Pjesë nga parathënia e antologjisë së përgatitur prej tij me tregime për ditëlindjes, “Birthday Stories”
Përktheu nga anglishtja Andreas Dushi
Fillimisht, më lejoni t’ju tregoj rreth një ditëlindjeje të veçantë: times.
Më është dhënë jeta në këtë botë më 12 janar, 1949, çka do të thotë se i përkas boom generation. E gjata Luftë II Botërore më në fund arriti në një fund dhe ata që ja kishin dalë të mbijetonin panë rreth vetes, morën frymë thellë, u martuan dhe filluan të bënin fëmijë njëri pas tjetrit. Përgjatë katër apo pesë vjetëve të ardhshëm, popullsia e botës u zgjerua – në të vërtetë, shpërtheu në një mënyrë si nuk ishte parë kurrë më parë. Unë isha një nga të paemrit, të panumërtit fëmijë të prodhuar gjatë asaj periudhe.
Dorëzuar në rrënojat e djegura të lëna pas nga sulmi i dendur i raketave, ne në Japoni u poqëm me Luftën e Ftohtë dhe periudha e menjëhershme e rritjes ekonomike, hyri në lulëzimin e adoleshencës dhe u pagëzua në ’60 e vonë si kundërkulturë. Djegur me idealizëm, protestuam kundër një bote të ngurtë, dëgjuam The Doors dhe Jimi Hendrix (Peace!) dhe mandej, pëlqenim apo jo, arritëm të pranonim jetën e vërtetë që nuk ishte as ideale, as e mbrujtur me rock’n’roll. Dhe tani jemi në të pesëdhjetat tona. Ngjarje dramatike ndodhën përgjatë rrugës – njeriu në hënë, shembja e murit të Berlinit. Këto duken si zhvillime kuptimplote të kohës, sigurisht, dhe ata mund të kenë ushtruar një ndikim praktik në jetën time. Tek shoh pas tani, gjithsesi, duhet të them me gjithë sinqeritetin që këto ngjarje nuk duket të kenë pasur ndonjë pasojë të veçantë në mënyrën se si i barazpeshoj lumturinë me palumturinë apo shpresën dhe dëshpërimin në jetën time. Pavarësisht, shumë ditëlindje që kam përmendur, pavarësisht shumë ngjarjeve ku kam qenë dëshmitar apo i kam përjetuar në vetë të parë, kam ndjerë gjithnjë të mbetem i njëjti unë, se nuk do të mund të isha asgjë tjetër.
Këto ditë kur ngas makinën, vendos CD në ngjyrë të argjendtë të Radiohead ose Blur në stereo. Kjo është ajo gjë që më tregon se vitet kanë kaluar. Dhe tani e gjej veten duke jetuar në shekullin XXI. Jam apo jo ai njeri që mendoj se nuk i është nënshtruar asnjë ndryshimi thelbësor, toka nuk e ka ndryshuar rrotullimin rreth diellit me të njëjtën shpejtësi të lashtë.
Në të njëjtën mënyrë, një ditëlindje qetësisht vjen përreth për mua një herë çdo vit. Më lumturojnë këto ditëlindje? Më duhet të them “Jo veçanërisht”. Sapo kalova nga 53 në 54: kush do ta shohë këtë si një arritje të madhe? Sigurisht, nëse mjeku i thotë dikujt “Nuk do të jetosh përtej moshës 52 vjeç. Më fal, por duhet të japësh dorëheqjen. Tani është koha të sistemosh çfarë ke në zotërim dhe të shkruash një testament,” dhe pastaj ky njeri gdhin datëlindjen e tij të 54, kjo është diçka që vlen të festohet. Kjo është një arritje e madhe. Për këtë, mund të shoh tek merr me qira një varkë dhe hedh një masiv fishekzjarresh në qendër të Tokyo Bay. Në rastin tim, gjithsesi, për më mirë a për më keq, (megjithëse, sigurisht, për më mirë), nuk kam dëgjuar asnjëherë një fjali të tillë vdekjeje. Dhe kështu, ditëlindjet e mia asnjëherë nuk më kanë bërë jashtëzakonisht të lumtur. Gjëja më e madhe që zakonisht bëj është të hap një shishe të veçantë vere për darkë. Por më lini t’i rikthehem kësaj më vonë.
***
Kam pasur një përvojë shumë të çuditshme ditëlindjeje – edhe pse ka qenë e çuditshme vetëm për mua, personalisht.
Herët në mëngjesin e ditëlindjes po dëgjoja radio në kuzhinën e shtëpisë time në Tokio. Zakonisht zgjohem herët që të punoj. Zgjohem mes orës katër dhe pesë të mëngjesit, bëj një kafe për vete (gruaja akoma po flë), ha një copë nga tosti dhe shkoj në studio që të filloj të shkruaj. Ndërkohë që përgatis mëngjesin, zakonisht dëgjoj lajmet në radio – jo për hir të një zgjedhjeje (nuk ka aq shumë çka vlen të dëgjohet), por sepse nuk ka aq shumë çfarë të bësh në atë orë aq herët. Atë mëngjes, ndërsa prisja ujin të valonte, lexuesi i lajmeve po shpallte një listë të ngjarjeve publike të planifikuara për ditën, me detaje kur dhe ku ato do të ndodhnin. Për shembull, Perandori do të shkonte për të mbjellë një pemë ceremoniale, ose një anije e madhe pasagjerësh britanikë po priste të ankorohej në Yokohama, ose ngjarjet që do të mbaheshin në vend në nderim të ditës zyrtare të përtypjes së çamçakizit (e di se ngjan qesharake, por nuk po e shpik: vërtetë është një ditë e tillë).
Gjëja e fundit në listën e ngjarjeve publike ishte një shpallje e emrave të njerëzve të famshëm, ditëlindja e të cilëve bie më 12 janar. Dhe aty, mes tyre, ishte edhe imja. “Romancieri Haruki Murkami kremton sot ditëlindjen e tij të **,” tha lexuesi. Isha vetëm gjysëm i përqendruar në dëgjim por edhe ashtu, në zërin e emrit tim thuajse godita ibrikun e ngrohtë. “Wow!” bërtita dhe pashë rreth dhomës mosbesues. “Kështu që,” më erdhi pas pak një si brejtje, “ditëlindja ime nuk është më vetëm për mua. Tani ata e listojnë si një ngjarje publike.”
Një ngarje publike?
Epo mirë, ngjarje publike apo jo, të paktën në atë çast disa njerëz përreth Japonisë – ishte një frekuencë kombëtare – në këmbë (ose ulur) nga radiot e tyre kanë pasur të paktën ndoca mendime fluturese rreth meje. “Pra, sot është ditëlindja e Haruki Murakamit, eh?” ose “Oh, wow, Haruki Murakami është gjithashtu ** vjeç tani!” ose “Hey, don ta dish, edhe djemtë si Haruki Murakami kanë ditëlindje!” Ndonëse, në të vërtetë, sa njerëz në Japoni mund të kenë qenë në këtë orë qesharake që pa gdhirë duke dëgjuar lajmet në radio? Njëzetë ose tridhjetë mijë? Dhe sa prej tyre do ta kenë ditur emrin tim? Dy ose tre mijë? Nuk ia kam absolutisht idenë!
Statistikat mënjanë, edhe pse nuk mund të ndihmoj por ndjej një lloj lehtësie, lidhjeje natyrore me botën. Nuk ishte një lidhje që mund të shërbente për ndonjë qëllim në vetvete, as ndonjë që kishte farë ndikimi në jetën e një personi. Ishte, supozoj, ajo lidhje e veçantë që njerëzit ndjejnë njëri me tjetrin kur e dinë se njëri syresh feston ditëlindjen e tij a të saj. Për pak, provova ta konturoj këtë lidhje në sytë e mendjes time: materialin, ngjyrën, gjatësinë, këndet, intensitetin e saj. Sërish, për njëfarë kohe, mendova rreth idealeve dhe kompromiseve, rreth Luftës së Ftohtë dhe rritjes ekonomike të Japonisë. Mendova gjithashtu rreth plakjes, rreth testamenteve dhe fishekzjarrëve. Dhe atëherë, ndalova së menduari njëherazi dhe, në vend të saj, u përqendrova në bërjen e një filxhani të mirë me kafe për veten.
Kur kafeja ishte gati, e hodha në një gotë të madhe (një me logon e Muzeut të Australisë: diçka që kam blerë në Sidney), e mora me vete në studion time, u ula përballë tavolinës, afrova Apple Mac-un tim, vura të luhej një koncert Teleman për erën e pyllit në stereo me zë të ulët dhe fillova ditën time të punës. Ishte akoma errësirë jashtë. Dita sapo kishte filluar. Ishte një ditë e veçantë e vitit, por në të njëjtën kohë ishte një ditë tërësisht e zakontë. Po punoja në kompjuterin tim. Ndoshta ndonjë nga këto vjet, do të kem atë lloj datëlindjeje dramatike kur do të dua të vozis një varkë në qendër të Tokyo Bar dhe të hedh një masiv fishkezjarrësh. Dhe nëse një ditëlindje e tillë vjen ndonjëherë, do ta vozis varkën pa asnjë hezitim, nuk ka rëndësi çfarë mund të thojë kushdo, dhe do të lë Tokyo Bay në thellësinë e dimrit me një ngarkesë fishekzjarrësh. Por sot, të paktën, nuk ishte kjo ditë. Ditëlindja e këtij viti nuk ishte një ditëlindje e tillë. Thjesht do të rri në tavolinën time si gjithnjë, qetësisht në një ditë pune.
*
Sikurse e thashë më para, ditëlindja ime bie në 12 janar. Një herë kërkova në internet për të parë me kë tjetër e ndaj këtë datë dhe isha i emocionuar të gjeja emrin e Jack London (dhe njërës nga Spice Girls gjithashtu, më duhet të shtoj). Kam qenë një lexues i devotshëm i Jack London-it për vite. Me entuziasëm të madh, jo vetëm i punëve të tija të mirënjohura si White Fang dhe The Call of the Wild, por gjithashtu i një serë prej historive të tija më pak të njohura dhe biografisë së tij. E dua stilin e tij të fortë e të thjeshtë dhe vizionin e tij çuditërisht të qashtër romanor, e dua energjinë e tij të rrallë, mënyrën se si ai tejkalon sensin e zakonshëm dhe farkëton drejt e përpara, s’ka rëndësi se çfarë, sikur të jetë duke mbushur disa boshllëqe të mëdha. Kam menduar gjithmonë për të si për një shkrimtar i cili meriton shumë më shumë nderim letrar nga sa normalisht i është dhënë. Të mendosh se Jack London dhe unë kemi lidhjen intime të bashkëndarjes së ditëlindjes. 12 janari i tij bie në 1876, 73 vjet para timit.
Kur po udhëtoja në Kaliforni në fillim të ’90, për të respektuar këtë shkrimtar legjendar, vizitova fermën që kishte pasur Jack London në një vend të quajtur Glen Ollen, shteti Sonoma, pranë së cilës gjendet edhe një kantinë që prodhon verë me emrin e tij.
Për hir të këtyre kujtimeve kaq të këndshme, e kam bërë rregull tani që të hap një shishe vere Jack London (Cabernet Suavignon) për darkë, çdo vit për ditëlindjen time. […] E ngre gotën me shpresën që ky shkrimtar i shquar amerikan të prehet në paqe. Kjo ndoshta nuk është ceremonia më e përshtatshme për të përkujtuar vdekjen e një pijetari aq të shquar sa London (ai e shkatërroi mëlçinë dhe vdiq në moshën 40 vjeçare). Por, në çdo rast, kjo “Jack London” është verë e shijshme, e thatë dhe e plotë. Ata nuk prodhojnë shumë, prandaj mund të jetë e vështirë ta gjesh, por është e përkryer për të shoqëruar leximin e veprës së London.
