Mbi librin “Apologji Marrëzive”, të shkrimtarit Erjon Muça
“Çmenduria, në një kuptim më të lartë, është fillimi i gjithë mençurisë.”
Herman Hesse
Apologji Marrëzive është libri i çuditshëm ku autori durrsak Erjon Muça, shkroi një sërë emblemash poetike, që i bluante në dorëshkrimet e tij prej kohësh. Dhe unë prej kohësh i kisha lexuar ato, duke u bërë kështu një pjesë e asaj loje, çmendurake apo artistike, siç do të donin të luanin poetët.
Për tu bërë pjesë e saj do duhej të përfshihej një tjetër artist durrsak, një piktor i fshehur në çmendurinë e tij metaforike dhe piktureske, që bredh rrugicave dimërore të lagura me shi, dhe hijeve të heshtura verore. Është pikërisht piktori i njerëzve të qytetit të tij, Ilir Berhami, që me penelatat e pikturës në kopertinën e librit, e kapërcen këtë çmenduri, dhe e zhyt lexuesin në meditimin e tij empirik dhe ekzistencial. Piktura e tij shpreh më së miri fjalët e poetit që jeton në Itali, por që dërgon fjalë poetike përtej detit. Kurse deti bëhet urë valësh mbi shkumë vargjesh.
Në fjalët e thurrura me ngrohtësi të Erjon Muçës, zëri i poetit ngjall jehonë në thellësinë e ekzistencës sonë. Me marrëzitë e tij, ai hedh në ajër thënie që bien si shi në shpirtin tonë, duke na bërë të reflektojmë mbi çfarë do të thotë të jesh njeri në këtë botë kaotike.
Empirizimi i tij sjell në skenë një realitet alternativ, një fushatë poetike ku mendja nuk njeh kufij. Është çmenduria që shfaqet në fjalët e tij, ku secili varg është si një gur i hedhur në oqeanin e paqartësisë, duke shpërthyer rreze ndriçimi në çdo kënd.
Me kundërshtimet e tij të guximshme ndaj konvencioneve, Erjon Muça bën thirrje për një liri krijuese, ku fjalët shkojnë përtej kufijve të zakonshme. Marrëzitë e tij janë si rrufe që shpërthejnë në qiell, duke ndezur një spektakël të pazakontë që sfidon mendjen tonë.
“Eh ky nocion, e mirë e keqe
sa do t’i lodhë njerëzit – ka të bëjë me fatin,
me fitimtarin dhe humbësin…”
Dilema mes të mirës dhe të keqes dikur solli zhdukjen e dinozaurëve. Kjo “Apologji Marrëzive” nuk është thjesht një përshkrim i çmendurisë, por një udhëtim në thellësitë e vetëdijes, ku çdo fjalë krijon një univers të ri, një realitet paralel ku poezia bëhet çmenduri dhe çmenduria bëhet poezi.
Në këtë ekspeditë të fjalëve të marrëzisë, Erjon Muça shkon përtej kufijve të njohur dhe na udhëzon në një botë të pazakontë. Apologjia e tij është një flluskë që hedhim në oqeanin e ndjenjave, duke shpërthyer shkëmbime dhe dritë nëpër valët e panjohura të vetëdijes. Në këto dilema ekzistenciale, autori duket sikur hedh hipoteza imagjinate të habitshme.
Për qytetin e tij të lindjes ai shkruan:
“O Durrësi im;
si s’ke një një lumë që të kalojë në mes?
Si shumë qytete të rëndësishme të botës!
Po ty aq të bën
përderisa të gjithë lumenjtë derdhen në det…”
Deti është një element i rëndësishëm për qytetin, dhe kjo shpreh mospërfilljen e ndikimit të tij në identitetin dhe ekzistencën e Durrësit. Ky fragment shpreh ndjenja të thella për qytetin, përvojën e tij historike dhe ndikimin e natyrës në zhvillimin e tij. Poeti përdor një gjuhë poetike për të shprehur ndjenjat e tij ndaj Durrësit dhe mjedisit të tij.
Fjala bëhet mjeti i shprehjes për të kuptuar thellësitë e një realiteti alternativ, ku logjika dhe normat humbasin kuptimin. Në këtë botë të re, çdo varg krijon një rrugë drejt një epifanie kaotike. Poezia e Erjon Muçës bëhet një manifest i lirisë krijuese, duke hedhur sfidë patetikes dhe duke shpallur një liri që çmendet me bukurinë e shpirtit krijues. Nëpërmjet çmendurisë poetike, ai na shpie në një udhëtim të çuditshëm, ku çdo fjalë krijon një univers të ri ku sundon paqartësia .
“Fantazmat e të ardhmes, edhe lugetërit,
Janë të gjithë këtu, në një valle vorbulluese,
Të çoroditur, pa e ditur
Ndërsa ato të kalesës, edhe të së tashmes,
Ka kohë që kanë ikur…”
Ky fragment poetik shpreh një ndjenjë të çuditshme ndaj kohës dhe perceptimit të saj në përjetësi. Fantazmat e të ardhmes” dhe “lugetërit” përfaqësojnë aspiratat dhe ëndrrat për të ardhmen, të cilat ndodhen në një valle vorbulluese, duke sugjeruar një paparashikueshmëri dhe një ngatërrim të mundshëm.
Vargjet tregojnë një ndjenjë të humbëtirës, duke përdorur imazhin e kohës së ikur për të përshkruar të kaluarën dhe të tashmen që kanë lënë pas. Ndërsa fantazmat e të ardhmes janë ende “të çoroditura” dhe të paqarta, ato të kalesës dhe të tashmes kanë ikur. Përdorimi i imazheve të tillë poetike mund të përcjellë një sens të përjetshëm të kohës dhe një ndjenjë të çuditshme ndaj misterit të jetës.
Secili varg bëhet një stacion, duke na lejuar të ndjehemi si udhëtarë në një tren të ndaluar vetëm nga emocionet dhe mendimet. Fjalët bëhen një qytet i panjohur me rrugë kalimtare drejt ëndrrave, nëpërmjet urave lidhëse. Por këto ura shkojnë përtej të qëndrueshmes dhe reales:
“Ura, e gurtë, e mishtë,
e qëndrueshme, e paqëndrueshme,
reale, fiktive, pjellë e iluzionit të përjetësisë
Ose pjellë e realitetit të vdekshëm.
Ura personale e çdo krijese…”
Në këtë fragment poetik shprehet një reflektim mbi natyrën dhe simbolikën e urës, duke e trajtuar atë si një metaforë për jetën dhe përvojat e njeriut, që janë vetë këmbët e urës të ngulura gjallazi në empirizmin jetik.
Me ekzistencializmin e tij poetik, Erjon Muça bën që çdo detaj të jetë një aventurë, çdo tingull një udhëtim në një botë abstrakte. Duke eksploruar çdo hije dhe nuancë, ai na shton kuptimin që mund të nxjerrim nga çdo moment i ndërthurur në aftësinë e tij krijuese.
Poezia bëhet rrugëtim në kohë dhe hapësirë, dhe në këtë udhëtim të çuditshëm të fjalëve të Erjon Muçës, ne gjejmë një botë të re, një univers të ri që lind nga një revolucion jetësor.
“Në natyrë majmuni ndjek
Fitimtarin e betejës…
Vdekja është brenda nesh
Pret vetëm çastin e revolucionit jetësor…”
Ky varg sugjeron një koncept të vdekjes si një pjesë e natyrshme e ekzistencës së njeriut. Në vend që të shihet si një ngjarje e huaj, vdekja pothuajse shpaloset si një realitet i brendshëm, një pjesë e qenies tonë që na shoqëron gjatë rrugës.
Nëpërmjet “Apologji marrëzive”, ai shpall një manifest të lirisë të vërtetës krijuese.
Përtej fjalëve, çdo poezi e tij është një revolucion i vogël, një rebelim i bukur kundër zakoneve të prera. Ai na mëson se poezia nuk është vetëm një formë shprehjeje, por një liri që vjen nga shpirti dhe shkon drejt shpirtit të lexuesit.
Dyrrah, 2024
