V.Graçi: Përshëndetje i dashur Lulzim. Në numrin e mëparëshëm të ExLibris ishte një cikël poetik nga krijimtaria juaj që zgjoi interesin dhe kureshtjen e lexuesëve. Kur keni nisur të shkruani poezi?
L.Haziri: Një pyetje e zakonshme kjo për të nisur një bisedë mes dy miqsh dhe krijuesish që nuk janë takuar më parë. Që biseda të mos na rrjedh si kjo pyetje “shkepje cigaresh”, përgjigjja mund të merret e pazakonshme për një popull që shkruan shumë, apo që pretendon se shkruan shumë, siç jemi ne shqiptarët. Kam filluar të shkruaj “vonë”, pas moshës njëzetvjeçare, dhe kam nisur të shkruaj aksidentalisht. Poezia ime lindi nga dështimet. Me humbjen e një viti të studimeve sikur mu dha një vit i ri mundësie. I dëshpëruar dhe i lodhur nga studimi i makinerisë, zbulova bibliotekën e babait të cilën e kisha harruar. Nisa të lexoj prozë dhe poezi si i përhënur. Pasi mendova se u ngopa së lexuari nisa t’i kopjoj poezitë që mendoja se janë të mira. Kështu shfaqeshin, tek-tuk, edhe disa vargje të dobëta të cilat fillova t’i ndaj nga poezitë e të tjerëve. Vetëm këto vargje nisa t’i shtypi me makinën e shkrimit. Ishin vargjet e mia! Asnjëri nga shokët nuk humbte kohë që t’i lexonte. Më habiti guximi im për t’i dërguar ato nëpër gazeta dhe besimi që redaktorët tregonin për to. Pas dy-tre vite botimi nëpër shtypin e kohës (Zëri i rinisë, Rilindja, Fjala…) u “dorëzua” edhe Ali Podrimja dhe ma botoi përmbledhjen e parë poetike “Kënga lind në vetmi” (NB Rilindja, 1989). Nuk kam pasur dhe nuk kam probleme me botimin e poezive ose librave, sa kam pasur dhe kam me shkrimin e tyre. Më kanë penguar njerëzit të cilët moshën time e merrnin kriter për vlerësimin e krijimtarisë sime. Nuk e kuptonin se unë isha një poet ndoshta mesatar për nga skolastika, por isha bashkëkohor, në kuptimin e krijuesit që i tejkalon kufinjtë dhe kornizat e të kaluarës. Ishte koha kur bashkëkohësia, të qenit bashkëkohor, nënkuptonte atë që shkruhej në atë çast. Koha të cilën e jetoja, zhvillimi i hovshëm kulturor ndër shqiptarët këtej kufirit, me qendër Prishtinën, jeta ime e re në një ambient urban i cili tjetërsonte dhe gëlltiste mëvetësinë e krijuesit, më impononte që në shkrime të kap esencën e botës së tillë, duke përdorur një sens dhe gjuhë artistike, mbase specifike, e cila dallonte nga fryma e realizmit socialist që mbretëronte në Shqipëri, apo nga poezia/hermetike/moderne eKosovës (Shkreli, Podrimja, Musliu etj. që atëbotë ishte në kulmin e saj). Këtë dija ta bëj më së miri dhe e bëja me sinqeritet… Duket që të dy jemi të një brezi, atij të viteve ’80 të shekullit të kaluar. “Shekullit të kaluar”, sa më vetëdijëson kjo, sa të urtë më bën, dhe sa më trishton në të njëjtën kohën.Të shkruaje poezi në një sistem të tillë shtetëror, siç ishte Shqipëria e asaj kohe, a ishte e vështirë, duke pasur parasysh se, mbase nuk e kap si duhet “realitetin”?! Kush ishte më i fortë, rreziku apo kënaqësia?
V.Graçi: Mund të them se kam hyrë vonë në poezi, po të kemi parasysh zhanrin, jo frymën poetike, mendimin poetik, gjetjet poetike që mund e duhet t’i kenë edhe veprimtari të tjera, zhanre të tjerë letrarë. Kur isha i vogël pak ose aspak vëmendje i kushtoja mësimit përmendësh në shkollë të poezive që përmbante program mësimor; jo se nuk më pëlqenin, por nguroja t’i recitoja me tonin e duhur, me gjestet e duhura. Kështu më ngeli një lloj largësie relative nga poezia, ose, thënë më saktë, poezia më shkonte vetëm nëpër mend, vetëm nëpër përfytyrim. Edhe poezinë më të bukur, nëse e dëgjoj nga dikush, më del zemre. Dua leximin e nëpërmendshëm. E të mos largohem nga pyetja juaj: diku nga viti ’87 ku isha (vetëm një vit) student te fakulteti Gjeologji-Miniera, nisa të shkruaja poezi. Në atë fakultet që nuk ishte i modës për shoqërinë e asaj kohe, kishte djem me nivel të lartë kulturor, me ndjeshmëri, e për habi, edhe me prirje për t’u ikur ligjërimeve standard, rrymave që diktonin poezinë e kohës, në nivel leximi, kuptohet. Vazhdimisht shkruaja për ta shkarkuar kaosin im mendor, dhimbjen time metafizike, vizionet e mia mistike dhe kështu u mbushën me vargje pa rimë mjaft faqe. Në rininë tuaj të hershme, çfarë vendi zinte poezia? Çfarë pasojash e përfitimesh mund të kishte publikimi i tyre?
L.Haziri: Tash, nga kjo perspektivë kohore dhe nga kjo periudhë e anarkisë së vlerave, them se kam qenë me fat që kam nisur të shkruaj në një kohë kur sadopak kultura ishte pavarësuar nga ndikimi politik dhe me institucionet kulturore udhëhiqnin njerëzit e kulturës. Zaten, Kosova këtë luftë e kishte fituar që në kohën e Esad Mekulit dhe vazhdonte ta pavarësojë këtë hapësirë kulturore. Ishte koha e autoriteteve letrare, koha e librave dhe koha e ëmbëltores “Elida”. Shtëpia botuese “Rilindja” vazhdonte t’i begatojë dhe t’i shtojë kolanat e saja të cilat priteshin me interesim, autorët e Rilindjes kombëtare ishin botuar që të gjithë në edicione luksoze dhe të përgatitura nga studiues kompetentë. Ekzistonte edhe një ëmbëltore me emrin “Elita”, emri i së cilës sikur e shenjonte klientelën e saj. Aty mblidheshen krye më krye elita kulturore e kohës. Aty mund të pije kafe me Ali Podrimjen, Ibrahim Rrugovën, e më rrallë me Anton Pashkun. Një tavolinë në këtë agorë të mendimit alternativ nga e cila doli edhe elita politike që do t’ju prijë proceseve demokratike pas rënies së Lidhjes komuniste jugosllave, vazhdimisht zihej nga shoqëria ime. Nuk përziheshim me tavolinat tjera, sepse kryesisht ishim të një provenience tjetër kulturore – rokerë. Unë isha ai “spiuni” që e përligjja këtë botë “dekadente” në sytë e shumë prej elitës kulturore. Me botimin e poezive të mia, sikur doja të dëshmoj se bota ndryshon, dhe se rok-kultura e cila vijëzohej në shumë nga poezitë e mia, në botë tashmë është shndërruar në establishment kulturor.
Në këtë ambient nuk kishte asnjë rrezik botimi i poezive. Përkundrazi. Ishte koha kur botimi i poezive paguhej me vargje të botuara dhe me shikime mosbesuese nga tavolinat e “Elitës”. Shqetësimi im i vetëm ishte vendlindja ime, Gostivari ku jetoja. Prishtina ishte vendqëndrimi im. Unë botoja në shtypin e kohës në Prishtinë. Botova librin tim të parë në një shtëpi botuese prestigjoze e cila në vit botonte nga 4-5 libra të autorëve fillestarë dhe kthehesha në Gostivar, në qytetin pa asnjë poet, qytet që nuk më njihte, nuk kishte dëgjuar për mua, apo qëllonte që të dëgjoje nga ndonjë poet i Kosovës. Dëshpërimi më i madh për mua në jetë ka qenë çasti kur një student i Gostivarit kishte dëgjuar nga Abdullah Konjushevci emrin tim dhe më pyeti se në mos e njihja një farë Lulëzim Haziri!!! Isha poeti i vetëm në historinë e këtij qyteti që kishte botuar një libër për të rritur. Isha si i ndarë nga vendlindja dhe nga Shqipëria; jo që nuk e ndiqja poezinë që botohej në Shqipëri, qoftë përmes botimit të tyre në Prishtinë, qoftë përmes ndonjë numri të “Nëntorit” që më binte në dorë ilegalisht, por e njëjta nuk më bënte përshtypjet e pritëshme. Ç’ndjenjë mund të ngjallin tek ti këto fjalë? Pse shkruanit poezi në një ambient të tillë? U shkaktonte kënaqësi akti i shkrimit?
V.Graçi: Në fazën fëminore shkrimi i poezive ‘origjinale’, riprodhimi përmendësh i poezive nga krijimtaria e poetëve të njohur, shërbente për tu shqitur nga shoqëria shkollore si fëmijë me talent, i mençur, me prirje letrare, çka çmohej shumë si në mjedise familjare, ashtu dhe nga autoritetet. Në diktaturë, ligjërimi jo racional, poetiko-futurist dhe pathosi ishin tipare gati normative edhe të udhëheqësve tanë shtetërorë, komunistëve me pozitë dhe prijësve të grupeve të ndryshme. Pra, te një fëmijë që donte poezinë, e recitonte bukur atë, familja, mësuesit shikon dhe një veprimtar të ardhshëm shoqwro/politik, një drejtues të ravijëzuar në horizont. Në rininë para universitare poezia mund të ishte punë serioze, çështje shkrimi në fshehtësi a gjysmë ilegalisht se sa zanat, shfaqje në publik me interpretime/botime. Të rinjtë e kohës sime derdhnin nëpër vargje gjërat që nuk guxonin t’i shprehnin me miqtë më të afërt, me shoqet më të afërta; jo vetëm pakënaqësitw materiale, por, e sidomos, sa u përket pakënaqësive shpirtërore. Fataliteti infatil, mungesa e prespektivës individuale në mesin e optimizmit të përgjithëshëm revolucionar, ishin burimet kryesore nga ku ushqehej e rritej një poezi e dëshpërimit, e metonimisë, e hermetizmit, e pa kuptueshmërisë, në fund të fundit. Më vonë, për ata që kryenin degë filologjie për të qenë profesionalisht poetë-shkrimtarë, ndodhte përshtatja me modelet mbizotëruese të kohës, me autoritet letrare të bashkëkohësisë ose të traditës më të afërt, plus elementin popullor, mbështjetja në krijimtarinë folklorike, sa i përket figuracionit, mendwsisw… Në poezitë e tuaj ndihet Kosova, kam hasur motive nga Prishtina; Bregu i Diellit është një toponim dhe topik i shpeshtë, njëkohësisht funksionalizohet si hapësirë përjetimesh nëpër vargjet e tua. Ç’vend zë në jetën tuaj Prishtina si qytet? Vendet e saj më të pëlqyera? Ndonjë ndodhi për të cilën e falenderoni fatin? E ndonjë ndodhi ju ju trishton ende?
L.Haziri: Sa mirë që vazhdoni të më pyesni për këtë periudhë dhe për këtë vend. Një mik i imi nga Prishtina më thotë: “Ti je poeti më i madh i Prishtinës që nuk jeton këtu.” Mbase, ligjërimi për këtë qytet lidhet me atë që theksova në fillim “sensi i kohës”. Për aq sa shkruaj, jam munduar që të mos bëj shumë kompromise me veten dhe me emocionet e mia, sepse poezia është mbi të gjitha emocion. Gjithë mundimin e kisha që të gjendem natyrshëm në një qendër, duke qenë i vetëdijshëm se vija nga një provincë kulturore. Pastaj, e kisha shumë më lehtë pasi e kisha asimiluar në vete këtë provincë. E njëjta nuk më paraqitej as si kujtesë, as si reminishencë. Thjeshtë, e jetoja kohën, isha në qendrën e saj. Isha në Prishtinë. Por, kjo është tepër apoetike. Magjia fillonte kur kthehesha në një dhomë të vogël në Breg të Diellit (toponim i një lagjeje të Prishtinës) brenda së cilës shndërrohesha në njeri të letrave, në njeri të ëndrrave. Aty lindnin gjithë ato poezi për Prishtinën. Jo vetëm poezitë e mia, në atë dhomë të vogël kanë lindur edhe shumë këngë të rok- grupeve muzikore “Minatorit” dhe “Gjurmëve” për Prishtinën, të cilët i kisha “shokë të idealit”. (Hahahhaa). Sot e kësaj ditë Prishtina nuk e di se ka ekzistuar një dhomë dy me tri e një studenti prej Gostivari, në të cilën kanë lindur poezitë dhe këngët për këtë qytet. Kjo e mba gjallë ende magjinë time që më lidh me Prishtinën.
Besoj se edhe përvoja jote me Tiranën është e njëjtë. A përjetove qytetin e mundësive që t’i jepte? A i shfrytëzove mirë këto mundësi? Apo mbete një gjirokastrit që mëson në Tiranë? A na përkufizojnë qytetet neve, apo ne u përshtatemi atyre?
V.Graçi: Përgjigjia e kësaj pyetjeje mund të meritonte njw sagë mw vete, po të jetonim në kohën e romaneve të sagave familjare; Gjirokastra ka qenë qyteti i parë që kam parë; theksoj, kam parë, e jo kam njohur. E kam parë si kartolinë, anën e tij tërheqëse, kalanë, lagjet me shtëpitë karakteristike, thyerjet mbresëlënëse të terrenit, grija e çative mbuluar me pllakë guri. E gjithë kjo kartolineri natyrore më ndodhte sepse jam nga një fshat i Gjirokastrës, nga Kolonja, dhe në qytet shkoja si turist, si vizitor, me prindërit ose me fëmijët e tjerë të shkollës, me të dalluarit. Kështu, me prindërit më takonte të ulesha në ëmbëltore, gjelltore, restorante; me ta më ndodhte të takoja njerëz të rritur që përfaqësonin shumëçka pwr prindërit e mi. kurse ekskursionet shkollore na çonin nëpër qenda pune e prodhimi, uzina mekanike bujqësore, uzina metalike, te punishtja e përpunimit të qumështit, te ajo e sherebelës, te fabrika e miellit, fabrika e duhan-cigareve si dhe në vende historike: në muzeun e armëve në kala, te aeroplani armik i vendosur në sheshin e kalasë e të tjera vende si këto. “Sheshi i Çerçizit” ishte domethënës dhe tërheqës, më vonë vendin e tij për mua e zuri “Sheshi i linjave urbane” aty ku niseshin autobuset për në qytetet e tjera dhe fshatrat përqark. Pra, Gjirokastra për mua nuk ka qenë përditshmwri e rëndomtë, por ndodhi e këndshme, turizëm kulturor. Pas vitit ’92 u bëra pjesë e saj me kohë të plotë kur u ktheva nga studimet e fillova punë aty. Qyteti “im” u bë Korça ku kalova katër vite të shkollës së mesme; ishte mosha ajo na lidhte emocionalisht me botën që na rrethonte; çdo gjë regjistrohej vetiu në kujtesë duke u bymyer vazhdimisht; bymimi, zbukurimi, mbitheksimi ndoshta janë karakteristika të çdo adoleshenti dhe jehona tw proceseve psiqike të mëvonëshme kur duam ta ringjallim në rrëfime atë moshë. Korça ofronte kulturë, ose, duke parë lagjen e shtëpive të ish-borgjezëve e ish tregëtarëve korçarë, të krijohej përshtypja se jeta socialiste nuk ishte kudo njësoj; të krijohej përshtypja se në regjimin e anatemuar si anti-popullor të Ahmet Zogut, kishte pasur shije të mira për jetën e qytetëruar, ca parajsa të vogëla që i mbijetonin në formë stuhisë komuniste, godina publike me prestigj arkitekturor, dha ca zakone festive për ditët me diell, të dielave, daljen në piknikë familjarë.Tiranën e njoha në moshën studentore: përherë ka ekzistuar iluzioni se ambiciet profesionale dhe idealet, më së miri sprovohen të sendërtohen në kryeqytet. E. Hoxha, E.Çabej, I. Kadare, e të tjera simbole të staturave më të vogla, ishin realizuar si të tillë, me sa dija unë, në Tiranë. Por, në vitin ’87 kishte marrë fund epoka e ëndërrimeve të përbashkëta; kishte filluar kriticizmi, decentralizimi shpirtëror, dekonstruktivizmi nëntokësor, nëse mund t’i përkufizoj kështu. Në Tiranën jo zyrtare të rinjtë e të rejat ishin duke u divorcuar me buzëqeshje e anekdota nga serioziteti politico-burokratik i prindërve të tyre.
Midis qyteteve të “tu”: Gostivar-Prishtinë-Shkup-Tetovë, a kishte nuancime?
L.Haziri: Veç ndonjë sëmundje e rëndë, siç ishte ajo e babait, më kthente mua nga Prishtina. Babai vdiq shpejt dhe i ri dhe unë u desh të rikthehem në vendlindje, në Gostivarin apoetik. Nga Prishtina nuk munda as të ndahem siç ndahen dy të dashuruar që ua ndërpren dashurinë barra e planifikuar. Kopjen e parë të librit “Kënga lind në vetmi” ma solli miku im Naser Gjinovci. Ma dha në një çajtore të qytetit, sepse nuk kishte ende vende të denja për sihariqe të tilla.
Në ambientin e ri, në qytetin e Gostivarit, filluan të më shymen ato dritat e tunelit krijues. Do më duheshin vite të tëra që sërish të rifilloj të shkruaj, por si rezultat i leximit dhe gnosologjisë, e jo përjetimit. Në ndërkohë fillova të ndikoj në ndërrimin e qytetit, në fisnikërimin e tij, në nisjen e iniciativave kulturore, në të cilat ftoja miqët e mi poetë.
Në ndërkohë që udhët me Kosovën u ndërprenë me tela me gjemba të vënë nga pushteti serb, qendër kulturore e shqiptarëve të Maqedonisë ngadalë nisi të bëhet Tetova e cila sot e kësaj dite, përkundër dy universiteteve, nuk ka arritur të konsolidohet tamam në qendër kulturore. Mbase mungoi një Esat Mekul, Anton Pashk apo Ali Podrimja që me autoritetin dhe forcën e integritetit personal do të ndikonte në pavarësimin e kulturës nga politika. Për çudi, hapja e dy universiteteve në Tetovë në vend që t’i jepte vlera të reja kësaj qendreje kulturore edhe pas çerek shekulli, gjithë autoritetet kulturore e letrare ende janë të kohës së Prishtinës.
Ti me të drejtë do të pyesje, po Shkupi, qyteti që dikur ishte qyteti më i madh me shqiptarë, ku është Shkupi?! Unë do të them, Shkupi mbeti një qytet ku vetëm zhvillohen manifestime dhe pihet çaj…
Kur këto qytete i vëmë kundruall qyteteve me shumicë maqedonase, nuk ka ndonjë ndryshim të dukshëm, përveç atij dallimit sasior që vjen si rezultat i përkrahjes më të madhe të shtetit të aktiviteteve kulturore. Maqedonasit, kultura maqedonase, ka mbetur peng i frustrimeve historike, megallomanisë primitive ballkanase dhe mbylljes nga ndikimet e çdo vlere që vjen nga jashtë, aq më tepër nga fqinjët.
V.Graçi: Kohë më parë, një botues i huaj donte të dhëna për letërsinë shqipe në MV, shqiptarë të Kosovës e të Maqedonisë ritheksuan emrin tënd si njeriu që më së miri mund të bënte një panoramë të saktë. Si e keni fituar një besueshmëri të tillë? Ç’mund të thoni për panoramat përkatëse letrare?
L.Haziri: Kjo që thua më bën nder, aq më tepër që nuk jam njeri aktiv i letrave, nuk punoj në ndonjë institucion apo gazetë kulturore dhe nuk kam studiuar letërsinë. Mbase ka të bëjë më shumë me integritetin tim i cili më ka ndihmuar në jetë. Nuk bëj kompromise me shkrimin dhe me vlerat. Jo vetëm shqiptarët, po edhe botuesit, selektorët dhe redaktorët maqedonas më kërkojnë sugjerime për autorë në përpilimin e antologjive të ndryshme, manifestime kulturore, siç janë “Mbrëmjet Strugane të Poezisë”, apo autorë për tu përkthyer në gjuhën maqedonase. Një status i këtillë, i plotësuar edhe me angazhime të tjera që nënkuptojnë përgjegjësinë në vendime e qëndrime, më shkakton siklet dhe konflikte. Me këtë të dytin, kur nuk mjafton forca e argumentit ballafaqohem me menefregizëm (më pëlqen kjo fjalë e re e juaja), apo ironi.
Tek e ceke Antologjinë e tregimit ballkanik, në të cilën isha selektor për autorët e Maqedonisë, të them se më mirënjohës më janë shprehur disa autorë maqedonas, se sa ato shqiptarë.
Si përjetohen këto gjëra në një skenë më të ngjeshur me autorë? Sa ka hatërmbetje mes autorëve, xhelozi, grupime e kruzhoqe të vogla letrare? Besoj se sa më e madhe të jetë skena, këto drama e komedi të vogla janë më të theksuara, apo jo ?
V.Graçi: Deri diku kemi të njëjtat të meta e virtute ne shqiptarët; për shkak të jetesës së shtetëzuar, materialisht e në derivatet e jetës shpirtërore, pak e kemi të kultivuar ndjenjën e organizimit me shoqata, pen-klube, festivale; më tepër presim me sytë nga qielli, nga shteti domethënë. Por shteti nuk mund të jetë më ai i dikurshmi.
Në librin tuaj Testamentet prej mëndafshi ka larmi të procedeve poetikë: poezi lirike, poezi të peizazhit, poezi të ironisë sociale. Keni lëvruar me sukses e origjinalitet dhe baladën, në disa raste si dhe një numër jo të vogël poezish me prozodi klasike. Si ka evoluar koncepti yt për poezinë?
L.Haziri: Libri i fundit Testament prej mëndafshi është libër i drojës që më ka shoqëruar, ndjenjë të cilën nuk e kisha në librat e mëparshëm. Mbase, me kalimin e kohës jam bërë më i përgjegjshëm. Poeti Salajdin Salihu këtë e sheh si pjekuri edhe më të madhe artistike. Droja ime ka qenë se kam ndryshuar më shumë se sa duhet, aq sa mos më njohin as lexuesit e mi. Kjo drojë i bën mirë letërsisë, ndonëse mund të bëhet edhe e dëmshme.
Disa ndryshime i sjell mosha e cila e ushqen poezinë. Ajo që nuk arriti ta bëjë koha është ndërkomunikimi më i qëndrueshëm kulturor mes shqiptarëve. Ende nuk hasa ndonjë libër tëndin në ato dy librari që i kemi ne shqiptarët e Maqedonisë (të dyjat në Tetovë, pranë njëra tjetrës).
Je një nga autorët që lexohet në Shqipëri dhe Kosovë. Cili është reagimi yt emocional për këtë. Aq më tepër në këtë vend vetëm vitin e kaluar janë finansuar mbi 300 libra të autorëve shqiptarë nga ana e Ministrisë së Kulturës?!
V.Graçi: I kam vizituar në Tetovë libraritë; uroj zotin që janë pasi, qytete edhe më të mëdha se Tetova, në Shqipëri, nuk kanë më të tilla; blerja e librave lihet për ditët e panairit ose është porosi në stacionet e autobusëve ndërqytetës: ma gjej këtë libër. Jam i bindjes se libri duhet të na bashkojë, kultura laike-librore, në radhë të parë. Autorë të shquar nga Shqipëria e Kosova, sikurse i përmendët ata të Kosovës më parë, e kanë përforcuar hartën tonë identitare; copëzimet gjeo-politike e shtetërore duhet të kenë si kundërmasë qarkullimin e vlerave tona më të mira në arte, letërsi, gjuhësi, teatër, muzikë, etj, etj. Sa për ilustrim: Arbën Xhaferi ka qenë pasuri e përbashkët ndërshqiptare, e factor unifikues, sikurse është i tillë dhe Ismail Kadare, krijimtaria e tij letrare. Nuk më ngushëllon fakti kur një shqiptar nga ‘jashtë’ interesohet në Tiranë, qoftë dhe për ndonjë libër timin; duhet që librat të jenë pranë tyre si “kështjellë drite e shprese”. Shifra prej 300 librash të sponsorizuar pwr njw vit, është frikësuese; nuk premton cilësi, nuk e shenjtëron librin, përkundrazi. Librin duhet ta mbajw gjallw dashuria e lexueswve, jo vetwm sponsorizimi nga lart. Dëshirat dhe sfidat i kemi të përbashkëta? Po rrugëzgjidhjet? Cilat mund të jenë? Mund të na përmendni disa personalite letrare me ndikim përbashkues?
L.Haziri: Mund të rropatemi unë e ti duke organizuar ndonjë aktivitet të përbashkët, ndonjë promovim, lexim apo debat kulturor, i cili do të kënaqte shijen tonë krijuese, por atë që mund ta bëjë politika përmes levave të saj institucionale, atë që mund ta bëjnë shtëpitë botuese, universitetet tona dhe mediet, besoj se krijon një kohezion të qëndrueshëm kulturor. Këto institucione duhet të ngriten mbi deklamimin “jemi një kulturë, një letërsi”. Ministritë e kulturës duhet të mundësojnë qarkullimin më të lehtë dhe më të privilegjuar të librit nëpër kufinj, shtëpitë botuese duhet të botojnë dhe promovojnë më shumë libra të autorëve shqiptarë (së paku 10 nga ato 300!), duhet të debatojmë më shumë, siç debatojmë unë e tinë këtë bisedë, …dhe shumë e shumë mundësi tjera që unë nuk i di por, besoj, nëpunësit e ministrive i dinë mëmire se unë. Me këtë të fundit, nuk besoj se politizohet letërsia, përkundrazi, krijohet hapësirë më e madhe me ajër të freskët. Sepse, jemi të mbyllur brenda dhomave të një shtëpie dhe secili hap dritaret, por jo edhe dyert.
Për fund, duke dashur që të mos tingëlloje si laritje, por ajo që bën gazeta Exlibris me botimin e autorëve nga Kosova, Maqedonia e Veriut dhe diaspora, dhe këtë e bën me ngul, atë që bëri psh., Onufri me botimin e librit me poezi të poetes së re Nurie Emrullait, dëshmon se interkomunikimi vetëm mund të na i freskojë përmbajtjet kulturore. Se, letërsia shqipe në Maqedoni nuk është vetëm Luan Starova, Kim Mehmeti apo Resul Shabani, por këtu krijojnë edhe shkrimtarë të tjerë të cilët mund ta begatojnë letërsinë shqipe. Duhet vetëm të hapim dyert pa zile!
Ju falenderoj. Kënaqësi që biseduam.
