Marrë nga vëllimi i ri me tregime, “Pa fjalën e fundit“
Lakorja e fundit e shtrirë nuk kishte qenë më rruga, por trupi i saj në ulëse. Sa hape sytë në spital, e kërkove, por askush nuk të dha përgjigje. T’u afrua një infermiere, të bëri një gjilpërë në damarë dhe në kllapinë para gjumit t’u shfaq përpara gjithë ajo që kishte ndodhur. Kthesa të pafundme që i kalonit bashkë në heshtje. Përpiqeshe të ruaje mendërisht sensin e drejtimit, se të ngatërrohej ikja me kthimin në të njëjtën rrugë. Makina që ju ndiqte tani nuk mund të kishte qenë edhe në nisje.
Pas një turbullimi fillove të kujtoje qartë. U kishte ardhur një ftesë në gazetën “Ora jonë” për të ndjekur Panairin e Parë të Librit në Prishtinën e pas Luftës së Kosovës, që do të zhvillohej nga data 17 deri në 22 nëntor të vitit 1999, nga e mërkura deri të hënën.
Enea lë leximin. “Po e di këtë gjë, more Art. Ma ke treguar kushedi sa herë”, – thotë me vete. – “Nuk është letërsi kjo!” Por pastaj e kap një mallëngjim i befasishëm. I shfaqet imazhi i trupit të tij si ndonjë krap gjigant i vrarë me dinamit. Është faji i Artit. Ato rrëfimet e tij mbi dhunën që kishte pësuar kishin bërë efektin e tyre.
Enea vazhdon leximin.
Kishe disa motive që të shtynin të shkoje në Kosovë, edhe pse nuk po dije si t’i rendisje për nga rëndësia. Më konkreti ishte se sapo kishe blerë makinë dhe doje ta provoje në një rrugë të gjatë. Këtë gjë nuk e thoshe hapur. Makina pastaj do të të çonte pikërisht në Kosovë, vend në të cilin do të shkelje për herë të parë. Do t’u ktheje, me gjasë, edhe vizitën miqve të tu, që i kishe mbajtur në shtëpi si të shpërngulur gjatë Luftës së Kosovës. Do të ishe pastaj për disa ditë në një habitat që të pëlqente, në një panair libri.
Të kujtohet edhe një herë trupi i saj i shtrirë në ulësen e udhëtarit. Kjo ta ndryshon befas kahun e rrëfimit. Në fakt, ndjekja kishte ndodhur duke u kthyer nga Kosova, për të cilën Ekti nuk dinte gjë. Ti nuk i the asnjë fjalë gjatë rrugës.
Po ku ishte tani Ekti? Çfarë kishte ndodhur me të? Nuk arrije të kujtoje mirë. Provove të zgjoheshe, të lëvizje, por e ndieje se nuk kishe forca.
Po, motivi kryesor i udhëtimit tënd ishte, mbase, të kaloje me gruan disa ditë larg së përditshmes.
Sapo le kufirin matanë, ndjeve mungesën e peshës. Shikoje Ektin herë pas here dhe zhyteshe në mendime. Edhe ajo duhet të përjetonte diçka të ngjashme me ty. Si brez, e kishit humbur shpresën se do ta kalonit një ditë këtë kufi. Dhe kjo ishte mënyra më e paimagjinueshme. Shkonit në Kosovë si të shkonit në një krahinë çfarëdo të Shqipërisë.
Pas pak kilometrash, ju nxjerr dorën një udhëtar. E ndal makinën. Prisni të hapë gojën ai i pari. Ju flet shqip. Është arsimtar. Ju thotë se kthehet nga Zhuri në Prizren, pasi ka mbaruar mësimin. Ishte një normalitet që ju bëri të ndiheshit mirë. Në Prizren banojnë edhe miqtë tuaj, por ju do të vazhdonit drejt Prishtinës. Vizitën për tek ta do ta linit për në kthim. Panairi hapej pasdite. U përshëndetët me mësues Blerimin, me një ndjesi sikur e kishit njohur prej kohësh, pa menduar fare se vazhdimi i udhëtimit do të vihej në dyshim vetëm pas pak. Rruga, në një gjendje shumë më të mirë me çfarë ishit mësuar në Shqipëri, kishte tek-tuk gropa të thella mbetur nga bombardimet.
Nuk do ta ndryshosh kahun e rrëfimit. Do që të ndjekësh një kronologji të saktë. Të flasësh në fillim për atë që të ndodhi në Kosovë dhe më pas të vazhdosh me kthimin.
Si u ndatë me mësuesin, vazhduat rrugën të patrazuar deri në hyrje të Prishtinës. Një pakujdesi dhe pavëmendje jotja bëri që të binit në njërën nga gropat e rrugës shkaktuar prej bombardimeve. Por, kur e tregonit me njëri-tjetrin tani në kthim, pas pesë ditësh në atë qytet, gjithçka dukej bukur, edhe ai incident. Kishit çarë gomën, kishit shtrembëruar një semiaks, një defekt ky i fundit që mund t’u bënte të braktisnit makinën dhe të merrnit taksi për të mbërritur në ceremoninë e hapjes së Panairit. Mirëpo, brenda një ore ishte rregulluar gjithçka, ndërsa prisnit duke ngrënë në një lokal për herë të parë bukën e Kosovës që ju kujtonte disi atë “pestedyshen” e Tiranës së viteve ’70-`80.
Ja që truri yt të shtyn të tregosh vetëm kthimin. Sigurisht, për shkak të makinës që po ju ndiqte. Kaloni edhe një herë kufirin drejt Shqipërisë. E dini çfarë ju pret. Orë të tëra rrugësh me kthesa nga Kukësi në Kalimash, në Lajthizë, në Qafë të Malit dhe më në fund, dalja në Fushë-Arrëz.
Tani kthjellohesh pak. Ju ka ndodhur diçka e rëndë. Ti ndodhesh pikërisht në Fushë-Arrëz, ku e kishit planifikuar të ndalonit e të hanit drekë, para se të merrnit rrugën për Tiranë. Sigurisht, nuk e kishit menduar se do të përfundonit në spitalin e qytetit. Po ajo? Ekti, gruaja jote. Të paktën ta kishin sjellë në një dhomë me ty.
Po, kujtimet për pesë ditët e kaluara në Prishtinë e Prizren do t’ju sillnin deri këtu në këtë spital. Por kjo do të ndodhte më vonë. Në fillim flisje ti, i kënaqur me riparimin e makinës, me ceremoninë e hapjes së Panairit, pastaj nisje të riprodhoje bisedat me miqtë e tu të Prizrenit. Kujtonit ditët e Tiranës bashkë. Si u përktheje lajmet e i mbaje me shpresë, derisa do të nisnin bombardimet. Është rasti më i çuditshëm në botë, mbase, se si një popull pret të nisin bombardimet e një vendi tjetër si mjet shpëtimi për fatin e tij. Nëse harrohet konteksti, gjithmonë kjo do të ketë nevojë për shpjegime.
Shfaqja në pasqyra e “Benz-it 240” ta ndërpreu fjalën. Kishit lënë me kohë Kukësin dhe pas një morie lakoresh në ngjitje, po mbërrinit në Kalimash. Aty e mori fjalën Ekti, duke menduar se e le dërdëllitjen tënde për të respektuar atë. T’i thoshte edhe ajo dy fjalë. I kishte bërë përshtypje se kudo, në restorantin e hotelit dhe në të gjitha lokalet e Prishtinës, sapo kishte hyrë, ia kishin marrë pallton dhe i ishin drejtuar me shumë respekt. Pastaj u kthehej bisedave në Prizren me miqtë. Ajo i kishte marrë nga rruga dhe i kishte sjellë një mbrëmje në shtëpinë tuaj në Tiranë. Ishin ditët e para të prillit 1999. Kishte parë një nënë me dy fëmijë të rritur. Po “fëmijë të rritur”. Berati dhe Saranda ishin dy fëmijë të moshës 23 dhe 25 vjeç. Ishte një furgon me të shpërngulur nga Kosova, i caktuar për të shkuar në Durrës. Ekti kthehej nga Laçi me një makinë tjetër, që ndaloi pas tyre. Nëna me dy fëmijët kishin zbritur nga furgoni, duke këmbëngulur të shkonin në Tiranë, se aty kishin të afërm të tyre të kahershëm. Por një polic që merrej me shpërndarjen e të shpërngulurve nuk lëshonte pe. Thoshte se kishte urdhër të prerë. Nuk lejohej asnjë person më shumë në Tiranë, se ishte e tejmbushur. I urdhëroi të hipnin edhe një herë lart, pasi nuk mund t’i linte të ecnin të pashoqëruar rrugëve.
Gruaja qe dorëzuar, më në fund, edhe pse, siç do të merrej vesh më vonë, mund ta kishte bindur policin se ku do të shkonte. Ajo kishte një djalë mbetur shumë kohë më parë në Tiranë, por ja që nuk mund të fliste, se nuk mund të zbulonte identitetin e saj. Ajo grua ishte edhe nëna e njërit prej liderëve të Kosovës, që ishte i ngërthyer në rivalitetet politike të kohës. Mendonte se rrezikonte fëmijët që kishte me vete duke thënë emrin e tij.
Ekti, që vinte nga Laçi, ku administronte një biznes të vogël, ndodhej në makinën mbetur në trafik pas furgonit. E kishte dëgjuar bisedën, kishte zbritur dhe i ishte drejtuar policit, duke i thënë se do t’i merrte ajo gruan me dy fëmijët në shtëpinë e saj në Tiranë.
– A nuk i ngjan Sabria Nënë Terezës? – të kishte thënë Ekti papritur për të tërhequr vëmendjen, se po të vinte re se nuk po e ndiqje. Vazhdoje të shikoje pasqyrën majtas, pastaj atë të qendrës, rrugën përpara. Vetë Ektit nuk po ia hidhje më sytë as në rrugë të drejtë. Nisje ngjitjen e malores me të dytin, kaloje pastaj tek i treti, duke shkelur gjithë gazin.
Kishe blerë një “Golf 4”, makinë që përshtatej mirë me rrugët e atëhershme të Shqipërisë. Kishte start dhe arrinte të mbante një stabilitet të pranueshëm nëpër kthesa. Në ndryshim, një “Benz 240”, makina që po ju ndiqte, edhe pse ishte më e qëndrueshme se juaja nëpër kthesa, nuk arrinte të merrte menjëherë shpejtësi në rrugë të drejtë. Aty ti bëheshe lepur. Në çdo kuptim. Edhe nga frika.
Veç shoferit, njësoj si ai, me maskë në fytyrë, në makinën që ju ndiqte ishte edhe një tjetër. Sapo “Benz-i” hynte me prepotencë në kthesë, ky bënte gati armën dhe kur makina dilte në rrugë të drejtë me një gulçim për shkak të vështirësisë për të startuar fort përpara, merrte nishan.
Ti përjetoje krismën, prisje që të ndodhte, në fillim si nëpër filma, sikur qëllohej në ndonjë pjesë të makinës. Shpoheshin gomat, për shembull, dhe ju që rrokulliseshit poshtë. Por më vonë përjetimi t’u bë më i ngjethshëm, mendoje ndonjë plumb që do të të kapte kokës dhe do të t’i shpërthente fare trutë.
Por asnjëherë nuk mendove se do t’i ndodhte gjë Ektit.
Gjëja që duhet të shmangie medoemos, veç faktit që të mos i thoshe gjë asaj për ndjekjen, ishte shkëmbimi në paralel me makinën ndjekëse. Nuk duhet të gjendeshit në një vijë, karshi me të. Kjo do të bëhej shumë më e vështirë pastaj në zbritje. Njeriu i maskuar që merrte shenjë nuk kishte pse të synonte gomat. Nga lart-poshtë, e kishte më të lehtë të qëllonte në mish.
Ekti vazhdonte të kujtonte bisedat e tyre sa hynë në Tiranë në prillin e atyre ditëve. Berati kishte më shumë frikë se Saranda. Nuk i hapte dritaret e shtëpisë suaj në katin e pestë të një ndërtese gjashtëkatëshe. Në një rast kishte parë të motrën ta bënte dhe i kishte bërtitur.
– Mbylle, bre, penxheren. A s’e shef milicin?
– Kuku! – i qe përgjigjur ajo. – Unë sa kam hy n’Shqipni, nuk kam frikë fare.
Ti nuk reagon. Ekti nxehet.
– Hë, fol ti, pra. Mburru se si u përktheje lajmet. Ah, harrova. Pa na trego edhe një herë sa u trishtove kur vdiq Stanley Kubrick.Në vend të lajmeve, gjeje veç filmat e tij, na e shpife të gjithëve. Vure Portokall me kurdisje. Po si ka mundësi që i torturoje ata të rinj në atë farë feje? U vije atë film të dhunshëm përpara, pa e vrarë mendjen fare se çfarë po bëje. Aty jepeshin skena ku torturoheshin njerëz, kurse ti na flisje për ndërtimin e kuadrit, për thellësinë tredimensionale. Je egoist i pandreqshëm.
Heshti një çast.
– Më dëgjo mua. E mora vesh që ke blerë makinë të mirë. Shikomë në sy kur të flas. Më kthe përgjigje tani. Si ta mori mendja të mbaje televizorin në atë film? Me ty e kam. Saranda ishte më e qeta. Ah, ashtu t’u duk ty? Jo, ishte edhe më e tronditur se Berati. U çlirua vetëm kur hyri në Shqipëri.
Ti ktheve kokën dhe e pe, më në fund, në sy. Nuk po ia dilje më ta mbaje “Benz-in” larg. Prisje nga çasti në çast të ndodhte më e keqja. Nuk kishe më frikë, vetëm habiteshe me situatën ku ndodheshit. Nuk ishte e mundur të mbyllej kështu.
– Nuk ta kishte fare për borxh t’i kujtoje fatin e saj të kobshëm. Do të shihje filmin Portokall me kurdisje se s’bën.
– Ekti, pusho një minutë!
Po përpiqeshe t’i kumtoje në njëfarë mase rrezikun ku ndodheshit, por ja që nuk kishe gjetur fjalët e duhura.
– Kujt i thua “pusho” ti? Duhet të ta kisha marrë bojën fare para miqve, atje në Prizren. Kot ke shpëtuar.
– Kujdes!
Tyta e automatikut ishte shfaqur edhe një herë në dritare.
– Jo, do të flas. Ta marrësh vesh një herë e mirë si jeni ju burrat. A të kujtohet si e mora Sarandën veç te skena e përdhunimit të gruas së shkrimtarit?
Ti ishte përqendruar në pasqyrë.
– E morëm vesh se ke blerë makinë të mirë. Se je shoferi më i zot në këtë dynja. Po, mos më thuaj “kujdes”. Hapi sytë vetë, se do të na përplasësh.
Nuk e pe “Benz-in” në pasqyrë për një çast, por kjo nuk do të thoshte se mund ta ulje shpejtësinë. Arrite të ktheje edhe një herë kokën nga ajo.
– Aty tek ajo skenë duhet ta kishe ndërprerë filmin. More vesh!
– Asnjë prej nesh nuk ishte fëmijë, dreqi ta hajë! – ia ktheve Ektit, duke harruar për një çast gjithçka.
– Idiot! Prapë nuk po kupton asgjë! Sarandën e kanë përdhunuar! – ta priti Ekti.
Ti hoqe këmbën nga gazi për një çast, frenove pak dhe u ktheve nga ajo.
– Pse nuk ma ke thënë?
– Nuk ta kam thënë, se kjo është çështje grash. Ju burrat nuk e kuptoni kurrë ç’është një përdhunim.
Nuk mbaje mend asgjë çfarë kishte ndodhur më tej. Ekti vazhdonte të fliste, ti prisje të dëgjoje atë krismën, duke vazhduar të shikoje në pasqyra. Tani që nuk e shihje makinën që ju ndiqte ndiheshe edhe më zbuluar.
Latë, më në fund, Qafën e Malit. Ti nuk dije se “Benz-i” pas jush ishte dorëzuar, por fakti që nuk e shikoje më në pasqyra vazhdonte të të nxiste të ecje edhe më shpejt, të krijoje distancë.
– Kjo është makinë, – fillove të bërtisje, duke bërë para gruas vërtet figurën e idiotit.
Ajo të shikonte me dyshim. Nuk mund ta besonte që ekzaltoheshe si fëmijë për një makinë, në vend që të reflektoje për bisedën që kishit bërë. Po nuk e hapi më gojën. Nuk foli më asgjë.
Pastaj ndodhi përplasja. Që dhjetë metra para se t’ia fusje pemës e shtrëngove aq fort timonin, sa e shtrembërove fare.
Kishe marrë një goditje në hundë. Gjaku kishte spërkatur gjithandej kruskotin. Disa pika kishin rënë mbi fustanin e kaltër të Ektit, shtrirë në ulësen e udhëtarit.
Kurrë nuk e kishe parë trupin e saj aq të gjatë.
Nuk mbaje mend gjë tjetër.
