Dreni të gjeti në gjumë. Disa herë të shkundi shpatullat dhe të ra lehtë në ballë, por as zëri i tij i hollë nuk të shkëputi nga gjumi i rëndë që të kishte zënë. Atij iu desh dy herë të prekte kyçin e dorës tënde që të sigurohej që ti ishe ende mes të gjallëve, dhe vetëm atëherë kur ndjeve frymën e tij mbi fytyrën tënde, ti hape sytë i trembur. Nuk ishe krejtësisht i sigurt që nuk ishe ëndërr, që nuk ishte i vërtetë, por ti luajte nga vendi me të shpejtë për të shkundur krahët, që të ishin mpirë nga ashpërsia e tokës. Dreni të preku lehtas në sup dhe të zgjati krahun që të të ndihmonte të ngriheshe në këmbë, dhe atëherë të tregoi për veten e tij me një turp të madh, si të mos kishte fare rëndësi pushka që mbante në krahë.
Ti s’e ke në dorë as edhe fatin tënd, i the Drenit. Dhe, teksa rreshtoje fjalë të tjera të pakuptimta, sepse ti e dije sa e pahijshme qe t’i kërkoje të kthehej, kraharori t’u fry e t’u shfry nga gulçima, t’u rrëqethën edhe mishtë e kokës, a thua se nëpërmjet fjalëve shpresoje të ndryshoje fatin e tij. Teksa grindeshit dhe secili përdridhte fjalët sikundër ia thoshte mendja e vet, ai eci pa e ndërprerë hapin dhe pa ta vënë veshin ty apo përpjekjeve të tua, dhe, ndofta, ai nuk e pati idenë, se atje, matanë malit, ku ai shpresonte të gjente dhe të shpëtonte nanën, nuk do të mundë të shpëtonte as veten. Kur u mate t’i merrje pushkën për ta mbajtur vetë, ai tundi kokën dhe, pas një çasti, kur sërish ahu dhe gulçi i rëndë ia mpinë krahët, ti e mbajte me duar e me shpinë derisa i gjete një vend të mirë për t’u çlodhur.
Dreni zgurdullonte sytë sikur të donte të shponte malin, ndërsa ti rrije gojëkyçur dhe e vështroje shprehjen e fytyrës së tij. Por ajo fytyrë e qetë dhe me lezet fëmije nuk të jepte përshtypjen e një pamje plot gaz; ajo fytyrë të jepte përshtypjen e një trishtimi të fshehur thellë nëpër vijat gati të padukshme mbi faqet e zverdhura. Ti u afrove, u ule shumë pranë tij dhe më kot u përpoqe të ndaloje buzën që të dridhej nga vaji i mekur që të rridhnin sytë. Ti e ndjeve një frikë, dyshim ose plogështi, ose edhe një makth vdekje në atë vështrim të fshehur, në atë fytyrë bajame. Pastaj me një shprehje të vakët, si të ishte për ty e fundit prekje, ti tërhoqe gishtat që t’u zunë në fijet e dredhura të kokës së Drenit, gjithë me ëndjen për ta përqafuar, për ta shpëtuar nga ajo dalldisje, me çdo kusht. Për këtë shkak, ai vetëm hodhi nga balli flokët me lëvizje koke, mbështeti mjekrën në dorën e bërë grusht dhe zuri të belbëzojë i acaruar. Ti vështrove gjatë sytë e tij si mjaltë gështenje, që herë jepnin shkreptima e herë zhyteshin nën hije nga një tufëz kaçurrelash mbi ballë. Ti e përfytyrove duke e shkelmuar derën e oborrit të shtëpisë tënde, dhe se si e shkrep pushkën me gishtërinjtë e hollë, duke kaluar sipër teje, me të njëjtën shkëndijë që i rri syve, me të njëjtin vështrim të mprehtë.
Dreni u ngrit në këmbë. Për pak kohë qëndroi krejt i qetë, i mbështetur tek një lis i hollë, me pushkën në krahë, dhe si një ushtar kokëfortë picërronte sytë. Dhe, edhe atij vet i erdhi e turbullt ajo cytje e rrëmbyeshme, kur vorbulla e aheve të tij u shndërruar në një vrull të beftë. Pastaj, pasi e shkundi me forcë kapelën dhe xhaketën jeshile, dhe pasi ngriti ngutshëm dorën në përshëndetje, Dreni u nis me hov për nga shtegu në heshtje.
Dielli nuk kishte zbritur ende nga maja e qiellit por mali ndihej i ftohtë nga era që rrasej e përplasej nëpër degë. Ti, pasi bëre një copë rrugë, me shuplakën e dorës në faqe, u bëre kruspull rrëzë një lisi. Pastaj mblodhe të gjitha forcat për të grishur kujtimet; të kujtosh aq sa mundesh gëzimet e përkohshme, pastaj hidhërimet, fatin tënd, vetminë, të fshehtat, fajet, dhimbjet e ëmbla, ëndrrat dhe makthet, trishtimin dhe vragat imcake në trup, për të shpënë mendjen gjetkë, për të mashtruar veten, për të fshirë nga kujtesa çehren e athët të babait të shpërfytyruar përpara shtëpisë, për të mbytur klithmat, kujën dhe britmën e nanës mbi trupin e tij, për t’i bërë lak ndjenjës së fajit që t’i ligështonte shpatullat, për të mos e pranuar që gjithçka ndodhi përpara syve të tu, ndërkohë që t’i qëndroje i fshehur pas murrizave, sepse ti ishe mësuar me frikën tënde dhe e dije mirë kur mund të shtiheshe si burrë e kur të mrrudheshe në shkurrishtë.
Qe kumbimi i largët i aheve të Drenit, që ngrihej sipër malit të dendur, çka trazoi shpirtin tënd të përhënur. Ti s’e more vesh se kush krisi pushkën i pari dhe sa degë të mprehta të fshikulluan faqet, por vrapove nëpër shtegun për nga iku Dreni, me britmë, me piskamë.
Ç’pate? Nuk doje të pajtoheshe më me vdekjen, me lemerinë e saj dhe me faktin se ajo të kishte marrë të ëmblat dhe të shtrenjtat e zemrës? E ç›kishe mësuar ti nga vdekja dhe misteret e pasosura të saj në njëzetedy vitet e jetës tënde? E, si e përfytyroje ti vdekjen?
Ti e gjete Drenin të shtrirë dhe në heshtje. Ai të tregoi me sy plagën që kishte marrë në trup, pastaj shtrëngoi dhëmbët dhe ti e pe se si shprehja e dhembjes iu mbyt në sy. Ti ia vështrove duart dhe vure re gishtërinjtë në sipërfaqen e vrazhdë të pushkës, dhe se si gishti i vogël u lakua vetvetiu mbi këmbëzën e saj. Ai u mat të hapte gojën, por nuk tha asgjë. Ti bëre mirë që ia shtrëngove krahun, por më kot u mendove për çfarë duhej t’i flisje dhe nuk i fole.
Kur zemra e Drenit rrahu për herë të fundit dhe u ndal, dhe trupi i tij u shua në duart e tua, ti, i shkathët por pashpirt, të lehtë sa një hije, e mbërtheve pushkën e tij. Duke mos kthyer kokën pas, ti, megjithatë, e ngadalësove hapin duke mbledhur edhe atë pak forcë që të ka mbetur, dhe pasi u përpive dy herë me zor, gjuajte në drejtim të një fjolle tymi në largësi. Heshtja zgjati sa një grimë. Me dorën e djathtë shtrëngove pushkën, dhe përpos krismave, ti as nuk shihje dhe as nuk e dije ç’po ndodhte përpara teje. Pastaj re në gjunjë duke tunduar duart në ajër, dhe si more pak frymë, shkrepe pushkën edhe dy herë të tjera. As klithmë, e as edhe një psherëtimë nuk të cyti në kraharor.
Dhe njëmend që, paçka që dielli dukej i zënë ngushtë sipër teje dhe nga retë u sulën pika të qullëta, ti i pe rrezet e tij si e shpojnë malin. Dhe, sigurisht, gjithçka që tani të kujtohet të vjen e turbullt dhe e ngatërruar. Por, atje, kur ti ke filluar t’i ndiesh, për herë të parë, dhimbtë e shpimeve nga cifla rrangallash të rënda, si sot, një çurg gjaku të ka rrjedhë mbi mëngë. Atëherë, ngandonjëherë duhej të të kujtohej si qëndroje, kështu, i shtrirë në vetminë e ditës, natës, i lodhur mbi tokën e thatë. Njëmend, ti e kujtove si qe jeta jote, atje, në qytetin e argjendtë, me njerëzit dhe puthjet në sheshin e hirtë, me lulet dhe dritat e praruara të mëngjesit, me papagaj që fyejnë e shajnë dhe trokëllimën e kokrrizave të imta në xham; turrën e ndjenjave të dikurshme e hodhe në dredhën e kujtimeve të vjetra; ngarende symbyllur duke psherëtirë, i kapluar nga dobësia, nëpër tymin e kujtesës tënde, me mendjen që të përqeshi, sikur sakaq doje të shkëputeshe nga qetësia që të mori ngrykë. Ndërkohë që kjo qetësi dhe këto kujtime, këto ethe dhe dhimbtë në trup, janë vetëm mashtrimi i shpirtit tënd, me qëllim që të shpresosh parajsën, kopshtet dhe lulet ngjyrë vjollcë, sepse në fantazinë tënde lulet s’kishin tjetër ngjyrë.
Ah! Ti tashmë mund të prehesh i qetë, të kujtohesh edhe njëherë për Drenin, sepse fytyra e tij të kujton dritën, sepse sytë e tij të kujtojnë vjeshtën, sepse zëri i tij të kujton këngë dhe melodi.
Por ah, kujt do t’i kujtohesh ti!?
