Përktheu nga origjinali: Agron Tufa
Vladimir Vladimiroviç Majakovskij (1893 – 1930) gjithmonë është perceptuar në shoqëri si një huligan kokëkrisur e sherxhi. Ky imazh që i pati ngritur vetë vetes, nënvizonte, me gjasë, vetëm mundësinë e lindjes së një ndjenje të pastër e të ndritshme. Sidoqoftë poeti gjatë gjithë jetës së tij vuajti nga dashuria e papërgjigje për Lili Brik. Në çastin kur u njoh me të kjo femër e bukur e bohemës letrare të çerekshekullit të kaluar ishte e martuar me personalitet gjithashtu të fortë të letrave ruse, siç ishte kritiku e teoricieni formalist Osip Brik. Megjithatë ky fakt nuk e shqetësonte aspak këtë femër. Lili Brik u përmbahej pikëpamjeve mjaft të lira mbi marrëdhëniet dashurore. Romancën me Majakovskin ajo e quante veçse një kënaqësi të papërfillshme të radhës. Ndërsa poeti qe i shtrënguar të pranojë për herë të parë, që është përpirë kokë e këmbë nga pasioni i dashurisë. “Trekëndëshi dashuror” u bë një nga temat e pashmangshme në rrethet letrare. Poeti e dinte se talleshin me ta, dhe luante menç nga xhelozia. Ai i kushtoi Lili Brikut një numër të madh poezish, një ndër të cilat është dhe poema “Flati i shtyllës kurrizore” (1915).
Në “Prolog” Majakovski ngre një dolli simbolike për të gjitha femrat. Ai aludon për një vetëvrasjeje të mundshme (“T’i vë vetes pikë me një plumb”) dhe paralajmëron, se vepra mund të bëhet një “koncert lamtumire”.
Autori është i tronditur me gjendjen e tij shpirtërore. Sepse ai gjithmonë i kishte mohuar ndjenjat e larta, mendonte, se pushtetit të tij i nënshtrohej gjithë bota, nuk e pranonte Zotin. Por dashuria që shpërtheu papritmas, si një urdhër hyjnor, e trullosi dhe e përgjunji. Nëse dashurinë e tij Majakovski e quan dhuratë hyjnore, burrin e Lilit – e konsideron një Satana (“nëse … rikryqëzohesh, …mishi i djallit do tymoset i gjallë”).
Poeti përpiqet të heqë dore dhe ta harrojë këtë femër, por nuk i del dot. Xhelozia e papërballueshme e çon në dëshpërim dhe të vetmen dalje të mundshme nga ky labirint e sheh te vdekja (“shpejt do ngordh”). Madje Majakovski këtu e ka harruar krejt ateizmin e vet. Në cilësinë e mjetit më të fundit, kur s’i ka mbetur gjë tjetër, ai i drejtohet me lutje Zotit. Autori thërret “inkuizitorin më të epërm” të presë për së shpejti mbërritjen e tij dhe t’ia bëjnë gati torturat çnjerëzore. Ai është dakord t’i durojë i heshtur të gjitha mundimet dhe vuajtjet, vetëm që t’u shpëtojë atyre të jetës tokësore.
Majakovski heq dorë nga bindjet e mëparshme kundër dashurisë. Ai e kupton se dashuria qëndron në thelbin e të gjithë veprimeve të njerëzve. Pjesëmarrësit e Luftës së Parë Botërore, pa marrë parasysh mizorinë dhe gjakftohtësinë e tyre, vdesin me emrin dhe imazhin e femrave që dashurojnë. Kjo u jep kuptim atyre në munutat e mbrame të jetës dhe ua mbush zemrat me lumturi. Poeti është i bindur, se ndjenja e tij është më e thellë e më e fortë se e gjithë të tjerëve. Duke përdorur imazhe, metafora e krahasime të harlisura, ai paraqet një lidhje të pandërprerë ndërmjet vetes dhe femrës që dashuron.
Majakovski përshkruan dhe një nga takimet e ftohta me Lili Brik, takim i cili ndërpritet me ardhjen e të shoqit. Bashkëkohësit e Majakovskit pohonin, se poeti vetë i sajonte Lilit skandale. Ka gjasë, që në vargje kumbojnë fjalët e tij reale, që mbaronin me një refren: “Mirë! Po largohem! Mirë!».
Poeti i tërbuar i lë bashkëshortët dhe kthehet në shtëpi, duke u përpjekur ta zbrazë dëshpërimin në vargje. Krijimtaria mbetet për të i vetmi mjet, me të cilin ai mund të tërheqë në anën e tij të dashurën. Pa marrë parasysh marrëdhëniet e koklavitura të tyre, Lili Brik njëmend kishte nderim të madh për poezinë e Majakovskit.
“Flauti i shtyllës kurrizore” është një nga krijimet e para të Majakovskit në zhanrin e lirikës së dashurisë. Poema “Flauti i shtyllës kurrizore” bashkë me poemën tjetër binjake të po kësaj kohe “Re me pantallona” të përkthyer rreth 50 vjet më parë nga Ismail Kadare, konsiderohen me të drejtë si dy majat ku shkëlqeu arti i madh Majakovskit dhe si gjërat më përfaqësuese të fuurizmit rus. Vuajtjet e poetit për këtë dashuri të humbur zgjatën gjatë gjithë jetës së tij dhe morën fund me parashkimin e bërë shumë më herët, në këtë poemë, me vetvrasjen e tij. Majakovski ishte një poet nga më të spikaturit e avangardës ruse, një ndër liderët e katër grupeve të futurizmit (Kubofuturizmit). Pavarësisht kalimit të tij të mëvonshëm në artin poetik të angazhuar ideologjik në ndihmë të shtetit bolshevik të Leninit, periudha e tij futuriste dha aq shumë eksperimente me formën, intonacionin, sintaksën poetike, leksikun e paceremonishëm dhe ritmin, saqë periudhën e dytë të angazhuar të tij mund ta quajmë, përpos se pa ndonjë vlerë letrare, edhe si një fatkeqësi, që mbyti një nga talentet e rralla poetike të shekullit XX, derisa kjo fatkeqësi letrare u mbyll me tragjedinë e vetvrasjes.
Flauti i shtyllës kurrizore
Për të gjitha ju
që ju kam pëlqyer a më pëlqeni ngaherë,
ikona në shpellë të shpirtit në paqe,
në tavolinën e dollisë si një kupë verë,
ngre kafkën e mbushur me vargje.
Mendoj gjithë e më shumë –
a nuk është më mirë
t’i vë vetes pikë me një plumb në fund?
Se sot unë
gjithësa të mund
do jap një koncert lamtumire.
Kujtesë!
Mblidhi prej trurit në sallë mizëri
radhët pa fund të të dashurave.
Të qeshurën rrëkëlleje nga syri në sy.
Rreshto të moçmet netë të dasmave.
Harenë t’ia përcjellë trupi-trupit.
Askush mos e harrojë këtë natë mizore.
Unë sonte do t’i bie flautit
Të shtyllës sime kurrizore.
1
Vjorsta rrugësh grin hapi inatçor.
Ku t’i fshihem këtij ferri t’harbuar!
Cili Hofman qiellor
Të sajoi ty, o e mallkuar?!
Shtrëngatë hareje të ngushta janë rrugët.
Kremtimi i festarëve gjithçka rrok.
Mendoj.
Mendime, gulfa gjaku të mugët,
të sëmura e të mpiksura, vërshojnë në kokë.
Unë,
çudibërësi i çdo gjëje festive,
nuk kam me kë t’i gëzohem festës.
Do marr tash të shembëm përmbys
dhe kokën ta përplas pas gurëve të Nevës!
Ja si kam blasfemuar.
Bërtisja se zot nuk ka,
po zoti poqi një grua të tillë nga furrat e thellësive,
sa para saj të tranden vargmale të mëdha,
ma nxorri e m’dha urdhër:
dashuro!
Zoti i kënaqur duket.
Poshtë qiellit në çengel
njeriu i dërrmuar tërbohet e zhduket.
Zoti fërkon duart dhe del.
Mendon zoti:
Vladimir, merre me nge!
Ai pra, ai, vetë,
që mos t’ia qëllojë kush je,
të sajoi një burrë të vërtetë.
Dhe notat njerëzore vuri në rojal.
Nëse në derë të dhomës së gjumit të ndal,
kryq të bëj mbi ty me rrobën e shkopsitur,
e di –
lesh i djegur do kundërmojë n’ajri,
dhe mishi i Djallit do tymoset i gjallë.
E unë, deri sa plas drita,
tmerruar, që të morën të bësh dashuri,
përpëlitesha
dhe në vargje skalisja britma,
tashmë argjendar gjysmë i shkarë.
Me letra të kisha luajtur!
Me verë
fytit të tharë t’i bëja gargarë.
Kjo s’të duhet ty!
Nuk dua!
Gjithësesi
e di,
së shpejti do ngordh.
Nëse është e vërtetë, që ti ekziston,
o zot,
o zoti im,
nëse me qilimin e yjeve që zbukuron,
nëse me këtë sfilí,
të shumëfishuar përditë,
prej teje e kam këtë torturë, perëndi,
vishe pra togën e gjyqtarëve.
Prite vizitën time.
Jam i përpiktë,
nuk vonoj as një orë.
dëgjo,
o më i larti inkuizitor!
Do t’i qep buzët e mallkuara.
S’do lëshoj asnjë klithmë
prej buzëve të kafshuara.
Pas kometave,
si pas bishtave të kuajve lidhmë,
dhe grimë,
duke më shqyer pas dhëmbëve të yjeve.
Apo dhe më rëndë:
kur të shpërngulet shpirti im,
do të dalë në gjyqin tënd të nderuar,
ti,
duke ngrysur vetullat me tërbim,
Rrugën e Qumshtit duke kaptuar,
mua, kriminelin merrmë dhe varmë.
Bëj çfarë të duash.
Po deshe, në katërsh çamë.
Unë, o i Madh, s’kam ankime.
Veçse –
dëgjo! –
hiqma atë të mallkuar,
që e bëre të dashurën time!
Vjorsta rrugësh grin hapi inatçor.
Ku t’i fshihem këtij ferri t’harbuar!
Cili Hofman qiellor
Të sajoi ty, o e mallkuar?!
2
Dhe qielli,
që në tymra ka harruar kaltrinë e sfondit,
dhe retë, të leckosura si refugjatë në kufi,
do t’i projektoj në dashurinë time të fundit,
flakëruese, si një turbekular n’agoní.
Hareshëm maskoj klithmën
e fajkoit
që humbi luksin e shtëpisë së vet.
Njerëz,
ju flas!
Dilni nga transhetë.
Do të luftoni më pas.
Madje dhe nëse,
si një Bakus, që e ka zënë gjaku,
beteja e dehur vazhdon ende –
fjalët e dashurisë prapë s’do jenë plakur.
Gjermanë të dashur!
E di dhe vetë,
ju keni në buzë
Grehten e Gëtes.
Francezi,
vdes buzagaz mbi bajonetë,
piloti i qëlluar copëtohet me ëndje,
nëse ndërmend
o Traviata
puthjen tënde.
Por nuk më prek tul’ i trëndafiltë i pemëve,
Që mbllaçisin shekujt gojëshqyer.
Sot gjunjëzohuni para këmbëve të reja!
Ty të këndoj,
o flokëkuqe
e lyer
Ndoshta prej këtyre ditënetësh,
të tmerrshme si maja bajonetash,
kur mjekrra e shekujve e zbardhur të jetë,
do të mbesim
ti
dhe unë,
që të ndjek qytet më qytet.
Do të jepesh përtej detesh,
të fshihesh në zgavra netësh –
përmes mjegullës së Londrës do vij të të puth
me buzë të zjarrta fenerësh.
Në zheg të shkretëtirës
do të zgjasësh karvanet,
ku vigjëlojnë luanët,-
nën pluhurin,
ty
nën erën që çohet të ulërasë,
të vë faqen e nxehtë të Saharasë.
Do të shtrosh gazin në buzë,
Të shohësh –
ç’toreador të themi!
dhe befas,
xhelozinë e flak në shtrat
si një sy të mrrolur demi.
Do ta shpiesh mbi urë hapin e dyzuar –
do të mendosh herëdokur,
se sa mirë do të jetë poshtë!
Do të jem unë
Sena që rrjedh nën urë,
që të thërras,
me të kalburën ngërdheshje dhëmballëve.
Me tjetrin do të djegësh në zjarrin e troktheve
shigjetën e ndërrimit të binarëve.
Ai që jam ngjituar aq lart, jam unë –
hënë lënguese, në pritje dhe cullake.
Vetëm i fortë
u hyj në punë
urdhërojnë:
bëj në luftë vetëvrasje!
I fundit do të jetë
emri yt,
i mpiksur në buzën e zhvoshkur nga gjylja.
Do mbaroj i kurorëzuar?
Shën Elenë?
Stuhisë së jetës shaluar mbi të dallgëve falanga,
unë mbetem njëlloj i kandiduar
dhe për mbret të gjithësisë,
dhe për
pranga.
Mbret të jem ma ka taksur perëndia –
për fytyrëzën tënde –
popullit i jap urdhër:
në arin diellor të monedhave të mia
stampojeni!
Ndërsa atje,
ku bota zhytet në tundër,
ku me erën e veriut bën lumi tregti,-
në pranga do gdhend emrin tënd Lili
dhe prangat do t’i puth mes territ në qeli.
Dëgjomëni pra, ju që harruat se i kaltër është qielli,
qimefurçë,
si bisha të forta!
Kjo ndoshta është mirëfilli,
dashuria e sprasme që ka njohur bota
e shprehur prej një turbekulari flakërues.
3
Do të harroj vitin, datën, ditën e pritur.
I vetëm do të mbyllem me një fletore.
Krijohu, me vuajtjet e fjalës së përndritur
o magji jonjerëzore!
Sot, sapo hyra tek ju, në shtëpi
ndjeva –
prishjen.
Në fustanin e mëndafshtë diç fshihje ti.
Përzishëm temjani përhap erëmimin.
Je e kënaqur?
E ftohta
“shumë”.
Trazimi i shembi barierat e arsyes.
Rrëmbimthi po mbledh ethshëm dëshpërimin.
Dëgjo,
ti e di vetë
kufomën dot s’e maskon.
Fjalën e tmerrshme nxirre prej kresë!
Çdo muskul i yti
si një trumbetë
edhe ashtu
trumbeton:
vdiq, vdiq, vdiq!
jo,
m’u përgjigj.
Mos gënje!
(si mund të marr mbrapsht kështu?)
Gropat e dy varreve
mihin në fytyrën tënde sytë.
Thellohen varret.
Nuk ka fund aty.
Duket,
nga trikëmbëshi i ditëve kam për t’u gremisur.
Shpirtin mbi humnerë kanatëhapur rri,
xhonglerova me fjalë, u rrëmbeva shtjellash,
Dashuria e kishte shqyer egër.
Mërzisë ia qëlloj prej kaq e kaq shenjash.
Rinoje veten në shpirtin tim.
Rinjihe festën e trupit në zemër.
E di,
secili paguan për femrën.
Ani,
nëse tash ty të vesh
në vend të luksit të fustaneve pariziene
me tym duhani.
Ty dashurinë time të vetme,
si një apostull në kohërat e qëmotit,
të bart nëpër njëmijë e njëqind rrugë.
Ndër shekuj të kanë gatitur një kurorë nderi,
dhe në kurorë ke fjalët e mia –
konvulse ylberi.
Ashtu si elefantët me lodra e pajime
që i dhanë fitoren Pirros,
trurin ta dërrmova me gjeninë time.
Mëkot.
Ty nuk të shkul dot.
Gëzohu,
gëzohu,
e shpartalluar rri sus!
Tani
ky mall,
më shtyn të vrapoj deri në kanal
dhe kokën në çatajtë e ujit ta fus.
Buzët m’i dhe.
Sa vrazhdë sillesh me to.
T’i fshik dhe ngrij.
Mu sikur puth me buzë të penduara
një manastir të skalitur mbi shkëmbinj.
Përplasën
dyert.
Hyri ai,
me harenë e rrugëve spërkatur.
Unë
si një klithmë u këputa më dysh,
i brita ashpër:
“Mirë!
Do iki!
mirë!
Tënden e paç.
Veshe me zhele atë mish,
Flatrat e drojtura majmen në mëndafsh.
Shih, mos të të ikë.
Për gurë gruas
vari një gjerdan perlash në qafë!”
Ah, kjo
natë!
Dëshpërimi mblidhet më i fortë se vreri.
Nga dënesjet dhe gajasjet e mia
Surrati i dhomës përçudnohet nga tmerri.
Fytyra që ta mora me vete u kthye vegim,
në tapetin e tij sytë e mi po stamponin,
si një tjetër Bjalik, që po gdhend me tjetër skicim
rrezëlloren mbretëreshë hebraike të Sionit.
Në torturë
para asaj që u dorëzova,
në gjunjë bie vetë.
Qytetet
që Mbreti Albert
dha pa zhurmë,
për mua janë një dhuratë ditëlindjeje e zbehtë.
Prarohuni në diell, lule dhe barishte!
Pranverohuni me jetën në çdo stihi!
Unë dua vetëm një lloj helmi –
të pi e të pi poezi.
Ti që ma vodhi zemrën me mashtrime,
duke ma mohuar krejt,
që shpirtin ma torturove në jerminë time,
merre dhuratën time, o e shtrenjtë,
më shumë se kaq, s’mundem të sajoj.
Datën e sotme ngjyroseni festë.
Ngjashëm
me kryqëzimin
përmbushu o magji e vjetër.
Shiheni vetë –
me gozhda fjalësh
jam gozhduar në letër.
1915
