nuk ishte më ai trup i madh, i ngjeshur, me një ngashnjim të fortë, nuk ishte më ajo krenari dhe guxim për të tërhequr vëmendje, po një bukuri që më dukej sikur ishte kthyer nga një çmendinë bukurie dhe ishte shëruar tashmë. Të vinte ta merrje në krahë dhe të qaje bashkë me të.
E dni pse ta shkrova atë letër? Nëse ai merr vizën dhe vjen në Amerikë, do një kohë të marrë letrat, po zemra e tij s›pret.
Po pse më zgjodhët pikërisht mua?
Ajo nuk më kthehu përgjigje. Ngjeu një amaretë në kafe, e futi ne goje dhe filloi ta përtype ngadalë.
Ju rrini me intelektualë, midis tyre janë dy mjekë te rinj që punojnë në Linkoln Hospital. Për njërin prej tyre, një kirurg kardiolog, ju keni shkruar.
E mora me mend se ku donte të dilte, vërtet ishte një mundësi, por unë nuk isha fare praktik dhe pothuajse nuk i kuptoja gjërat që lidheshin me afera pak të ndërlikuara. Mos duhej dhënë para? Për të, për Gitin, bëja gjithçka.
Ajo u zhvesh para meje, me ndrojtje, nuk kisha parë kurm me te bukur, gjinj, kofshë, vithe aq mërshore e tunduese. Vithet e ngritura lart, përplot vesk, sikur nuk ishin prekur kurrë, një pastërti e pafajësi e përzierë me një mëkat që bënte majë sidomos te sytë e saj që më shikonin ngulmët sikur kërkonin ndihmë. Por me njëfarë frike. Nuk po fotografoja, kishte ngrirë. Fillo, i thashë vetes dhe pastaj iu drejtova asaj; bëni një rrotullim të vogël, pastaj përkuluni… Mbaroi! Vishuni! Pas dy ditësh do të merrni përgjigje. Faleminderit, ditën e mirë. Doli nga studioja, po nuk harroi të kthente kokën e të më përshëndeste.
Kështu filloi. Në konkursin e parë të modës ajo fitoi çmimin e parë. Ishte e martuar me një inxhinier. Kaq dija për të. Më rrethonin shumë femra të bukura, ishin ditë të zjarrta, s’më dilte koha të mendoja vetëm për një. Po, sa herë e shikoja, ndieja diçka ndryshe, sikur më takonte prej kohësh, por unë kisha përparësinë ta lija të më ikte, ose prisja kohën e përshtatshme për t’iu kushtuar. Bëja një jetë rozë, pa kokëçarje, i ndërroja femrat, nuk e çoja punën deri aty sa ta ktheja një dashuri në një konflikt mendjeprishës, në një dramë pa happy end, sepse unë i lija femrat. Ajo më shikonte kur e kur, por unë e shtyja kohën kur do të merresha me të. Nuk e di përse. Sikur e ruaja për kohën më të bukur. Më kishte ftohur pak fakti që ajo ishte e martuar. Vetëm kur e pashë të shoqëruar me një rival, një aventurier i lindur, më kapi një frikë e çuditshme; mos po vonohesha dhe po ma merrte tjetri? Por jo, ajo u nda prej tij, ashtu vrullshëm duke i shpëtuar nga krahët dhe ia dha vrapit. Ai nuk e ndoqi. Unë, pa e kuptuar rroja me portretin e saj dhe, kur isha vetëm në shtrat, ajo më vinte në dhomë dhe qëndronte në këmbë duke pritur. Pastaj më zhdukej. Flisnin për të. Ishte një qenie që të hynte në mish dhe të ndizte, që e torturonte mashkullin, sepse kishte seksapil kriminal. Vërtet, ajo nuk ishte një natë seksi dhe aq, po një jetë. Veçse paralajmëronte rreziqe dhe ky ishte një nga shkaqet qe unë i rrija larg. Me të bije vërtet në dashuri, por unë nuk doja të bija në dashuri, ma shpifte fjala dashuri, sepse e kisha humbur kuptimin për të. Ishim në Itali te Guci, për një provë. Por ajo nuk fitoi. Në vend që të më ngjallej një interesim më i madh, se ai që kisha ndierë më parë, përkundrazi pata një krizë nervash, një gjendje pakënaqësie të hapur. Nuk e di përse më ndodhi kjo, ndoshta ngaqë kisha dështuar, se unë kisha shumë shpresë se ajo do të fitonte dhe tek e fundit pata dhënë një shumë të madhe me para. Ajo qante. Edhe kjo më nervozonte më shumë. Ç’faj të kam, o grua, ç’faj! Të dhashë një mundësi, por nuk qe e shkruar. Shkuam në hotel. Erdhi në dhomë tek unë dhe më zgjati një tufe të madhe me lireta. Ç’janë këto? E pyeta. M’i dhanë atje. I numërova; ishin paratë që kisha dhënë për të. Sikur u çlirova nga një ankth i madh. Nuk e di, por tani po e kuptoja se isha vrarë ne sedër, më ishte dukur sikur ma kishin hedhur. Merri, i thashë, jane të tuat! Ajo kishte mbetur si e shtangur, nuk e priste që gjendja ime shpirtërore të ndryshonte menjëherë prej atij grushti me para. Natyrisht, nuk i kishte pëlqyer veprimi im. Kishte pritur të ndodhte diçka tjetër.
Doja që ajo të shkëlqente, të shkruhej për të, të më harronte, po, po, të më harronte dhe unë të bija në qetësi dhe krejt papritur ajo të më shfaqej papandehur në një nga ato mjedise të përbashkët dhe unë, më në fund, të kuptoja se lidhja jonë ishte bërë edhe më e fortë. Isha vërtet një njeri i çuditshëm, i pakuptueshëm me veten dhe me të tjerët. S’më bëhej ta prekja, vetëm e puthja, po kur ndieja brinjët e saj në duar, kockat e gishtërinjve, kofshët delikate, barkun e fushkët, bythët mërshore të ngritura lart me një ndiesi fine teksa ia mbështillja me të dyja duart, nuk më bëhej me të, nuk e zhvishja dot. Edhe sot nuk e shpjegoj ç’më shtynte ta torturoja, ndoshta mund të ishte një kënaqësi e fshehtë e sundimit të njeriut që të dashuron. Por mund të ishte dhe instinkti i ruajtjes. Prej një dobësie të pashpjegueshme. Më dukej shumë e kristaltë, e thyeshme. E ruaja, nuk e di përse, me një ndiesi ngadhënjimi sikur kisha arritur një fitore, ngaqë arrija të përmbaja furinë e epshit që më pushtonte. Ajo fërgëllonte, vuante. Unë i pëshpërisja; iku ora! Ajo bëlbëzonte; edhe pak! Dhe më vështronte në sy me lutje. Pastaj, kur e pashe midis miqve e mikeshave të saj, aq të lumtur, krejt e pavëmendshme për praninë time, sikur të mos ekzistoja më në këtë botë, e bukur, më e bukur se e bukur, mendova se isha një idiot i lindur. Edhe ajo dinte të luante me mua. Dy javë nuk u shoqëruam, ajo nuk i përgjigjej syve të mi, prekjeve të mia, ndonjë fjale të pëshpëritur në vesh. Nuk e kisha parashikuar këtë ndryshim. Më dukej se ashtu do të vazhdonte historia jonë, unë, fituesi dhe ajo humbësja. Isha i papjekur, në shumicën e rasteve më mungonte arsyeja e drejtë, fitonte gjithmonë sharlatani, aventurieri. Tani ishte vonë për të luajtur indiferentin. Dy javë të tjera nuk i fola unë, as që ia hodha sytë. Ajo më dukej e qetë, nuk vura re të shqetësohej, apo të bënte një përpjekje sado të vogël që të afrohej. U mbyll dhe kjo histori, i thoja vetes, po dëshira e fshehtë që më mundonte ishte që ajo të mos mbyllej.
Të dyja, nëne e bijë, flisnin me njëra-tjetrën dhe herë herë i hidhnin sytë nga unë. Kur shikimet tona takoheshin, ato buzëqeshnin.
Kishin kaluar pothuajse njëzet vite nga ajo kohë dhe mua më dukej sikur gjithçka kishte ndodhur dje. Nuk jam nga ata që drithërohem lehte, mundohem t’i fsheh emocionet, nuk hyj te burrat romantikë që i japin rëndësi ëndrrave dhe nje pjese të madhe të jetës e kalojnë duke i supozuar gjërat, por jo duke i jetuar. Nuk isha praktik, por gjithsesi mendohesha para se të hidhja një hap të rëndësishëm, besoja se shumë punë që më ecnin mbarë, nuk vareshin prej meje po prej fatit. Ç’dëshiroja më behej, edhe të pamundurat. Nuk e di si ndodhte kjo, po një mendje djallëzore, për të këqijat, apo një mendje hyjnore, për të mirat, më ndihnin në hapat që hidhja. Sa me fat, këtij i ecën. E ka të shkruar!Këtë e dëgjoja jo rrallë. Isha i përkëdhelur, më donin, ma pëlqenin tipin, duke më lënë të habitur, se unë pak flisja, pothuajse isha i ftohtë në çështje intime. Kisha kaq shumë femra rrotull, që donin të ngecnin, sa nuk bëja më dallime. Po Giti ishte mbi të gjitha; kishte një sekret në atë kurmin e saj aq delikat, në sytë vëngëroshë, në mollëzat e dala, në gjestet e kursyera, por që kishin një gjuhë më vete. Nuk ia kisha parë asnjëherë të shoqin, as që më interesonte, ai, per mua, nuk ekzistonte. Giti, i thashë nje ditë, pas gjithë asaj kohe të gjatë që s’kishim këmbyer asnjë fjalë, do të vijë nesër një i dërguar i Valentinit nga Milano, për të parë modelet. I kanë thënë se femrat shqiptare janë të bukura. Si thua, të propozoj ty? Ajo nuk foli, e pashë si u drodh, si më pa dhe si i hoqi sytë menjëherë, me një gjest të çuditshëm, sikur nuk i interesonte kjo gjë. E tërhoqa nga dora dhe i pëshpërita; S’mund të rrija më gjatë pa të folur. Ajo m’i nguli sytë që i shkëlqyen nga lotët dhe shkëputi dorën nga e imja, sikur të ndiente se, fjalët që i thashë, nuk i përgjigjeshin atij emocioni të vakët që i përcolli dora ime. Më fal, i thashë, gjithmonë në marrëdhënien tonë, gabimet i bëj unë. Si të duash. Është një shans i mirë për ty. Po të fitosh, mund të ecësh në botën e modës. Këtu ajo sapo ka filluar, është në hapat e parë dhe nuk eshtë se ka ndonjë perspektivë të sigurtë… Unë, edhe pak kohë dhe do ta lë… Do të hap një shtëpi botuese, do të nxjerr revistën e parë fashion, një lloj Elle apo Vogue dhe do të botoj librat e mi. Fotot do t’i bëj vetë. Kjo është pika ime e dobët; fotot! Ose… do të shkoj jashtë përgjithmonë. Ajo nuk fliste, e ndieja që dridhej, donte të ikte, të shpëtonte prej meje, ndoshta kishte marrë një vendim që të mos kishte të bënte më me mua, e kisha zhgënjyer. Mendohu, e dashur! Duhet të dish se ti je e veçantë për mua. Ajo nuk foli. Rrinte kokëulur. U ktheva dhe ika. Nuk e pashë më për një kohë të gjatë. Ajo aty ishte, po unë luaja rolin tim, atë të njeriut që nuk shkon me femra, po ato i vijnë vetë dhe ai zgjedh. Ishte koha e një degradimi të madh, e një zvetënimi, e një përpjekjeje për të dalë nga kjo vorbull e njëkohësisht një përpjekje tjetër për të hyrë sërish në të. Ajo gjithmonë shkëlqente. Por unë e pengoja, bëja të pamundurën që ajo të mos fitonte atë që meritonte. E kuptoja që isha bërë i lig, por nuk ia falja që më kishte lënë. Fyerjen që më kishte shkaktuar, me shumë të drejtë, këtë të vërtetë s’ia mohoja vetes, doja t’ia ktheja në hakmarrje.
Ajo, ajo, pikërisht Gita, kishte kuptuar dobesinë time; mosnënshtrimin. Ajo nuk sundohej. Atë e sundonte vetëm dashuria. Por unë kisha luajtur me dashurinë.
Ato të dyja po më bënin shenja dhe më buzëqeshnin. Isha diku, diku larg, këtë e kuptova nga shenjat. Po përmendesha ngadalë me një ndjenjë faji. E kisha munduar atë grua. Kushedi ç’pamje kisha marrë! Vajza po habitej me mua, ndërsa unë po çuditesha me to. Ç’ka ndodhur? thashë, pasi u përmenda, a nuk ju ka ndodhur që ndonjëherë t’ju marrë një varkë kujtimesh, po deti ka qëlluar me stuhi? Kjo nuk ishte asgjë, shtova, kjo parti starbaksi, do t’ju çoj në Siçili. Vajza qeshi, ndërsa ajo luajti të habiturën, pa u habitur aspak, sepse ma njihte tipin, sajesat që shpikja në çast. E ç’ështe kjo Siçili në Manhattan? këngëzoi vajza me zërin e saj aq të ëmbël e lozonjar, ndërsa e ëma vetëm m’i kishte ngulur sytë e nuk m’i ndante. Në Little Italy! Të hamë karkaleca siçiliane me makarona siçiliane. Pastaj do të shohim në Broadway një nga shfaqjet, ç’farë të jetë. Vajza u gëzua shumë, e ëma më shkelmoi poshtë tavolinës. Si nuk hoqe dorë nga këto surpriza që ma hëngrën kokën, thoshte këpuca e saj me majë që kishte goditur fort, po me ëmbëlsinë më të madhe, këmbën time.
Kaluam një mbrëmje të rrallë; u ndieva vërtet si burri i saj dhe baba i vajzës. Isha më i lumturi në botë. Ajo s’do të punonte më pastruese, jo, kurrë, nuk do të rraskapitej duke fshirë e larë zyra, korridore, banjo, por do te bëhej fotografe e modës ( unë pas saj, natyrisht ) dhe për një set me foto ( nënshkruar prej saj, por bërë prej meje ) do të merrte gjer në dymbëdhjetë a pesëmbëdhjetë mijë dollarë. Dhe kështu u bë, pas një jave ish pastruesja e Manhattanit, e një prej hoteleve Hyatt, mori pagën e parë; dhjetë mijë e pesëqind dollarë, honorar i revistës Vogue. Tani vishej ndryshe, bënte make up te një e njohura ime që kishte punuar për filmat dhe tani ishte bëre gjyshe dhe merrej vetëm me nipat dhe mbesat e saj, po përsoste anglishten, akcentin e vështirë, ishte bërë më e heshtur, më tërheqëse, një kopje e mrekullueshme e ëndrrave të mia, një e nënshtruar e trilleve te mia. E kishte pranuar më në fund këtë sundim çudibërës. Nuk më tha asnjëherë faleminderit, jo, as që prisja të ma thoshte, sepse unë po shlyeja gabimet që kisha bërë me të. Shtatë vjet që jetuam bashkë unë i shfaqa tërë karakterin tim të keq; ambiciozin, agresivin, narcistin, ndërsa ajo më fali vetëm bukurinë dhe dashurinë e saj.
Kisha plot borxhe për të larë. Aq shumë, sa nuk dilnin as për jetën tjetër. Jetoja në një shtëpi të vogël me kopsht dhe një pishinë, me dy shtëpiza anash, vetëm fillikat. Fitoja shumë, por nuk tregoja asgjë, s’më hynin në sy këto pasqyrlira, më në fund po shijoja paqen në një nga zonat e vjetra të Nju Jorkut ku kishte shumë shqiptar. Askush nuk dinte ç’punë bëja, po e merrnin me mend se edhe unë isha një nga ata të nomenklaturës së vjeter që isha dërguar me një detyrë të posaçme dhe pagesa e majme më vinte prej andej. Këto i dëgjoja ashtu si me eko dhe më vinte të qeshja. Ndihmoja shumë dhe për këtë shkak nuk më shqetësonin, nuk gërmonin në jetën time. Është njeri i mirë, thonin për mua, vjen nga një familje shumë e pasur dhe tani gëzon frutet e pronave të shumta që ka trashëguar. Thashethemnajat në kafenetë e shqiptarëve janë gjithmonë me barrë. Kisha një fletore të mbushur me emrat e borxhlinjve. Më dhimbseshin të gjithë, po më fort intelektualët. Nuk më vinte mirë që një mjek punonte në pastrime dhe një inxhinier shtronte pllaka. Të gjithë i bëja të njohur, por jo miq. Isha zhgënjyer nga miqtë. Kur me thonin se filani bën tre punë dhe s’ka letra, unë i afrohesha dhe e bëja të njohur. Atij të gjori, një burre i dobët, i thinjur para kohe, sapo kishte bërë këmbë në Amerikë, i kishte vdekur gruaja. Tani jetonte me tre fëmijët; dy në fakultet dhe e vogla në gjimnaz. Tre punë! Edhe ta mendosh të dhemb koka. Po të jap unë një punë të katërt, i thashë dhe i përkëdhela supet kockë e lëkurë. Ç’punë? pëshpëriti i gjori dhe më kapasalliti sytë e përgjumur, arrin koha të bëj dhe një punë të katërt? Po, i thashe, sa herë të vish në kafe, pagesën do ta kesh prej meje. Mos e mbaj dorën, ti ke nevojë për pak qetësi, harresë, divertiment midis miqsh. Ty të duhet një ngushëllim. Ai qeshi. Po kjo s’është punë, pëshpëriti. Pranoi në heshtje, uli kokën, psherëtiu.
Aty, në atë kafene ishte dhe burri i Gitit. Sa herë më shikonte, zgjaste dorën dhe më tregonte karrigen që të ulesha. Biseda vërtitej rreth babait të tij që rrezikohej të vdiste nga zemra nëse ambasada Amerikane në Tiranë nuk i jepte vizën. Ai s’kishte patur fat. Nëntë herë, nëntë refuzime. Tani ishte e dhjeta. Ishte lodhur. E shikoja nga afër me një interesim të ri; asgjë e veëantë në portretin e tij, po veç zërin e kishte të butë, sikur kërkonte falje. Do të bëj diçka, i thashë. Faleminderit! m’u përgjigj menjëherë. Po si? Ai duhet të vijë sa më parë, duhet të operohet këtu. Patjetër këtu! Që sot unë do të nis dokumentet dhe një lutje që ai të vijë si turist. O, ashtu ai s’vjen kurrë! Ku e di ti? Lëre fare, duhet gjetur një fakt i fortë. Ç’fakt, i thashë, a bënë gjë rekomandimet e mjekëve shqiptarë? A bëri gjë sëmundja e tij? Unë do t’iu paraqis një fakt më të fortë. Le ta provojmë. Ai më shikonte në sy me një shprehje të çuditshme, sikur unë po tellesha me të. Në atë shprehje kishte diçka dhe prej tuhafi. Pastaj fytyra e tij m’u zhduk dhe më doli përpara ajo e Gitit. Bëje për mua, sikur më lutej, atij plaku i kam një borxh të madh. Giti! Dhe përsëri më doli përpara fytyra e tij e ndiçuar me një shpresë të vakët. Kaq budalla të jetë, mendoja, sa të mos e kuptojë se si ndryshoi rrjedha e jetës së bashkëshortes? Nuk pyeste ai njeri, nuk analizonte? Përsëri fytyra e Gitit para meje me një buzëqeshje enigmatike si ajo e Mona Lizës. E ç’më duhej të merresha me këtë njeri? A nuk na ka ndodhur të diskutojmë për burra që i drejtojnë gratë? Për burra të mire, madje simpatikë, të këndshëm, që s’e kanë kuptuar kurrë këtë të fshehtë të grave, fuqinë magjike të bukurisë së tyre, sjelljen e rafinuar, plot stimë, për t’u dhënë atyre të kuptojnë të kundërtën në sy të shoqërisë? Që atë natë bisedova me avokatin tim dhe të nesërmen letrat u nisën. Garanci ishin të ardhurat e mia. Pas një muaji i ati ishte në shtëpinë e tij. Një bablok i mbuluar me flokë dhe mjekër të thinjur, që mbante në kokë një kapele dhe në dorën e djathtë një bastun. Bisedova me dy mjeket që njihja dhe ata më rekomanduan një të tretë, i cili kishte ndihmuar shumë shqiptarë në raste të tilla. Mjekun e quanin Ardian, ishte një djalosh i pashëm rreth të dyzetave që, sapo u ulem, më tregoi historinë e tij. Jam në gjyq me gruan, po divorcohemi. Faji është imi. Ashtu ndodhi… Ajo do të qëndrojë bashkë me djalin, ndërsa unë do të kthehem. Po kaloj një periudhë depresioni, jo prej ndonjë pendese, apo kompleksi psikologjik, po më është prishur krejt rituali i përditshëm. Jam si një sahat në tryezën e mjeshtrit që ia ka nxjerrë gjithë ingranazhet për ta ndrequr. Po kaloj nëntë muaj në atë tryezë… Kam zënë me qira një dhomë, një birucë dhe dua sa më parë t’ia mbath, t’ia nis një jete tjetër, në qytetin ku kam lindur, atje ku kam dhe prindërit. Nuk rezistova dot, u theva. Gratë janë më të forta në emigrim. Veçanërisht kur kanë fëmijë. Edhe unë, i dashur mik, e ndërpreva në një çast kur ai pushoi, uli kokën dhe psherëtiu, kam pothuajse të njëjtën jetë, të njëjtën dramë. Prej veseve të mia humba dashurinë. Isha i ri, nuk e kuptova se një nga ato që kaloja nëpër duar, ishte e vërteta dhe…e humba. Tani e kam gjetur përsëri, por është vonë, tepër vonë, vetëm shlyej borxhe vesesh. Ne, mik, s’duhet të na ecte që në fillim. Duhet të përplaseshim me shkëmbin e durimit dhe të të pamundurës, por ne shkelëm mbi lule. Mbi lule të helmuara. S’më mungon asgjë materiale, i kam të gjitha, por jam i zbrazët. Shkojnë anijet kozmike në henë, por s’gjejnë asgjë. Unë kërkoj brenda vetes, por më janë bërë shkrumb të gjitha. Kam mbetur fillikat midis bollëkut material. Vetëm që s’jam në proces gjyqësor si ty, por në një proces tjetër me veten, që e kam humbur. Tani dua t’i bëj mirë një të njohuri.
Ai më dëgjoi i përhumbur, sikur nuk e kishte shumë mendjen në ato që i thoja unë, madje disa herë vija re me bezdi se e humbte fillin, më bënte pyetje që s’kishin lidhje me rrëfimin tim. Në fund më tha; Ka vetëm një zgjidhje, nëse ai ështe aq keq, siç më thua. Edhe po të shënohet në listen e operacioneve, i bije të hyjë në sallë pas nja tre, apo katër muajsh, se ka radhë të madhe. Por ti më thua se koha s’pret… Atëherë merre atë plak, në mëngjes herët… nesër… se nesër jam në urgjencë, thuaj të rrëzohet në rrugë… merre dhe sille… Para se të vish më bëj një telefon…pastaj punët i rregulloj unë… Ai do të trajtohet si një homeless.
Jo, thoshte plaku, nuk mund ta bëjë këtë gjë… s’ma lejon karakteri…këtu paska shumë korrupsion! A do të shpetosh nga vdekja? Ç’të thanë mjekët në Tiranë; perëndia po të mbron, paske bërë të mira, se ti duhet të kishe vdekur me kohë. Jo, nuk e përmendën fjalen vdekje! shfrynte plaku. A je në vete, bindu, shumë shqiptarë keshtu kanë shpëtuar nga vdekja. Ky nuk është nje vend i korruptuar, po një vend humanitar. E di sa kushton një operacion i tillë? Më shumë se njëqind mijë dollarë. Ti s’ke dokumente qëndrimi, s’je resident, a kemi ne kaq para? Kush i paguan? Shteti amerikan. Mbyll një sy e bën sikur nuk shikon për të ndihmuar të varfërit. Propagandë po më bëni? hidhej plaku; kam dinjitet! S’kam marrë një herë borxh në jetën time! Bukës thatë i kam thënë; faleminderit zot, që më siguron dhe këtë copë bukë! E dimë, e dimë, i thoshte Giti, baba, nuk është koha për të thënë nga këto, ne e dimë se kush je, unë mezi të kam pritur dhe të dua gjallë, të jetosh edhe njëqind vite të tjerë! Baba, ne të duam shumë, këte mos e harro, prandaj bindu! E di, moj bijë, po s’e bëj dot. Oh, unë i mjeri!…
Ishte një plak i mirë. Edhe kur ra e shkau, filloi të qajë, edhe në makinë qau, edhe në vig kur e morën infermierët dhe e çuan lart. Shikoja pas deres me xham se si e ndërruan, e lanë, e veshën me rroba të pastra ( duke e ditur se ishte një homeless rruge ) dhe i vunë serumin. E di sa ilaçe ka aty brenda, në atë lëng? më tha Ardiani, mbi pesëdhjetë. Pastaj shtoi; çdo ditë e humbur mund t’i kishte shkaktuar vdekjen. Pas tri ditësh u krye operacioni. Një javë më vonë plaku ishte në shtëpi.
Giti ishte bërë sunduesja ime, pa më sunduar. I bindesha. Kisha kënaqësi t’i bindesha. Ja, ç’më tha; Këtu, në Amerikë, një pjesë e madhe e grave mbajnë burrat. Bëjnë nga dy tre punë. Kjo është Amerika e grave. Im shoq e humbi punën. Për babanë. Ai po kërkon një punë tjetër. Është shumë punëtor. Nuk e përfytyroj dot në pension. Të kujtohet atëherë kur më le? Ishim në Francë. Unë qaja, vazhdimisht qaja, sa herë ti më lije vetëm, qaja për vajzën. Kisha braktisur një dashuri për një tjetër, që s’po më përgjigjej. Ti, jo se s’më doje, por s’të dilja unë. Kërkoje, provoje, gjersa zhgënjeheshe dhe ktheheshe sërish tek unë. Une nuk i shijoja më dritat e qyteteve më të bukur të Europës. Vallëzimet, netët e modës, pasarelat, sepse mungesat e tua të shpeshta më kujtuan se ishte një dashuri tjetër që më priste, një dashuri pa mungesa, ime bijë. Dhe atë e kam me ty. Nuk e mbaj dot të fshehtë. Ajo është bija jote.
Kjo ishte ajo që më priste. Ishte një gjendje e paprovuar ndonjëherë. Pata një si errësim të çastit, një humbje të vetëdijes dhe një mendim që me erdhi befas; mirë të bëhet, këlysh kurve! Bëre qejf sa deshe? Ja dhe fundi! Ishte një vajzë që e gëzonte një tjetër, një grua gjithashtu, që e gëzonte një tjetër. Ç’shpërblim kisha marrë!
Nju Jork 2023
