Ndarja e sivjetme e “Nobel”-it më gjeti në ambientet e Muzeut Historik Kombëtar, mes miqsh e kolegësh bashkëpjesëmarrës në festivalin letrar Tirana Gate 2022. Kur u shqiptua emri i Annie Ernaux, të gjithë të mbledhur kokë më kokë pranë celularit tim, reaguan ndryshe njëri prej tjetrit. Ata që e njihnin dhanë mendime, e mirë po ka më mirë; shumë e mirë; e ka merituar, ndërsa ata që s’e njihnin heshtën që të dëgjonin e të ndërtonin paraprakisht ndonjë ide të vagullt. Kështu ndodh përherë me “Nobel”-in në letërsi, besoj.
Aty nga fundi i shtatorit, gazeta letrare online LitHub në e-mailet e përditshme që më dërgon qysh kur jam i abonuar, mes të tjerash ndante edhe një pjesë nga ditari i Annie Ernaux, viti 1988, kohë kur ajo po jetonte një aferë sekrete dashurie me një diplomat të ri dhe të martuar rus, të cilit i referohet si S. E lexova dhe më befasoi, më kujtoi se kisha lexuar një libër të sajin dikur, Pasion femre botuar në 2004 nga Vëllezërit Tafa. Po atë ditë, pas leximit të ditarit, mora edhe Pasioni i thjeshtë dhe, pak ditë para se të shpallej “Nobel”-i e mbarova. Prandaj, meqë indicia për ta konsideruar sërish këtë autore ishte pikërisht ky ditar, një pjesë të tij po e botoj në vijim, nën përkthimin tim.
Nga Andreas Dushi
Dhjetor
E shtunë, 3
Më shumë se dy muaj tanimë. Eca nga Brummell këtë mbrëmje, në cepin e rue du Harve dhe rue de Provence. Një lypës që më pikëlloi, me gojën e varur e të hapur, mbante në duar diçka si kapele leshi ngjyrë blu. Eca pas dhe i dhashë dhjetë francs, duke shprehur dëshirën që S. të më telefononte këtë natë. Katër ditë…
10:00 p.m. Pse shenjat janë përherë këtu, ironike dhe të befta? Ai sapo më telefonoi. Fillova të mendoj për lypësin, i gjatë, i tmerrshëm dhe plot me dhimbje, sikurse Krishti, që i jepja para, për telefonatën e kësaj nate. Do të shihemi të enjten. Mendoj për të gjitha gjërat që duhet të bëj më para: drekë me Antoine Gallimardin, sidomos një udhëtim në Luksemburg, dhe ndihem e rraskapitur.
Gjithsesi, çfarë do të thotë vërtetë kjo shenjë, telefonata nga Quartier Latin? Që ai po më mendon? Por si? Nuk ka asgjë më të pamundur për t’u imagjinuar sesa dëshirat, emocionet e Tjetrit. Dhe, edhe vetëm kjo është e bukur. Gjithë çfarë ëndërroj është përkryerja, pa qenë akoma e sigurt për të marrë pjesë në të – për të qenë “gruaja e fundit”, ajo që i fshin gjithë të tjerat, me vëmendjen, njohuritë për trupin e saj: “afera sublime”.
E martë, 6
Sot nuk e takoj dot S. për shkak të drekës me Antoine Gallimard dhe Pascal Quignard (dhe sepse më kanë ardhur menstruacionet). Më dhemb zemra pasi po shkoj në Luksemburg, çka e urrej, për dy ditë. Shenjat nuk përfundojnë përherë si duhet. Sot i dhashë para një lypësi në Gare Saint-Lazare duke shprehur dëshirën që S. të më telefononte dhe më vonë, punk-ut me gjitha to vathë që u shfaq në ndalesën e trenit në stacion. Dhe mandej, atij këngëtarit. Jetojmë në një botë skamnorësh për të cilët jemi të zakonshëm, gati estetikë.
[…]
E dua (= më mungon) dhe nuk jam e sigurt nëse edhe ai më do. E njëjta histori e vjetër. Ka kaluar një javë që kur S. ishte këtej. Shumë gjatë. Kam shqyrtuar jetën që nga ajo kohë dhe jam mahnitur nga sa shumë ngjarje idiote, të pakëndshme kanë qenë pjesë e saj: vakti me H., çmimi për librin e të rinjve në Motreul, fundi i kurseve të mia në Robbe-Grillet dhe dreka sot. Kjo jetë konsiston në bashkërendimin e përpjekjeve, veprime të kota dhe të padurueshme, thjesht e ngarkuar herë pas here nga çaste intensive, jashtë kohe: është tmerruese. Dashuria dhe të shkruarit janë dy gjërat e vetme në botë që mund të duroj, çfarë mbetet është errësirë. Sonte nuk kam asnjërën.
E enjte, 8
Kam frikë se ai s’do të mund të vijë nesër për shkak të tërmetit në Armeni. Personeli i ambasadës është i zënë deri në grykë. Dhjetë ditë shumë të gjata, dhe tani ndoshta asgjë. Kaq shumë mall sërish këtë mëngjes, në tren dhe mandej, më pranë kohës së arritjes së tij, jam thuajse e ngrirë me ankth, frika nga “më pak” – më pak lumturi, më pak dëshirë për të qenë bashkë nga më para.
E premte, 9
10:25 a.m. Është makina e tij?
Frikë mos nuk do të vinte dhe nuk do të ma thoshte në kohë. Frikë gjithashtu mos tanimë është këtu. Frikë nga çasti kur i dëgjoj frenimin e makinës – ajo zhurmë. Frikë se mos nuk jam mjaftueshëm e bukur dhe veçanërisht, mos s’i jap mjaftueshëm kënaqësi. Por po të mos i kisha gjithë këto frikëra, i bie se do të isha indiferente.
6:10 p.m. Ai iku në pesë pa pesë. Mezi kaluam dy orë e gjysmë bashkë. Dua të mendoj se shenjat e ftohjes ishin të dukshme këtë herë. Por ai humbi fjalimin e Sakharovit në ambasadë për të ardhur te Cergy. Të bërit dashuri ishte shumë mirë herën e parë, por nuk mendoj ashtu për herën e dytë. Po shtiret? Është i pakuptueshëm edhe në sjelljet e tija seksuale. Nuk di asgjë për të. Kjo bota ruse do të mbetet përherë e panjohur për mua – bota e diplomacisë, aparatet sovjetike… është e dukshme se gjithmonë investoj shumë imagjinatë te burrat. E humba, vetja sikur m’u tret. Nuk e di çfarë e lidh atë me mua, nëse është thjesht emri, fakti që jam shkrimtare – më bën t’ia fus vrapit. Frika më e madhe është mos ka një grua tjetër. Ishte zhytur në titullin e një libri në spanjisht, diçka si “në krahët e një gruaje në mesomoshë (madura)”. Kjo jam unë, sigurisht. Dhe si mund ta di me siguri se gjëra të përveçme nuk e mërzisin, sikurse ftesa ime për Makanine [një shkrimtar rus] për darkë, ose telefonata që mora nga SA kur ai ishte me mua?
Si ta interpretoj interesin e tij për titullin “në krahët e një gruaje në mesomoshë” (ai tha “mesomoshë”)? Frikën dhe njohjen e dëshirës së tij për këtë lloj gruaje?
“Do të largohesh për Krishtlindje?” Do të thotë “Do të jetë më mirë nëse ikën, atëherë nuk do të më duhet të vi të të takoj,” apo “Do të ishte këndshëm po të rrije këtej rrotull”?
Mund të jetë edhe tjetra, se këto fraza nuk kanë rëndësi për të, por janë thjesht ato gjërat që njerëzit thonë…
Po kështu, mospjesëmarrja e tij në konferencën e Sakharovit mund të ketë qëllime politike: Sakharovi është disident, ndërsa ai është “besnik”.
Rilexova ç’kam shkruar të dielën e kaluar. Gjashtë ditë, thuajse asgjë, janë tani një përjetësi. Pasioni e mbush jetën gjer’ në të shpërthyer.
E diel, 11
Ditë gri. Më kujton dhjetorin e ’63 kur isha shtatzënë dhe doja të abortoja: rezidenca e universitetit, gjendja e braktisjes tërësore, dëshira ime për të fjetur pasdite. Ky lloj gjumi (më tepër një mërzitje e madhe me jetën) është i krahasueshëm me atë të pijanecit në stolat e një metroje. Ka të ngjarë që nuk do ta kaloja asnjëherë një natë të tërë me S. Mund ta kisha bërë veç një herë, në Leningrad, dhe atëherë s’kisha dashur. Në ’85 gjithashtu, e njëjta kohë gri, e njëjta melankoli, e njëjta pakënaqësi. Tani vuaj nga të mosshkruarit. Ese studentësh, leksione, jetë emocionale, shëtitje, përjetime – është e gjitha një vakuum. Nuk e kërkoj më të vërtetën për aq kohë sa nuk shkruaj, të dyja janë të ngërthyera. Gjithashtu jam shumë seksuale, nuk ka fjalë tjetër për këtë: të jesh e admiruar etj., nuk janë gjëra që kanë rëndësi për mua. Çfarë ka rëndësi është të kesh dhe të japësh kënaqësi – dëshirë, erotizëm të vërtetë, jo atë llojin imagjinar si në pornon televizive apo ndër filma.
Darkë. Rilexoj fundin e bllokut tim tjetër, dhe e gjithë historia me S. më kthehet në hi brenda mendjes. Shoh sa shumë kohë ka kaluar tanimë dhe sytë më mbushen me lotë. Vetëm fillimet janë vërtetë të bukura. Sidoqoftë, në kopshtet e Sceaux, ashtu si dhe në studio, në tetor, nuk kishte asgjë të veçantë. Atëherë pse përlotem?
Nuk dua që ai të vijë në darkën sovjetike që do të shtroj të martën. Do të ishte shumë e vështirë me të aty. E dua (= më mungon) dhe nuk jam e sigurt nëse edhe ai më do. E njëjta histori e vjetër.
E martë, 13
Ai nuk erdhi te darka ime, dhe ndoshta shumë më mirë kështu. Nuk jam e sigurt nëse të mblidhja njerëz ishte ide e mirë. Iku tani. Mendoj se e urrej argëtimin. Jetoj në ankth të përhershëm se gjithçka është një dështim (gjysmë e vërtetë sonte). Fundin e kam me njolla dhe është një mal me enë për të larë. Kam një dëshirë të çmendur për të parë S. sa më shpejt të jetë e mundur, sikur prania e të tjerëve ka shkaktuar mungesën e tij brenda meje.
Çfarë ndiej tani është një ndjesi pikëllimi, një ndjenjë përjashtimi, dëshira për vdekje.
E mërkurë, 14
Ishte e thënë të më telefononte sot. Për herë të parë, nuk e bëri (ndonëse kisha dalë nga ora 4:00 deri në 8:00 p.m.). Numërimi së prapthi ndoshta ka filluar tanimë. Gjithçka është aq e zezë sa dua të rri në shtëpi. Bota e jashtme më mbush me horror, është e papërballueshme. Dhe aty është telefoni, prandaj edhe shpresa. Kur dal, nuk ka shpëtim. Jam një grua me lotët në zgrip. Tatyana Tolstayana dhe “gjërat e saja të përjetshme”, mënyra e saj për t’i thënë, si Nathalie Sarraute, “Jam shkrimtare dhe qytetare, të dyja nuk ndërhyjnë në njëra-tjetrën…” Çfarë vërtetë më ka mbetur prej saj janë gjestet “ruse”, tundja e dorës përballë në shenjë mohimi/përqeshjeje, dhe një shprehi e papërcaktueshme e fytyrës që S. ka ndonjëherë. Nuk më pëlqen mënyra se si flet për vendin e saj me përqeshje “BRSS është një dhuratë e vërtetë për një shkrimtar” (pasi është kaq e tmerrshme).
E enjte, 15
Qetësi, akoma. Ndihem kaq keq dhe po mundohem të kujtoj kohëra të ngjashme: ’58 dhe ’63 rikthehet, e pashmangshme. E di se gjithçka duhet është një telefonatë (kjo fjalë është kaq shumë me vend) për të bërë të dua të jetoj sërish. Nëse njerëzit do ta lexojnë ndonjëherë këtë ditar, do të shohin se këtu është me të vërtetë “tëhuajsimi në veprën e Annie Ernaux,” dhe jo vetëm në vepër por më shumë në jetën e saj. Marrëdhëniet e mia me burra ndjekin këtë kurs të pamposhtshëm:
a) indiferenca fillestare, madje neveri
b) ”iluminimi”, pak a shumë fizik
c) marrëdhënie e lumtur, e kontrolluar drejt, madje edhe eliksir kundër mërzisë
d) vuajtje, mungesë e pafundme. Dhe mandej vjen koha (aty jam tani) kur dhimbja është aq gjithëpërfshirëse saqë çastet e lumturisë nuk janë asgjë më shumë sesa dhimbje e ardhshme, një rritje e dhimbjes.
e) Hapi i fundit është ndarja, para se të arrihet në stadin më të përkryer nga të gjithë: indiferenca.
8:45 p.m. Është shumë e vështirë – shumë më tepër nga sa mendova atëherë me P., katër vjet më parë, në verë. Është e qartë se po nuk më telefonoi sonte (ishte e thënë të më telefononte dje) ka marrë fund, për arsye të panjohura për mua (sigurisht, kjo është ajo çka asnjëherë nuk di, ose e zbulon veç më vonë). T’ia dal këtë natë pa shumë lot, kjo është e gjitha çfarë kërkoj. Të shkruash nuk të bën të vuash në të njëjtën mënyrë, paçka se është njëlloj e vështirë. Çfarë ndjej tani është një ndjesi pikëllimi, një ndjenjë përjashtimi, dëshira për vdekje. Tetëmbëdhjetë vjeç, haja për ta kompensuar. Dyzetetetë, e di se nuk ka ndonjë kompensim të mundshëm. Imagjinoj një libër që do të fillonte me “Dashurova një burrë” ose madje “Akoma dashuroj një burrë”. Kur e mendoj, e shoh lakuriq në dhomën time. E zhvesh, mendoj veç për penisin e tij të ngritur, dëshirën e tij. Kështu duhet ta rrëfej.
Në njoftimin e dhënë nga “Le Monde” të enjten, pak pas shpalljes së “Nobel”-it, mes të tjerash thuhet:
Znj. Ernaux, 82, filloi të shkruajë novela autobiografike, por shpejt e braktisi fiksionin për kujtimet. Më tepër se njëzetë librat e saj, pjesa më e madhe shumë të shkurtër, ngjarje kronikale të jetës së saj dhe të jetuar nga ato përreth. Ata prezantojnë portrete të pakompromentueshme të marrëdhënieve seksuale, abortit, sëmundjes dhe vdekjes së prindërve të saj.
Annie Ernaux u lind më një shtator, 1940 në Lillebonne të Francës. Është autore e mbi njëzetë librave, ku mes tyre përmenden La Place, 1984; Les Années, 2008, roman me të cilin edhe u nominua për Man Booker International Prize në 2019. Vijon të shkruajë, ndonëse në moshë të thyer, duke i qëndruar besnike botuesit të saj, Gallimard. Sivjet ka botuar romanin e fundit Le jeune homme.
