Vetë-intervistë
Lindur më 1947. Mjaftojnë 47 pyetje-përgjigje
Në letërsi s’ka ushtri që ndeshen, Panteon ku gladiatorët munden me luanët, në letërsi ka libra që lexohen ose jo.
1. Cili je?
Jam. I lindur në një vend që njihet fare pak, me nënë dhe baba edhe ata të njohur pak. Me profesion të vjetër mësues, me profesion të ri shkrimtar, me profesion shtesë psikolog. Kur isha i vogël, me që rrija në një mjedis mësuesish kisha një ëndërr dhe e realizova në lidhje me profesionin: të hartoja një libër me përralla. Sot kam në biografinë time mbi 50 libra artistikë, 17 psikologjikë, 14 historikë, 119 tekste shkollore, përkthime, libra me tematikë të ndryshme, drama e pjesë teatrore etj. Mirëpo zbulova se librat qenkan gjëja më e parëndësishme, sepse thjesht sot nuk lexohet… Pra ne mbetemi në harresë, të palexuar! Sido, thelbi i qenies sime lidhet me pasionin tim, që është të lexuarit dhe të shkruarit, po edhe psikologjia. Dhe përpiqem ta jetoj jetën time në mënyrën sa më të arrirë shpirtërore.
2. Dita e lindjes është imagjinatë, perceptim, apo rrëfimi i mëmës?
Kam mbetur te rrëfimi i mëmës që më tha, se atë ditë kishte diell, ditë fillim nëntori (3), kur pak orë na ndanin nga një stuhi e papritur, e paparë. Një stuhi gati për së kthjellëti… Mendërisht kjo gjë do t’më shoqëronte gjatë gjithë jetës. Stuhitë do t’i kisha bashkudhëtare.
3. Cili do të qe tharmi që do t’i detyronte njerëzit të të lexonin?
E vërteta, s’ka si ajo! Një shkrimtari i shkon shumë, jo si kostum, por si veshje e brendshme, si jetë, treguar me kurajë, por dhe me një bukuri fine, pa lënduar askënd. E kam dashur këtë dhe në atë rrugë kam ecur. Por brenda saj kam edhe trillin, por jo falsitetin, se njerëzit e kuptojnë atë menjëherë, apo më mirë, e ndiejnë kur t’i fshihesh pas maskës qoftë edhe atij që quhet moral. Po të ketë realisht moral! Kur shkruhet sinqerisht njerëzit, sido të vijë koha dhe të ushtrojë presion teknologjia, të lexojnë. Jeta e secilit prej nesh është një roman i madh vetëm kur brenda tyre thuhet e vërteta…
4. A je pjesë e ndonjë çmendurie? A të duket normale?
Të arratisesh nga e përditshmja… gjithnjë këtë kam bërë… Gjithnjë kam dashur që nesër të mos jem ku isha sot. Kjo mbetet gjithnjë edhe hobi, edhe kënaqësi, edhe ndryshim, edhe çmenduri e bukur, pa qenë kurrë i tillë. Në psikologji ka plot po edhe s’ka fare… çmenduri. Shkrimtari është përkohësi vdekatare dhe një individ delikat.
5. A ke ndonjë fjalë magjike apo talisman që të vjen në ndihmë në çaste të vështira?
Kthej në çdo rast të tillë kokën pas, pastaj marr frymë thellë dhe vazhdoj rrugën! Nuk i shmangem asgjëje. As tani. As kur të mos jem, besoj.
6. A i beson mënyrës sesi të përshkruajnë të tjerët?
Kjo gjë nuk më bën përshtypje fare. Unë i kushtoj rëndësi të jem shumë i kujdesshëm për të tjerët. Sepse kam fatin e keq që t’i njoh me një të parë ata. Si thelb psikologjik. Çfarë janë në të vërtetë, madje edhe çfarë gënjeshtre do të kumtojë, ku do të dalë etj. Ky është rezultat i intuitës sime, i njohjes psikologjike, i shenjave paralajmëruese, i kalimit të pengesave, i dashurisë së madhe dhe i meditimeve jo aq të zakonshme… Por është shumë e bukur kur këdo nga ata që të rrethojnë e sheh të veshur me rroba, por ndërkohë edhe krejt lakuriq. Por ky lloj ngashënjimi bie menjëherë poshtë, sepse të jep trishtim, madje një vuajtje të paparë. Duke qenë kështu nuk merrem kurrë me ato që thonë të tjerët për mua.
7. Beson se e njeh veten mirë?
Teksa njoh të tjerët, edhe veten e njoh. Qëllimi: u përkushtohem ideve sidomos kur vijnë nga të tjerë, pa shkelur mbi egon time, pa u kompromentuar për asgjë dhe me askënd, në heshtje dhe pa e ndjerë sakrificën dhe duke pasur gjithnjë pranë tim bir që nuk jeton më. Natën nëpër ëndrra, ditën duke shkruar apo lexuar. E them hapur: më dhimbset shumë vetja, sidomos për atë që më ka ndodhur. Im bir, Genturi, e pa në ëndërr vdekjen e tij dhe krejt ngjarjen ma shkroi në një letër të gjatë. Ishte koha kur shkruheshin letra, fillimi i viteve ’90. Kur ajo ndodhi pikë për pikë ashtu siç ai më shkruante, kam ndjerë shpërthimin e një vullkani, m’u duk se u bëra fërtele, por pak nga pak u bëra sërish ai që isha. Tani (edhe sot, edhe kur të mos jem) jetoj e do të jetoj epokën e pasvullkanit. Kam e do të kem ende shumë copëra të miat jashtë trupit tim. Veç nuk befasoj askënd. Askënd.
8. Mund të tregosh historinë më të bukur të jetës sate si një etyd psikologjik?
Ndryshe nuk mund ta bëj. Se unë e njoh njeriun. Dhe për të shkruaj. Kam qenë tetë vjeç. Nëna ime shkonte te pusi ynë me ujë lajthie (ujë i lehtë dhe aq shumë i pijshëm!). Në rrëzë të shtëpive tona prej guri, dykatëshe, ku në të parin jetonin vetëm bujtëse, mësuese, mamie, infermiere, kalonte rrugica për të mbushur ujë te pusi i zanave, shtojzovalleve. Me të, si bisht, isha edhe unë. U shtang mëma prej tërmetit. Binin tjegulla dhe tulla të oxhakëve mbi çati, u mbush pirgu te këmbët tona. As ciflat e gëlqeres nuk na zunë. Nëna më mbuloi me trupin e saj, por gjithnjë pasi kishte mbaruar gjithçka. Vura re mbi kokat tona tri degë mani, që shkonin ngjitur me murin, mbanin një pirg tjetër përsipër. U shmangëm nga rrugica dhe pas largimit tonë mani u shkund… Nuk e harrova kurrë. Por është hera e parë që e them. Shtatëmbëdhjetë të plagosur dhe një burrë e çuan në spital me kokë të çarë. Mbaj mend që gjithë fytyra e tij ishte e mbuluar me gjak. Vonë e kuptova se ai nuk u duk më. Që prej asaj dite tërmetet i dua, tektonika më bën mirë dhe nuk më trazon kurrë, më bën të qeshë…
9. Po më të vështirën?
Kur vrau vetëtima tim atë. Një flakërim i madh para syve të mi. Im atë dy metër i gjatë dhe unë sa gjysma e tij. Në pushimet verore. Im atë në derë të punishtes. Një hap larg tij unë. Pastaj «zoti duke ikur me karrocë», gjëmimi i tmerrshëm, aromë djegieje. Im atë shtrirë… Është zgjuar pas… tre vjetësh. Gjendje koma. Kam shpëtuar nga lebetia më e tmerrshme. Por edhe çasti kur më ka dhënë mandatën e tim biri. Sy ndër sy. Me kokën lart. Fjalë të thata. Krisma. Aksident…. I kam thënë te libri i fundit imi, një përsiatje si një roman, «…endem nëpër re me tim bir».
10. Si mendon: ke shkuar ti te kënaqësia, apo ka ardhur ajo tek ti?
Kënaqësia, ajo e mban jetën gjallë… Ta zbukuron atë pa u kuptuar, ta zbukuron aq shumë trurin dhe trupin, sigurisht edhe jetën. Kënaqësia vjen e ikën. Më shumë është e ikur sesa me ty. Po sigurisht vjen. Dhe ti ndihesh njeri. Sigurisht njeri ndryshe. Ajo nuk është orgazma e jetës. Kënaqësia është pa zenit. Të drithëron, të përmbush, të jep frymë dhe të josh gjithnjë, duke ta shtruar rrugën me çfarë t’i teket. Patjetër që kënaqësia ndihet pasi ke kaluar një mal me vështirësi. Nga kënaqësitë e njeriut, se edhe atë janë të shumëllojta, në psikologji përjashtohet kënaqësia e të ngrënit, e të pirit… Veç nuk ka si kënaqësia që të fal Fjala…
11. Sa herë je ndier ngushtë? A e pëlqen ngutin?
Ndonëse jam ca i gjerë, ndihem ngushtë gjithmonë. Sidomos kur mendimet për intrigojnë apo më ngrenë kurth. Ndërkaq nuk më pëlqen kurrë të më ngutin. Sepse prej mendimeve ndihem në shtrungë. Sidomos kur të tjerët më falin, ndërsa për vete fal menjëherë.
12. Tani pas dekadash jete… si ndihesh?
Keq e më keq…, bukur e më bukur…, ngushtë e më ngushtë…, ëmbël e më ëmbël, i menduar e më i menduar, i trishtuar dhe më i trishtuar, nga pak kryengritës dhe më vjen të thërrasë aq fort sa të tronditet edhe kupa e qiellit.
13. Ç’brez mund të quhet ky i juaji?
Brez pa bel. Pa udhëkryq përpara sepse kemi ngecur në baltën që gatuajnë të tjerët, pa pikë dhimbsurie, pa kërkesa, pa ideale dhe pa e privuar kurrë ç’është më e keqja. Se kjo, ashtu duke qeshur e kënduar, vjen gjithnjë pas është ulur këmbëkryq tek ti. Brezi im është i trembur dhe i frikshëm, diçka si paralajmërues, i dehur nga fitorja mbi komunizmin dhe i kredhur në llumin e batakut të politikës së sotme…, vazhdimisht duke kërkuar t’i hapet rruga. Por, brezi ynë ka nevojë të vetëpastrohet. A do të mundet vallë? Nuk besoj…
14. Çfarë mendoni rreth durim – padurimit?
Jam i duruar dhe i paduruar. Të dyja i kam me tepri. Ata, bashkë ose veç, më vijnë kur s’më duhen. Megjithatë anoj pak më tepër nga durimi, por nuk duroj dot komplekset, naivitetin, talljen dhe ironinë therëse. Në to shfaqet një padurim i përsosur. I ka këto sinqeriteti i tepruar!. Hera-herës më duket se një punë e lë në mes të rrugës. Do, s’do, kjo ndodh.
15. Çfarë do të zgjidhje mes dy gjërave të kundërta?
Të kundërtat më tërheqin, më tërheqin, më bëjnë për vete, sidomos kur janë afër, përballë, pranë e pranë. Sidomos kur i shoh që janë në një përballje edhe të pamendueshme. Më tërheq të ndihmoj, të bëhem me të dobëtin, të varfrin, të pamundurin, të sëmurin. Është e pabesueshme të jesh me të pasurin, të shëndetshmin, të mundshmen. Edhe në librat që shkruaj, edhe me veten time, edhe në punë, ose në diskutime të ndryshme. Për vete bëj një jetë pa komplekse dhe përjetoj idetë e pasura. Për mua ka rëndësi jo pasuria por shëndeti, të qenët mirë nga ana monetare dhe kultura e madhe…
16. Çfarë çmon te një njeri?
Të jetë i/e sinqertë, i/e vërtetë, i/e guximshëm(me), komunikues, me karakter e vullnet, i/e qeshur, sportiv.
17. Shtëpia jote? A zotëron ndonjë gjë të çuditshme?
Shtëpia është vendi im magjik. Edhe ku jam rritur, edhe ku kam banuar dhe banoj. Sidomos shtëpia në Berat. Aty shijoj aventurën time të brendshme, aty arratisem nga e përditshmja që më mban ngulur në tryezën e punës, përballë laptopit. Të madhe e të çuditshme e kam bibliotekën, në sallonin tim, ku jam i përfshirë në botën e librit. Magji e vërtetë. Mirëpo thesari im janë gurët e çmuar shumëngjyrësh të Trepçës. I kam marrë tek një miku im në Mitrovicë.
18. Po gënjeshtra? A gënjen, apo të gënjejnë?…
Ky është një problem i madh, që natyrshëm lidhet me të vërtetën, buron prej saj, kushtet sociale, detyrimet morale. Nëse jetojmë në Shoqërinë e Spektaklit, ku është kredhur e gjithë bota e sotme, të gjitha sundimet, demokracitë dhe diktaturat, bota e tretë etj., të gënjen realiteti dhe shpërfaqja, sistemi dhe vetë natyrshmëria e rrjedhës së ngjarjeve. Sido, gënjeshtra është e papranueshme për një karakter, ajo bëhet e vërtetë kur paragjykohet e vërteta.
19. A ke një mik/mikeshë? Ç’do të doje prej tij/saj?
Po. Kam. Jam mik i vërtetë, i besës dhe i ëmbël, i tij ose i saj… Do të dyja prej tyre të njëjtën monedhë. Nganjëherë ne i marrim lehtë edhe miqësitë, që ndodhin mes nesh e ikin si nëpër këmbët tona. Miqësia e gënjeshtërt flet me një njeri të padukshëm.
20. Po frika?
Frika është një mendje e prishur janari, madje edhe maji. Të çmendurit nuk tremben ndaj dhe marrin nofka të mëdhenjsh. Frika vdes në errësirë. Të jesh rob i frikës do të thotë të mos e duash shoqërinë, domethënë që nuk shkrihesh dot me të. Atëherë pse bëhet i afërt njeriu i trembur kur flet për intimitete njerëzore? Plumbi del me plumb dhe frika me frikë! Këtë e kam provuar në shpinë.
21. Do ta përdornit inteligjencën artificiale?
Me sa kuptoj që t’i bëjmë vargjet me inteligjencën e robotit? T’i ruajmë delet me barinjtë robotë? Të merrnim leksione nga profesorët robotë? Jo, do të ishte e tepërt. Po pse të mos e bëjmë inteligjencën artificiale pjesë të rritjes së kapacitetit mendor të njeriut? Dikush mund të thotë të kundërtën… Arkivat, historia e paanshme, thjesht paanshmëria objektive, shkathtësia e mendimit, zgjidhjet mendore, testet e nivelit të lartë, punën e zakonshme etj. Sigurisht nuk duhet të kërkojmë ndjenjë, dhembshuri, as plotësim mungese…
22. Fuqia që ju keni?
Fuqinë ta jep pasioni i marrë, fuqi fizike e mendore, ajo ndjenjë e pakuptueshme e dashurisë, që bëhet pjesë e shpirtit të uritur. Nëse te nënshtrimi i zemërimit kuptohet njeriu i urtë, aty fillon e fuqia e papërmbajtshme fizike dhe mendore e tij. Në kësi rastesh ç’nuk bën njeriu, ku e gjen tërë atë energji dhe forcë burrërore që derdh, ku?…
23. Pse të pëlqejnë personazhet e romanit tuaj «Tërbimi»?
Sepse kisha frikë se mos zhgënjimet ma ftohnin entuziazmin «e tërbuar» në lidhje me temën dhe zhvillimin e subjektit te ky roman. Sepse aty kam gjetur intimitete përplot mendim universal. Nga ana tjetër aty shprehet një mendim i ngjeshur poetik dhe imazh plot ngjyra, ka freski spontaniteti dhe ndjenjë të përmbajtur të thellë, shoqëruar me ritëm të lartë.
24. Pse e shkrove romanin «Telelkat»?
‘Telelkat’ janë një i paracaktuar i madh, gjej rrënjët e grabitura të pronës së grabitur, gjej lulet e çelura të motrës së humbur, që më kanë ardhur instinktivisht, duke zotëruar një kod të fshehtë të ngjitur në mish e në shpirt. Unë jam mësuar me vuajtjen, dukjen e thjeshtë, pamjen e nënshtruar fisnikërisht të njeriut me vullnet të paepur.
25. Ke një proverb tëndin?
E kam vënë në titull tregimi, botuar së fundmi: Kush e ka gruan të bukur duhet të ketë katër palë sy. Duket se aty qerthullon gjithë vullneti i ekzistencës. Gjithë ç’më ka pëlqyer të predikoj këtë ekzistencë me tërë energjinë time.
26. A ka pushime ideale për ju?
Derisa nuk ka punë ideale, aq ka edhe pushime ideale. Unë pushoj kur lodhem mendërisht, ndërkaq punoj për t’u çlodhur fizikisht, për të fituar intimitete të mrekullueshme me kah universal. Pushimet kurdoherë janë tronditëse sepse i takojnë energjisë së rifituar, që të mbushin me ndjenja plot tharm dhe të shkatërrojnë zhgënjimin, aq domethënës.
27. A bëni blerje?
Blej vetëm librat që më duhet t’i lexoj. Sapo bleva librin e Guy Debord «Shoqëria e
spektaklit», përkthyer nga miku im Astrit Cani, të cilin sa e mbarova së lexuari. Kjo duket se më heq stresin. Aty është stili im.
28. Ç’përshtypje ju bëjnë gjërat e reja…
Një gjë e re bëhet imja kur është e domosdoshme, sepse «gjëja e re» përshkruan dhe filozofon tek unë me një metaforë të ndritshme. E tillë është për shembull teknologjia.
29. Romani juaj më i ri i botuar?
«Shtëpia e vallëzimit». Ajo ka qenë gjithmonë kështu, shtëpi e bukur me «sy blu plot me tehe të mprehtë çeliku, kryqëzuar me një trëndafil dimri nga ai që ka zënë cipë bore». Kjo shtëpi, me ata sy aq të bukur për feminitetin fin e turbullues për adhuruesit e saj të shumtë që shtohen e shtohen edhe në roman, sepse ajo fsheh sekretin e një modernizmi pa kohë. E gjitha kjo është një dashuri e madhe, duke nxjerrë në pak vullnetin e madh të djemve dhe vajzave intelektuale në shoqëri.
30. Po kafshët?
Kafshët gjithnjë më sjellin në mendje shokun tim të fëmijërisë, Llacen. Donte të bëhej «kokëfortë» me Dakun, siç i thërriste dashit të tim kushëriri, Shyqos. Mirëpo Luti e fërfëroi me drizë Dakun dhe ky e përplasi kokën me Llacen e gjorë. Kaq duhet që të ikte koka! Çfarë tmerri! Një kohë Daku ndenji i ngrirë, kurse Shyqoja i vuri gjalmin e kuq në qafë. Që asaj dite jam ftohur nga kafshët. Por ama brenda meje i ledhatoj pa kufi të gjitha kafshët, për të gëzuar lirinë në natyrë. Kjo është dhimbja që zbukuron dhimbjen.
31. Po raporti yt me një femër?
Femra për mua ecën dhe tërheq zvarrë detin, që paturpshëm prej bukurisë të cilën s’e fshehin, bëhen pikëllim i përjetshëm, për pikëllimin si art; femra për mua fle në një guaskë të kaltër sirene që tundon edhe Odisenë në thellësirat blu, zgjohet te barka e Noes dhe këndon se «gruaja është dhimbje» mbi të gjitha estetike, që i jap kënaqësi duke e ledhatuar në bashkësi shpirti. Femra ime vjen prej durimit të madh që u shndërrua në një perlë të vogël vezullimhollë dhe që ma shpërblen duke më dhënë kënaqësi të pamata; ia dhuroj trupin tim pa hezitim asaj që dua…
32. Udhëtimet e tua?
Jeta ime s’ka kuptim pa udhëtimet. Ato për mua janë frymë kokëkrisjeje prej deti e prej shkëmbi. Këtë ta dhuron shpirti poetik, por vetëm nga pakujdesia. Udhëtimet janë si fati rebel, venë ku u teket dhe bëjnë si u shkrepet.
33. Juve u pëlqen Tirana më tepër, apo Berati?
Kur e ngre zërin do të thotë se jam në Tiranë dhe se vuaj nga ekstazat e zjarrit, por të jetosh në Berat bëhesh refugjat i mendimit për të mos u shndërruar në humbje, bëhesh ndjenjë hakmarrjeje për cakun që ke vënë dhe s’duhet ta kalosh kurrë. Ndaj dhe kjo më trondit trishtueshëm më jep frymë mbinatyrore.
34. Raporti juaj me lirinë?
Lirinë e vërtetë sot e rrethojnë rronxhobonxhot, kontrabandistët dhe trafikantët, politikanët e fronit prej gjaku, kurvat dhe batakçinjtë. Po dhe kjo është e dhimbshme. Prej saj kam pasur frikë prej kohe. Frika është emocion konkret, kurse Liria si nocion është abstrakte. Në thelb të arrish të jesh i lirë, do të thotë se atë mund ta shohësh shpesh në një kafene, se s’ka ku shkon tjetër, vetëm, vetëm fillikat, me filxhanin e kafesë përpara, me njerëz përqark që vetëm për lirit s’flasin, nga frika se mos ndjellin murtajën… Zot na ruaj çfarë shndërrimi! Megjithatë liria si dhe e vërteta kurdoherë kërkojnë qetësinë e shpirtit të lirë…
35. Si mund të shpëtohet dashuria?
Dashuria ime e krisur dhe me një lëmsh malli në gjoks, i bën të gjitha marrëzitë. Kjo ndjenjë dashurie lind edhe prej një prekjeje ndryshe. Se dashuria, dihet, gjithmonë një këmbë e ka në re. Ajo është një trëndafil me aromë trallisëse që të sjell nëpër mend bukurinë diskrete, të bën fisnik të rrallë dhe vërtet një dashnor të zjarrtë. Ajo është një zambak me dritë të bardhë lëbyrëse, aq e dëlirë, përplot mirësi dhe trishtim të ëmbël. Dashuria ime ka qenë dhe është një karafil që çel gjithmonë dhe që të mbyt me aromë parfumesh të dendur dhe me ngjyrë të ndezur sa të merr sytë! Dhe kur e pranon këtë të vërtetë të dhimbshme, ajo bëhet e bukur, përplot hir.
36. Familja për ty?
Është postulat: Shkrimtarët e marrin më qafë familjen e tyre… Mirëpo familja për mua është gjithçka, po kur ndihesh i zhvlerësuar në një tranzicion të tejmundimshëm, ku turmat me instinkt errësojnë individët me mendim, atëherë bërthama e shoqërisë kthehet në sëmundje të shoqërisë sonë, që s’po gjen dot kirurgun e aftë, po vetëm mjeshtrin batakçi të makijazhit, që do ta bëjë shoqërinë t’i ngjajë një kukulle; kështu sikur s’paska ndërmend të shërohet. Familja është ngrehinë që mbahet prej kolonave (dashuria, sinqeriteti, sakrifica, optimizmi) (ju jeni të lirë të vendosni edhe kolona të tjera, pasi që çdo cilësi është kolonë dhe arkitra më vete!), të cilat po u shembën, ndërtesa rrënohet…
37. Idetë, heshtja dhe e vërteta… Ke ndonjë mendim?
Hedhja në rrugë e artistëve (edhe e shkrimtarëve dhe poetëve!) është vetëvrasje e shoqërisë pas diktatoriale, sidomos e vetë shoqërisë së spektaklit, pasi kur shemben ca iluzione, nuk ngrihen dot të reja. Në raste të tilla heshtja s’pi ujë, sepse shkrimtari ka një mision: të nxjerrë të vërtetat në shesh, pasi ai/ajo, si çdo artist, mund të shkojë në liri ende pa ardhur liria.
38. Ç’do ndodhte sikur çdo gjë të qe e përsosur?
Simetri e shëmtuar, harmoni pa ekuilibër. Domethënë vesi i bën homazh virtytit. Përsosmëria do të kthehej në hipokrizi, siç ndodh në shoqërinë e spektaklit. Ndryshe mëshira bëhet më e rëndësishme se e drejta.
39. A janë çmimet pas vdekjes, si kofini pas të vjelit, ku merita dhe antimerita përzihen e bëhen aliazh ironie dhe neverie?
Po. E vërtetë. Unë do ta përktheja kështu, po me të njëjtën valencë: në situata të rënda politike, mikrofonat kthehen në topa artilerie! Një miku im poet shkruan: në ditë zjarrta s’ka vend për zeje të holla, për mjeshtëri maestroje, po vetëm për shtinjakë, që e sjellin gjithnjë bojën me vete.
40. A ka ndonjë detyrë të mërzitshme që të është dashur të bësh?
Atë që nisën të më detyronin por që unë nuk e vesha atë kostum asnjë çast, edhe pse u përpoqën gjatë me një detyrim të tmerrshëm, por nuk mundën. Pastaj dihet, ajo u shndërrua në vuajtje të bukur.
41. Ke ndonjë ide e parealizuar?
Bibliotekat e vendit tim! Mbeti përgjithmonë një frymëzim spartan. Me sa duket do të duhej ta kisha më të brendshëm hedhjen e hapit, përndryshe do të kem qenë gjithmonë shkaktar i prishjes.
45. Shqipëria?
Shqipëria, Kosova dhe çdo qelizë e truallit shqiptar për mua është shija e përkorë dhe sharmi i jashtëzakonshëm që janë shndërruar vetëmjaftueshëm në mahnitje.
46. A parashikoni?
Po. Por nuk e praktikoj. Që atë ditë kur i alarmova kot njerëzit me të vërtetën që po rendte drejt tyre. Hoqa dorë? Pres të jetë momenti i duhur, i cili edhe nuk ngihet me një jetë…Ka një postulat parashikimi: s’i mjafton kurrë ngrohtësia që merr, as zjarrmia që ia ndjen dikujt, nëse nuk jep po aq edhe vet…
47. Kush janë më të vështira, pyetjet që ia bën vetes apo ato të të tjerëve?
Nga larg do ta kundroja kështu: paraqitja tretet prej fjalës, tek e fundit fjala e lidh zemrën, jo pamja… Kanë diçka të përbashkët shkrimtarët buzëhollë: ata shkruajnë me aq sqimë të hollë sa vetë sqima pastaj i vret. Mjerë ai që bëhet shkrimtar! Se (ai/ajo) tradhtitë dhe pabesitë, mëkatet më të zeza, dashuritë më të furishme, pasionet më turbulluese, i shkruan dhe i bën art. Por shoqëria e spektaklit sot këto nuk i fal kurrë. Ajo nuk do që t’i hapen petët lakrorit… Ndaj dhe pranova më të vështirën, pyetjet e vetvetes…
Tiranë më 28-29 gusht 2024
