Përktheu dhe përgatiti Arben Ndreca
Caproni leu në Livorno në 1912 ndërsa rininë e kaloi në Gjenova ku studioi për violinë në konservatorin «Giuseppe Verdi».
Në vitin 1933, gjendet në San Remo ku kryen shërbimin ushtarak. Pikërisht në këtë vit mbërriti ma në fund me botue edhe dy vjershat e para, njëra nga të cilat është «Vespro» – Mbramsorja që po botohet këtu. Në këtë periudhë të jetës njihet edhe me shkrimtarin tjetër të njohur Giorgio Bassani.
Me shpërthimin e Luftës së Dytë Botërore, në vitin 1939, mobilizohet dhe dërgohet në frontin perëndimor. Pas kapitullimit të Italisë, kaloi në zonën e kontrollueme nga partizanët në Val Trebbia, Piacenza. Në vitin 1945 shpërngulet në Romë, ku punon si mësues i shkollës fillore deri në vitin 1973. Gjatë kësaj periudhe, njihet me shkrimtarët Vasco Pratolini dhe Pier Paolo Pasolinin.
Ashtu siç e kishte parashikue në vjershën e tij «Ascensore» – Ashensori, ndërroi jetë në Gjenovë me 22 janar 1990, qytet që e kishte përcaktue si «qyteti im i vërtetë.»
Ndër vëllimet e tija poetike më të njohura janë «Ballo a Fontanigorda» (1938), «Il passaggio di Enea» (1956), «Congedo del viaggiatore cerimonioso» (1965), «Il conte di Kevenhuller» (1985) etj.
Vjershat e përkthyeme këtu janë marrë nga vëllime të ndryshme poetike si: «Come un allegoria» – Si një alegori, «Ballo a Fontanigorda» – Vallëzim në Fontanigordë, dhe «Il Passaggio di Enea» – Të kaluemit e Eneut.
Secili prej nesh e kundron peizazhin artistik në mënyrë të pavarur, prandaj edhe përkthyesi këtu do t’i shmanget kritikës artistike së këtij shkrimtari duke ia hedhur në prehër këtë detyrë lexuesit-shijues të poezisë.
Marzo
Dopo la pioggia la terra
è un frutto appena sbucciato.
Il fiato del fieno bagnato
è più acre – ma ride il sole
bianco sui prati di marzo
a una fanciulla che apre la finestra.
Mars
Mbas shiut dheu
asht si fruta të porsaqërueme
Fryma e sanës së vesueme
asht ma e tharbët – por i qesh dielli
i bardhë mbi livadhet e marsit
një vashëze që hap dritaret.
Vespro
La fila lunga dei soldati
è passata; sul prato è rimasto
aspro l’odore dell’erba
pestata – e l’eco
d’un canto nell’aria serale.
Ad occidente, nel fuoco
bianco d’un astro, scompare
l’ultima rondine. A poco
poco, sbiadisce il giorno
(ricordo d’uomini e di giardini)
nella memoria stanca della sera.
Mbramësore
Rreshti i gjatë i ushtarëve
kaloi; mbi livadh qëndroi
e ashpër aroma e barit
të shkelun – dhe jehona
e një kange në ajrin që muzget.
Kah prendimi, në zjarrin
e bardhë të një ylli, zhduket
dallëndyshja e fundit. Pak nga
pak, shkimbet dita
(kujtim njerëzish e lulishtesh)
në kujtesën e lodhun të mbramjes.
Sei ricordo d’estate
Sei ricordo d’estate
nella casa sorpresa quieta
presso aromatiche sere,
quando il rondone rade
il canale, e cade
strano nella frescura un suono
da sonagliere randagie
di cavalle in sudore.
Come un allegoria (1932-1935)
Je kujtim veret
Je kujtim veret
në shtëpinë e zanë befasisht në heshtje
buzë mbramjeve të erakandshme
kur dallëndyshja rrafsh
me kanalin flatron dhe, pikon
i çuditshëm në fresk një tingull
zilesh endacake
pelash të ndjersuna.
Si një alegori (1932-1935)
A Rina
Nell’aria di settembre (aria
d’innocenza sul chiareggiato
colle) sopra le zolle
ruvide mi sono care
le case a colori grezzi
del tuo paese natale.
Scherzano battendo l’ale
candide sui tetti a fiore
giunti, le colombelle
nuove.
Mentre commuove
dei voli l’aria il giro
tondo, nel cielo ai tocchi
festevoli delle campane
è il lindore dei tuoi virginei
occhi.
Ballo a Fontanigorda (1935-1937)
Rinës
Në ajrin e shtatorit (ajri
i pafajsisë mbi kodrën
e zbardhueme) mbi plisat
e ashpër, të shtrenjta janë për mue
shtëpitë me ngjyra rishtare
të vendlindjes sate.
Lodrojnë e rrahin flatrat
e bardha mbi çatitë buzë
më buzë, pëllumbeshat
e reja.
Ndërkaq përsillet
ajri i fluturimeve roza-rozina,
e në qiell në rrahjen
e galdueshme të kumbonëve
asht dlirësia e syve të
tu virgjinorë.
Vallëzim në Fontanigordë (1935-1937)
Albania
Quanti gabbiani chiari
– bianchi, neri – a Bari!
Sul mare che pullulava
di polpi neri, urlava
(lungo la palizzata
freddissima e soleggiata)
il cuore sbigottito
in un silenzio inaudito.
Mio padre era finito
e solo (a letto) a Bari.
E s’io non muovevo un dito
per lui, gli autobus (rari
sul lungomare) umani
avevano di quei gabbiani
gli squittii rotti – a Bari.
Assaporava molluschi
la guardia di finanza:
guardava con gli occhi lustri
il collo di una ragazza.
Ma io ero da me via,
e di passaggio, a Bari:
piangevo in quell’albania
di gabbiani – di ali.
Albania
Sa pulëbardha të çelta
– të bardha, të zeza – në Bari!
Mbi detin që brufullonte
prej oktapodësh të zesë, bërtitte
(përgjatë gardhit
të ftohtë e të ndritun diellit)
zemra e trullosun
në një heshtje të padëgjueme.
Em atë kishte zanë,
madje vetëm, (shtratin) në Bari.
E sikur unë të mos luejshe kambët
për të, autobusët (të rrallë
përgjatë bregdetit) njerëzore
kishin, si ato pulbardha,
këlthitjet e thyeme – në Bari.
Shijonte midhje
roja e financës:
vështronte me sy maçokut
qafën e një vajze.
Por unë isha larg vetes
dhe kalimtar, në Bari:
vajtojshe në atë zbardhullim
pulbardhash – flatrash
L’ascensore
Quando andrò in paradiso
non voglio che una campana
lunga sappia di tegola
all’alba – d’acqua piovana.
Quando mi sarò deciso
d’andarci, in paradiso
ci andrò con l’ascensore
di Castelletto, nelle ore
notturne, rubando un poco
di tempo al mio riposo.
Ci andrò rubando (forse
di bocca) dei pezzettini
di pane ai miei due bambini.
Ma là sentirò alitare
la luce nera del mare
fra le mie ciglia, e … forse
(forse) sul belvedere
Dove si sta in vestaglia,
chissà che fra la ragazzaglia
aizzata (fra le leggiadre
giovani in libera uscita
con cipria e odor di vita
viva) non riconosca
sotto un fanale mia madre.
Con lei mi metterò a guardare
le candide luci sul mare.
Staremo alla ringhiera
di ferro – saremo soli
e fidanzati, come
Mai in tanti anni siam stati.
E quando le si farà a puntini,
al brivido della ringhiera,
la pelle lungo le braccia,
allora con la sua diaccia
spalla se n’andrà lontana:
la voce le si farà di cera
nel buio che la assottiglia,
dicendo «Giorgio, oh mio Giorgio
caro: tu hai una famiglia.»
E io dovrò ridiscendere,
forse tornare a Roma.
Dovrò tornare a attendere
(forse) che una paloma
blanca da una canzone
per radio, sulla mia stanca
spalla si posi. E alfine
(alfine) dovrò riporre
la penna, chiuder la càntera:
«È festa», dire a Rina
e al maschio, e alla bambina.
E il cuore lo avrò di cenere
udendo quella campana,
udendo sapor di tegole,
l’inverno dell’acqua piovana.
*
Ma no! Se mi sarò deciso
un giorno, pel paradiso
io prenderò l’ascensore
di Castelletto, nelle ore
notturne, rubando un poco
di tempo al mio riposo.
Ruberò anche una rosa
che poi, dolce mia sposa,
ti muterò in veleno
lasciandoti a pianterreno
mite per dirmi: «Ciao,
scrivimi qualche volta,»
mentre chiusa la porta
e allentatosi il freno
un brivido il vetro ha scosso.
E allora sarò commosso
fino a rompermi il cuore:
io sentirò crollare
sui tegoli le mie più amare
lacrime, e dirò «Chi suona,
chi suona questa campana
d’acqua che lava altr’acqua
piovana e non mi perdona?»
E mentre, stando a terreno,
mite tu dirai: “Ciao, scrivi,”
ancora scuotendo il freno
un poco i vetri, tra i vivi
viva col tuo fazzoletto
timida a sospirare
io ti vedrò restare
sola sopra la terra:
0 proprio come il giorno stesso
che ti lasciai per la guerra.
Il Passaggio di Enea (1943-1955)
Ashensori
Kur të shkoj në parriz
Nuk due veçse një kumbonë
të rrahin me amë tjegullash
në mëngjes – ujit të shiut.
Kur ta kem vendosë
me shkue, në parriz
do të shkoj me ashensorin
në Castelletto, në orët
e natës, tue i përvjedh pak
kohë pushimit tim
Do të shkoj tue i hjekë (ndoshta
nga goja), kafshata
buket dy fëmijëve të mi.
Por atje do të ndjej frymën
e dritës së zezë të detit
Ndër qerpikët e mi, dhe … mbase
(mbase) në belveder
ku qëndron veshun në ràshë
kushedi, ndoshta ndër të rinjtë
e nxitun (ndër të rejat
fisnike në dalje të lirë jashtë
lye e zbukurue me aromë jete
të gjallë) ndoshta dalloj
nën një dritë tem amë.
Me të do të vëzhgoj
dritat e dlira në det.
Do të rrijmë te parmaku
hekurit – vetëm do të jemi
dhe të fejuem, sikur
kurr nuk kemi qenë ndonjëherë.
Dhe kur t’i ngrihet puçrrizë
nga drithma e parmakut,
lëkura e krahëve,
atëherë me shpatullën
e saj të akullt do të shkojë larg:
zani do t’i bahet si dyllit
në terrin që ia hollon,
tue thanë: «Giorgio, oh mio Giorgio
caro: ti ke familje.»
Ka me m’u dashtë me zdrypë,
ndoshta me u kthye në Romë.
Mbase do të pres rishtas
(mbase) që një pëllumb
i shkruem nga një kangë
në radio, të peshojë në
shpatullën time të lodhun. Dhe në fund
(në fund), do të uli
penën, do të mbylli sirtarin:
«Asht festë», do t’i them Rinës
edhe vajzës, edhe djalit.
Dhe zemra do më bahet hi
tue ndie atë kumbonë,
tue ndi atë amë tjegullash,
dimnit ujit të shiut.
*
Oh, jo! Nëse do të vendosi
një ditë, për në parriz
do të hypi në ashensorin
në Castelletto, në orët
e natës, tue i vjedhë pak
kohë pushimit tim.
Do të vjedh edhe një drandofille
që mandej, o nusja e ime e mirë
kam me ta shndërrue në helm
tue të lanë te dera
butshëm tue më thanë : «Ciao,
më shkruej ndonjëherë,»
ndërsa me derën që mbyllet
dhe frenat që lëshohen
një e rrënqethun trand xhamin.
Atëherë do të mallëngjehem
deri sa ta coptoj zemrën:
do të rrokullisen
mbi tjegulla lotët e mi
ma të hidhun, e do të them: «Kush e rrahë,
kush e rrahë këtë kumbonë
ujit që lanë tjetër ujë
shiut dhe nuk më fal?»
Dhe ndërsa, tue ndejë përtokë
e butë, do më thuesh: «Ciao, shkruej,»
ende tue shkundë frenat
pak xhamat, ndër të gjallët
e gjallë me shaminë tande
tue marrë frymë drojtshëm
unë kam me të pa që rrin
e vetme mbi tokë :
shì ashtu si ditën
kur të lashë për me shkue në luftë.
Të kaluemit e Eneut (1943-1955)
