Një mëngjes u zgjova dhe pashë se isha krejtësisht i vetmuar. Askush nuk ishte në shtëpi, asnjë zhurmë. Rrëmuja ishte po ajo e një nate më parë. Rroba e sende të hedhura kuturru. Ora e murit kishte ngecuar dhe nuk dëgjohej tik-tak-u. Dola në rrugë, e njëjta zbrazëti. Nuk kishte njerëz, as makina. Kafenetë ishin të mbyllura, dyqanet e rrobave dhe ushqimoret kishin ulur qepenat. Mbyllur ishin edhe furrat e bukës, farmacitë, parukeritë. Në një kënd të vogël lojrash për fëmijë, një lisharëse kishte mbetur varur vetëm në njërin anë, ndërsa pak metra më tutje kishte mbetur një top gjysmë i shfryrë. Edhe gjethet e zverdhura që ishin shkëputur prej degëve nuk binin në tokë, por rrinin pezull. Dukej sikur edhe ajri kishte ngrirë. Nuk kishte as qen, nga ata që kërkojnë zakonisht për ushqim nëpër kazanët e mbeturinave. Një ndjesi e frikshme me kaploi trurin dhe trupi nisi të më dridhej. Çfarë dreqin ka ndodhur në këtë qytet? Ku janë njerëzit? Po qentë e rrugës, ku janë?
Keni menduar ndonjëherë si mund të ndjehesh nëse mbetesh i vetëm në një qytet? Një herë isha menduar gjatë të përfytyroja zhdukjen e një qyteti në mënyrë natyrale, dmth zhbërjen e tij. Sa kohë mund të rezistojnë ndërtesat, rrugët, urat? Si mund të shemben ato nga erozioni natyror? Si mund të mbijë sërish bari dhe pemët mbi rrugët e shtruara me asfalt dhe beton? Si mund të dukej, psh, që në hyrje të Operas të mbinin ferra dhe shkurre të tjera? Pra, si mundet natyra ta rifitojë atë që i ka marrë njeriu?
Ndjesia e frikës dhe ankthit m’u shtua. Fryma m’u zu e zemra nisi të më rrihte më ngadalë.
Keni vdekur ndonjëherë nga asfiksia? Po atë ndjesinë kur doni të merrni frymë, por ajër nuk ka, e keni përjetuar ndonjëherë? Megjithatë, unë shpëtova nga kjo ndjesi. Më një fjalë, nuk vdiqa. Zemra filloi të më rrihte sërish dhe nisa t’u bie rrugëve pash më pash. Ashtu, i vetëm, si dreq. Frikës ia zuri vendin një lloj kënaqësie që vinte nga fakti se i tërë qyteti tashmë ishte i imi. Mund të ecja ku të doja, të hyja ku të doja, me pak fjalë mund të bjë ato që më herët as e kisha menduar se mund ti bëja.
– Po ti, çfarë bën ende këtu, o idiot?
Dikush foli me një zë të fortë e kumbues. Por askënd nuk pashë me sy.
– Kush je ti? Ku je? – bërtita unë tërë ngazëllim, që më në fund dëgjova një zë njeriu.
– Lëre kush jam unë, por nxito në stacion dhe kap trenin e fundit që po ikën.
– Çfarë stacioni thua? Ne s’kemi stacion. Nuk kemi as tren.
– E di që s’kemi tren, por shko në stacion, të thashë! – u dëgjua sërish zëri me ton urdhërues.
Nxitova për tek ai që dikur ka qenë stacioni. Atje ishte vërtet një tren. Nuk di nëse ecte mbi shina, mbi rrota si makinat apo fluturonte me krahë, por atje kishte shumë njerëz që shtyheshin për të hipur.
Po, po, fiks si në vitet ‘90, kur hynim nga dera, nga dritarja dhe, kur nuk kishte më vende brenda, ngjiteshim mbi çatinë e vagonëve. Pashë aty Kujtimin, mjekun fëmijëve të lagjes sonë. Pa shih, edhe Vasilika, infermierja, po dhe Moza, pastruesja. Edhe Besi, inxhinieri që punon te kompania ku punoj dhe unë. Ja, edhe Qamili, varrmihësi, edhe ai po shtyhej.
– Qamil, po ti?! Ku po shkon?
– Po ç’të bëj, kush do të vdesë këtu që të punoj unë?
Nxitoj të gjej një vend, por s’gjej dot. Dhe lumturohem kur shikoj që s’kam ku të hipi.
Pa prit? Vërtet ai është? Mu aty ku lidhen vagonët, shtrirë mbi çengelët e mëdhenj, shikoj Çarlin. Po, po, ai qenka! Çarli, qeni im. As ai nuk ishte në shtëpi, kur u zgjova unë.
– Po ti, more qen bir qeni, ku shkon? Po ti tërë jetën s’ke kapur punë me gojë. Po ku do të gjesh vend më të mirë ti, more? Zbrit shpejt, tani!
Qeni u struk edhe më shumë mes hekurave e më shikonte me një ndjesi faji, por nuk zbriti. Treni u zhvendos nga vendi me një kërcëllimë hekurash, sikur lëvizi planeti prej boshtit të tij.
Zëri kumbues bërtiti sërish:
– Hej ti, idiot, do të vish apo jo?
Unë s’e mbaj mend nëse thashë “po”, “jo” apo diçka midis pohimit a mohimit. Thjesht pashë që treni u zhduk dhe unë mbeta te platforma prej betoni. Doja të ecja, por nuk mundja. Trupi s’më bindej. Duart më dridheshin, gjunjët m’u prenë dhe u shemba përtokë.
Se sa ndenja ashtu, s’e di. Me orë apo me ditë, ndoshta. U ngrita duke u zvarritur dhe duke belbëzuar: “Nuk iki, jo! Jo, jo, nuk ikiii…”
Nisa të ecja sërish rrugëve të zbrazura, as i lumtur e as i frikësuar. Thjeshtë ecja në hiç. Te sheshi i kryesor pashë një turmë të madhe që nuk ekzistonte. Zbrazëtia e kishte mbushur sheshin cep më cep. Një podium ishte ngritur në mes dhe unë, pa u menduar gjatë, mblodha forcat, urdhërova gjunjët dhe u nisa drejt tij. Madje shkallët i ngjita në mënyrë sportive, energjik, si presidentët amerikanë. I keni parasysh ata kur nxitojnë, ngjiten në podiumet elektorale dhe drejtojnë gishtin nga njerëzit?
Kërkova fjalimin në xhep, por nuk e gjeta. Pastaj u kujtova se nuk kisha një të tillë, ngaqë nuk e dija se do të mbaja fjalim.
Por fola pa letër:
– Të dashur bashkëqytetarë! Ju që jeni këtu, ikët nga shtëpitë tuaja dhe nga vendi juaj. Ikët sepse këtu nuk ka shpresë. Sepse shpresën na e kanë marrë ata që, prej 30 e ca vjetësh, kanë në dorë politikën dhe ekonominë. Ata që kanë shitur tokën, nëntokën, detin, ajrin, malet, lumenjtë, pyjet, minierat… Ata na vjedhin dhe me paratë që na vjedhin, na blejnë votat. Po ne, çfarë bëmë? Ne ikëm dhe mallkuam tokën tonë.
Turma shpërtheu në brohoritje, deri kur dikush u ngrit e foli:
– Po ti, cili je? Kush të paguan ty? Kush fshihet pas teje? Edhe ti një këlysh i atyre je. Të gjithë njësoj jeni!
– I shitur! – bërtiti njëri.
– Tradhtar! – bërtiti një tjetër.
– Antishqiptar, – tha dikush.
Pastaj pashë sesi drejt meje po vinte një send që zmadhohej si asteroid, duke iu afruar kokës sime.
U shemba përtokë.
Kur u përmenda, nuk ishin aty as podiumi, as turma boshe, as sheshi.
S’di se pas sa kohësh, por u ktheva sërish në shtëpi duke u zvarritur. Nuk kisha asnjë arsye të ngrihesha në këmbë që të ecja më shpejt.
“Në rregull”, thashë me vete, “do të rri tani këtu në verandën time plot pluhur, do të ulem në karrigen lëkundëse dhe do të pres derisa të dalë nga shtëpia Kovi. Ai këtu do të jetë patjetër. Do ta shikoj kur të ecë me qenin e tij të zgjebosur, duke tërhequr këmbët zvarrë të dy, derisa të shembet përtokë. Askush nuk do të jetë aty ta ndihmojë, dhe kështu do të japë shpirt. Do të shikoj edhe Lolën, atë plakën që nuk linte njeri pa i treguar, tërë fodullëk, se çfarë i sillnin tre djemtë që ka në Gjermani. Tani ajo mezi ecën dhe, me duart që i dridhen, as telefonin nuk mban dot për të folur me djemtë që e telefonojnë rregullisht, dy herë në vit. Jam kureshtar të di se kush do ta varrosë!
Edhe unë do të vdes, po ndërkaq e kam vendosur. Veten time do ta varros vetë. Madje do të mbaj edhe një fjalim, të cilin kam nisur ta shkruaj që tani. Nuk ka shumë gjëra për të futur në fjalim, pasi unë nuk kam dhënë ndonjë kontribut të madh për qytetin. Do të jetë diccka protokollare, por do ta theksoj faktin se unë nuk ika nga qyteti sepse doja të shikoja se si mund të ishte një qytet pa njerëz. Madje nëse do të mund të jetoja gjatë, do të prisja të shikoja edhe sesi do të zhbëhet një qytet. Por kjo nuk ishte në dorën time. Pastaj do t’i shkoj vetes sime edhe për vizitë, sipas zakonit. Dhe, kur të ulem atje te dhoma e pritjes, do të bëj atë pyetjen idiote që e bëjnë të gjithë, njëri pas tjetrit: “Na la, ë? Po kur ndodhi?””
Vërtet, kur ndodhi? Kur vdiqëm? Çfarë të shkruaj te pllaka e varrit? Kur linda dhe kur vdiqa? Profesor S., duke analizuar përbërësit e naftës dhe mbetjet njerëzore, këmbëngul se unë, por edhe Kovi, Lola dhe të tjerë, jemi pellazgë. Pra, i bie të kemi lindur rreth 12 mijë vjet më parë. Po për të vdekur, kur? Nuk ka një datë. Sepse unë nuk vdiqa përnjëherë. Vdiqa pak e nga pak, vit pas viti, pa e ndjerë. Unë isha i fundit. Para meje ishin Lola e para saj Kovi me qenin ngordhalaq.
Të tjerët ikën.
