1.
Keni vënë re kur një këngë ju godet në shpirt, ju zgjon kujtime, fantazi, ju prek telat e zemrës dhe më i pandjeshmi bëhet lirik gjer në ind dhe më jo-mendimtari, ftillohet dhe krijon ndoshta edhe ndonjë varg… por kur je larg vendit mëmë dhe dëgjon këngët e vendit tënd, serenatat korçare, a nuk tretet malli dhe po u tret malli a nuk hapet dhe qielli?
Gaboj?!
Kështu fluturon zëri i saj… ju kujtohet vatra e Kulturës së Marenës tek filmi “Zonja nga qyteti”, ajo më e vogëla që këndonte në skenë? Nuk ish as katërmbëdhjetë por timbri i saj nuk mund të mos i zgjonte kompozitorët, e më pas, nuk mund të mos ngazëllente veshin dhe shpirtin e publikut shqiptar. Tashmë këndon e zëri përhapet sa mbi qiejt e Amerikës, aq në ato të Danimarkës, Italisë, Mëmëdheut…Zëri i saj me shkëlqim dhe i ngrohtë gjithjë më kujton një margaritar brenda një kutie kadife. Argjendari e ka stolinë më të pikuar për syrin e tij dhe kapakun e kutisë e mban gjithnjë hapur, po ta mbyllë, i duket se do i vrasë shkëlqimin, do i plagosë syrin.
Në Amerikë ka një shprehje që më pëlqen, thotë ajo papritur, që është kryethënia ime, misioni im :
”Unë konkuroj me veten”.
Dhe kjo do të thotë shumë, ndaj edhe tekstet e këngëve i dua sikur të dalin tinguj prej tyre! Jo zëri por zemra nuk më pranon të zakonshmen në art, në çfardo arti…
Kjo do të thotë që unë të trembem, mos t`u afroj asnjë tekst?
Kur filozofoj lerma ironinë më thotë ajo, më acaron.Nuk sheh sa bukur po na rrjedh biseda? Dhe ka të drejte, nuk e di sepse nganjëhere, më pushton një trill ironie, por të them të drejtën e bëj më tepër për të mbajtur gjallë bisedën, se shakaja, kur shuhet biseda, e zgjon atë me kërcëllima si dëllinja e thatë mbi zjarr…
Më mbeti në mëndje, thotë zëri magjik i këngëtares, teksti jot për pyllin e gështenjave, por nuk po gjej kompozitorin e duhur, atë që t’i afrohet shpirtrave tanë…
E di që e tha bukur dhe sytë, si jeshil majash kur takohen me qiellin në horizont, kishin gëzimin e një fëmije.
Ajo ja ka ngulur sytë liqenit. Kërkoj edhe në Amerikë liqene si ky, të paktën që t’i afrohen disi, por…
E di, ti do vetëm detin më shpotit lehtë por unë, jam më e gjërë, i dua të dy!
E sheh shqiponjën e Lasgushit që fluturon mbi Mal të thatë… e dëgjon lopatën që po lëviz nga thellësia…
Ajo seç mori lehtas një motiv, thua sikur donte të shtynte një valëz më afër bregut.
Zëri i saj rrodhi i ëmbël si gishtat delikatë mbi harpë, qetë si dita kur sapolind, tundues si flakërimet e diellit në perëndim, shtruar si ajo shpendra buzë jazit që ul paksa kryet dhe ende nuk vendos nëse do të pijë pakëz ujë…apo do tërhiqet…
Nga larg po vinte e ëma, ajo që e sjell si mbi qilimin fluturues përtej detrave e oqeane dhe e la mënjane liqenin, mua, filozofinë e momentit…
2.
Edhe nëse nuk mund të luani përsosmërisht mbi flaut, ky instrument muzikor, nuk mund të nxjerrë tinguj të ashpër, të fortë, por të butë, se ashtu ka lindur…
Edhe zëri i Babaliut, nuk lindi për të tronditur majat, jo!
Është si ajo reja cipokartë që shëtit nëpër qiej, ua mpak shqetësimet se pa atë re, qiejt ndjehen shterpë.
Po kush ja dha zërin?! Trashëgohet zëri?!
Mos të ëmës ja bekoi qumështin ndonjë perëndi këngësh?
Mos ndoshta floku i s’ëmës, (përse më duket se i ka patur të florinjtë, që të butë janë edhe sot, s`ka dyshim) pra, mos flokët e artë bëheshin zë kur i merrte flladi dhe i çuçurisnin në vesh?
Mos dora e s`ëmës përkëdheljet i kthente në zë? Mos sokakët ku lindën seranatat korçare e veçuan që të vogël dhe në vend të përrallave i hynin netëve në dhomën e kukllave dhe i ninullonin me urdhër nga sipër botës?!
Sa “mos”, qenkan të pafundime për një fund zbërdhyes!
Nuk di, por di që zëri i saj erdhi si bunacë pas furtune, si zbatica për tokën e zaptuar nga xhindet e detit, si tekë e motit kur do të qetësojë tallazet e ngritura po prej tij, si kriveci kur përmbledh në një dorë liqenin për t`i thënë ca gjëra që askush nuk duhet t`i dijë…
Po edhe ato lulka që i bën zërit, thua hap një kopshtije lulebakosh, a nuk e kanë një sekret?
A nuk e përdredh zërin kordave si pendët e një zogu telat e kitarës!
Ndoshta pjesë e dhuntisë, jo sekret. Se ndryshe, përse nuk këndoj edhe unë? E kush nuk do të kënaqë dhe mahnitë botën?!
Unë mbase edhe mund të këndoj ndonjë strofë por lulkat e fallcetot si të sajat edhe po të përpiqesha t’i bëja, do kisha hak jo vetëm vërshëllimat por edhe ndonjë shishe plot pas kresë.
Ajo është edhe e mençur. Dhe ja pse: E di marrëveshjen që zëri ka bërë me kordat, mushkëritë, diafragmën, qiellzën, që hapja nuk ka arsye përse të kalojë shtatë qiejt apo shtatë dete, jo, ajo ka përcaktuar zonën e saj, atë oazin që edhe udhëtari e sheh përtej kilometrave dhe rreket t`i vërë buzët dhe pret ta arrijë atë mrekulli, të gjejë shpëtim, shpëtim!
Ndoshta që në lindje zëri i saj ka do ketë bërë ujdi me kordat, që të ngjasojë me shpëthimin e një ujëvare që të del para syve papritur…Se çdo zog këngëtar i pyllit, ka që në lindje notat dhe shtrirej e tij, hapësirën e sundimit dhe triumfit.
Ajo e njeh nëpër gishta këtë ujdi, dhe mjeshtërisht e ruan, e di dhe nuk e kalon sofatin e saj se është edhe vajzë pogradecare dhe i di ligjet e sofateve. Në sofatin e saj ajo është e vetmja mjelmë që i këndon edhe liqenit edhe qiellit, edhe tokës që ka afër, edhe pyllit pak më larg, atje ajo është mbretëreshë mbi krejt mbretërinë e dëgjimit!
Ajo e di këtë dhe nuk e thyen besën e dhënë hyjnive të zërave të bukur … jo se ka frikë të rrezikojë, nuk ështe kjo, por siç e thamë, janë ca gjëra që zënë tharm prej kohësh nga forca jashtë nesh dhe përpjetë të hidhesh, jo vetëm që nuk mund t`i ndryshosh por s`u lëviz dot as majën e thoit.
Seç ka një urtësi për ta patur zili. Çuditem se si fama e ka lënë kaq njerëzore, kaq të gjerë në shpirt…unë e di se ajo çdo ditë bën një babamirësi për fëmijët, sidomos jetimët, por i bën larg ndjelljes së kamerave, pa dukje.
E di se, sikur të rastisë, që një prind t`i japë një dackë pak të fortë fëmijës, ajo do bëhet e egër dhe ndoshta, aty ,vetëm aty, nuk do i bëjë punë zëri i ëmbël por mund t`i jepte atij prindi edhe një grusht që ta mbante mend , dhe haka, do mbetej këtej, dmth, nga ne!
Mbërthyer nga çuditë e saj, ik bregut…dhe them, dhe pyes veten:
A nuk është zëri i saj i dashur për veshin si kadenca lasgushiane?!
A nuk përpahet zëri i saj me befasinë dhe qetësinë e lindjes së dritës në agim, pa dalë ende dielli apo me butësinë e rënies së muzgut, pa mbërritur ende nata?!
Pogradec, qershor – korrik 2016.
