Arshi Pipa në një sfidë përkthimi nga Lirikat Europiane Moderne, prej Dantes te Rimbaud-i, të përmbledhura në veprën 4, “Lyrika evropiane moderne”. Janë përkthime që Pipa ia pati lënë shokut të tij pak orë para se të arratisej. Përkthimet, siç shpjegon vetë autori, janë bërë në dy dialekte, në gegërishten tradicionale të themeluar nga Bogdani dhe toskërishten e reformuar të Konicës
ANKIM DASHNORI
Robert Burns
Ju brigje t’ëmbëla të Dun-it
qysh mund të lulëzoni?
Qysh, vall’, kur unë heq e vuaj,
ju zogjë, ligjëroni?
Ma grise zëmrën, zoçk’ e bukur,
që po ia merr mbi pemë!
Ti më kujton nji mot të lumtur
kur miku s’ish i rremë.
Ma çore zemrën, zoçk’ e bukur,
që dredh me shokun këngë!
Ashtu si ti nji dit’ un rrija
pa dijtur këtë brengë.
K’tu dendur bridhja, hurthin shihja
të dredhur tok me drunë.
Për dashuri çdo zog këndonte.
Ashtu bëja dhe unë.
Një trandafil nga gjembat zgjodha
me zemrën gjithë gas.
Ashtu ma vodhi lulen miku
por gjembin më la pas.
SILVJES
Giacomo Leopardi
Silvje, vallë a t’kujtohet
ajo stinë e jetueme te ku dhe
kur ndritshin bukurie
sytë e qeshun qi shmangeshin me droje,
kur ti hareshëm dhe mendueshëm kambën
vejshe mbi prak vashnie?
Tingëllojshin te qetat
dhoma me shtigjet rrotull
prej kangës sate prore,
kur ti, zelltare, te rangjet femnore
uleshe e nëpër mend
T’ardhmen e vagullt e kënaqun silleshe.
ishte maji i erandshëm
ashtu ti ditën zakonisht përcillshe.
Un studimin e kandshëm
sa herë tue lanë dhe letrat e vështira,
ku m’ikte ma e mira
pjesë e vetes me pranverën rinore,
un prej balkonit të shtëpisë atnore
zanin e tingullshëm tandin veshtrojsha
dhe dorën e zhdërvjelltë
qi jo pa mund rëshqitte n’avlimend.
Kqyrsha qiellin e kthielltë,
Rrugat prarua, kopshtijet,
Malin këndej e detin larg mbatanë.
Gjuhë mortare çka at’herë
Ndiejsha s’mundet me thanë.
Oh, sa t’ambla mendime
Dhe çfarë shpresh e zemrash, Silvja ime!
Qysh t’u dukshin at’herë
Jeta njerëzore e fati!
Sa herë mendoj at’kohë,
nji përmallim më therë
i thartë e pa ngush’llim,
dhe zgjohet dhimba prap e kobit tim.
O natyrë, o natyrë
Pse ma vonë nuk shpërblen
çka premtove dikur? Dhe pse kaq ashpër
pjellën tande gënjen?
PËR BEATRIÇEN
Dante (Vita Nuova)
Aq fisnike tregohet zonja ime,
Aq e hieshme kur botës i përfalet,
Sa gjuha dridhet, belbëzon e ndalet,
Dhe sytë thue nuk guxojn me i hjedhë shikime.
E stolisun me hire përvujtnie
Kalon ajo prej lavdesh e përcjellun,
Dhe ngjan diçka prej qiellit vetë e sjellun
Te bota jonë për shembull mrekullie.
Aq e këndshme ajo e pamjes i fanitet
sa sytë dikojnë te zemra nji gazmend
qi kush s’e ndien nuk mund t’a marrë me mend.
Dhe duket se nga buza e saj pa pra
Ambël nji frymë dashurie rrezitet
qi shpirtit shkon tu’i pëshpëritun: Fshaj!
LE RIME
Francesco Petrarca
XXXV
I vetëm e mendueshëm shkoj me hap
Ngadalë tue matun fushat ma të lana,
Dhe kqyri me kujdes mos shoh mbi rana
gjurma njeriu qi andej t’iki me vrap
Tjetër perde nuk kam që t’i shpëtoj
Synit të botës, qi veç sa t’a vreje
Çdo sjellje timen pa nji grimë hareje,
Nga jashtë lexon qysh mbrende un përvëloj.
Ashtu qi un besoj se male e brigje
E pyje e ujna i dijnë hallet e mija
Qi njerëzis orvatem me ia shehun
Por prap s’mundem me gjetë t’atilla shtigje
T’ashpra dhe t’egra sa mosme ia behun
Me ba kuvend gjithmonë me mua Dash’nia
ANNABEL LEE
Edgar Allan Poe
Vite më parë, shumë vite,
mbanë detit të një mbretëri
rronte një vajz’ e re që kishte
emërin Annabel Lee.
Kjo vajzë jetonte me një mendim te vetëm,
që s’ishte tjetër veç dashuri.
Un’ isha fëmije, ajo çilimi.
Por ne duheshim me një dashuri
më të fortë se dashuria vetë
unë dh’e bukura Annabel Lee,
një dashuri t’atillë që engjujt
e qiellit na e kishin zili.
Dhe prandaj kohë qëparthi
mbanë detit tek ajo mbretëri
fry një erë nga retë që mardhi
të bukurën time Annabel Lee.
Dhe fis’ i saj i shquar që ardhi
atëhere tek ajo mbretëri
e muar dh’e kallën te varri mbi det
te dashurën time Annabel Lee.
Un’ isha më i lumtur se ata, ndaj ma patën
engjujt e qiellit zili.
Ky qe shkaku dhe asnji tjatër
(të gjith’ e dinë te ajo mbretëri)
që era ma ngriu duke fryrë natën
të dashurën time Annabel Lee.
Un’ e ajo ishim të mitur,
por dashuria jonë pa kufi
ia dilte asaj ndër të rritur
që kanë më shumë se ne dituri.
Ndaj as engjujt në qiejt e lartë,
as demonët në detin e zi
shpirtin tim nga shpirti s’e ndajnë
e së bukurës Annabel Lee.
Rrezet e hënës ëndërra më sjellin
të së bukurës Annabel Lee,
dhe n’yjtë që ndizen sytë shoh që ndrisin
e së bukurës Annabel Lee.
Dhe kështu tërë natën pranë detit gjëmonjës
te varri mbi det unë rri edhe rri,
te varri mbi det i së dashurës, zonjës,
nuses sime Annabel Lee.
ZOT I VETVETES
Shakespeare
Kush forcë ka me damtue dhe nuk e ban,
kush gjanë qi e ven ma n’pah e len mbas dore,
kush tjerët trandë por vetë rrin si shtatore
i ngurtë për çdo tundim, i randë, azgan,
aj njimend trashigon hirin qielluer,
thesarin e natyrës aj s’e vdarë.
Veç shërbëtorë t’atij janë bota mbarë,
t’atij, zot i vetvetes, peranduer.
Nji lule fushe zbukuron pranverën,
sidoqi ajo për vete e jo për erën
jeton e vdes. Por le t’a prekë lëngata:
nji çfaredo baroje ma shum v’len.
Kur kalbet lili qelbë ma se sallata.
Ma t’amblën gja n’ma t’idhtën vesi e kthen.
QYSH UNË TË DUE
Barrett Browning
Qysh un të due? A e thonë kte shembuj fjale?
Të due aq thellë e nalt e gjanë sa s’mundet
shpirti me ndie veç i prirun kah fundet
e Qënies vetë, kah hiret ideale.
Të due njisoj me diell e me qiri,
si nevojën e qetë t’ajrit përditë.
Pastër si burr qi lavdinë neveritë,
lirshëm si trimi n’luftë për drejtësi.
Të due me besën e vashnisë, të due
siç tallazin e brëngavet qysh motit.
Të due me at’mall qi u duk se pat prendue
me shënjtët e prenduem, me gaz e lotë,
me frymë e me gjith shpirt. E n’se prej Zotit
asht thanë me vdekë, ma fort do t’due atbotë
Poezitë e mbledhura në këtë vëllim u morën nga nji fletore jo ma e madhe se nji kuti shkrepësesh, me përmasa 45mm, 33mm dhe 20 mm. Kjo fletore me titullin “Lyrika të zgjedhuna” iu la amanet shokut të rinisë, Ruzhdi Çoba, në shtator të vjetit 1957, disa orë para se t’arratisesha në Jugosllavi. Ruzhdiu – dhe familja e tij mbasi aj u burgos – e ruejtën këtë fletore gjatë plot nji breznie njerëzish, tue ma dorëzue në korrik të 1992-së, kur vizitova Shkodrën, qytetin ku linda dhe u rrita. Shkronjat me laps plumbi janë ruejtë mjaft mirë.
Fletorja në fjalë përmban edhe nji parathënie, “Mbi përkthimet poetike”. Mendojsha atëherë, si mendoj edhe sot, se përkthimi i vargjeve në prozë asht punë bjerrafate, tue qenë se struktura e poezis dallohet prej asaj së prozës ashtu si nji tempull artistik dallohet prej nji banese së rëndomtë. Struktura e poezisë qëndron te theksimi i rregullshëm i disa rrokjeve në vargun poetik dhe në radhitjen e vargjevet në strofa. Ndërtohet kështu nji strukturë rythmike që ash fort e ndryshme prej strukturës diskurseve të prozës (diskurseve në vështrimin litarel të fjalës: discursus, rendje tutje e tëhu), baza e së cilës asht të folurit e zakonshëm. Rythmi asht shpirti i poezisë, pa të cilin poezia cvetnohet tue humbë natyrën e vet…
Me ndryshime minimale të përcaktueme prej natyrës së metrikës shqipe, përkthimet e ktij vëllimi respektojnë strukturën rythmike t’origjinalit. Auktori asht rrekë me respektue edhe rimën, por jo pa lëshime. Përshembull, në strukturën e tingëllimit asht ndjekë trajta angleze e rimës së reduktuese; vargu aleksandrin frëng asht dhanë me shtatëshe të dyzueme; dhe ndonjiherë në vend të rimës asht përdorë asonanca.
Lexuesi të ketë parasysh se zgjedhja e poezive asht subjektive në masë të fortë; poezitë në fjalë janë caqe, gur kufini, n’edukimin poetik t’auktorit. Kriteri i rreshtimit të poezive asht gjeokronologjik. Aj nisë me humanizmin italian (Dante, Petrarca) dhe sosë me aventurën revolucionare të shekullit XIX të përfaqsueme nga treshi freng Baudelaire, Verlaine, Rimbaud. Përkthimet janë ba në dy gjuhët letrare shqipe: në gegënishten tradicionale të themelueme nga Bogdani dhe toskënishten e reformuese të Konicës. Tekstet origjinale janë në pesë gjuhë: italisht, anglisht, rumanisht, dhe frëngjisht (mungon teksti rusisht, alfabeti i të cilit asht cirilik).
