Përktheu nga gjuha rumune: Pandi Bello
Vija nga Klisura në Drenovë, dy ditë rrugë. Kisha dëgjuar se këtej ka më shumë gjah nga gjetkë, por shpresat m’u shuan më shpejt se sa besoja. Gjah nuk para kishte në Drenovë, por histori për gjahun kishte shumë. Sidomos njëri, xhaxha Jani, roja plak i pyllit, dinte shumë ndodhi, të tijat dhe të të tjerëve.
Xhaxha Jani ishte një njeri i shkurtër, me rrudha dhe me mjekër të ashpër. Mollëzat e kërcyera të faqeve i mbuloheshin gjithë ditën nga tymi i një pipe qelibari, që e shtërngonte në anë të gojës ; shfrynte tym të dëndur dhe fliste shumë, pa e hequr pipën nga goja.
Kishte shëtitur shumë. Gjithë ditën merrej me mua dhe sa herë më gjente vetëm, më tregonte. Në fillim, për të qënë i sjellshëm, e dëgjoja, veçse më pas fillonte të më dhimbte koka dhe ikja në një arë poshtë fshatit, ose në lëndinat me mana, pranë lumit. Merrja dhe pushkën me vete, jo për të gjuajtur kushedi se çfarë, por që ta kisha si shok në rrugëtim. Më ishte bërë zakon aq sa nuk mund ta lija të ndryshkej në ndonjë qoshe. Me pushkën në sup vërtitesha orë të tëra përreth Drenovës dhe kujtoja me trishtim ditët e shkuara. Nganjëherë, muzgut, shtrihesha në bar, në lëndina me duart nën kokë. Me sytë drejt copave të qiellit blu, të thurrura mes gjetheve të gjelbra të manave ëndërroja deri sa lëshohej nata.
Sa mirë ishte ashtu! Atëhere nuk dëshiroja asgjë. Më mbushej shpirti me një paqe të thellë, gjithë kthjellësinë e qiellit e ndjeja në gjoksin tim.
Hijet e gjetheve të trasha, lëkundjet e barit nga era e lehtë e mbrëmjes, rrëshqitja e ndonjë reje të vogël larg, sipër gjetheve dhe mërmërima këtu e zhurmshme, atje fëshfëritëse e rrëkesë m’i shpërndanin të gjitha mendimet dhe mallin.
Asgjë s’pati rëndësi për mua deri atëhere dhe nuk e dija ç’më priste më tej. Më mjaftonin ato pjesë të qiellit të kthjellët, plotësia e gjetheve të gjelbra dhe qetësia e thellë e buzëmbrëmjes.
Por mjaftonte të dëgjoja fluturimin e trembur të ndonjë guguçeje, ose ndonjë zhurmë të lehtë midis gjetheve dhe hidhesha përpjetë. Shtërngoja shpejt hekurin e ftohtë të pushkës dhe çohesha për tu ulur përsëri i turbulluar dhe i pezmatuar.
Ku isha ?
Po ku janë bredhat pa fund të pyllit të dashur ? Ku është hija e rëndë e korijes me dhiaret e thella të mbuluara nga gjethe të harkuara si një tynel misterioz ?
Ç’u bënë orët e magjishme të pritës në kryqëzimin e ulicave, anës burimeve, kur kërceja nga thyerja e një shkarpe dhe kur shkërmoqja e një gjetheje nga ndonjë kafshë e egër më ngjante me zhurmën e hatashme të një pylli të flakëruar ?
Ah ditë vere të tretura në pritje të gjata deri në orët e muzgut, sa më mundonin me kujtimet e tyre !
Shikoja brinjën e përkulur të malit me peshën e rëndë të bredhave të mëdhenj, me mështeknat e vogla mbi gjethet e të cilave shkëlqenin bulëza vese, shikoja qilimat e gjërë të gjetheve të verdha, të lagura, të përzjera me degë të zeza dhe me gurë plot myshk, shikoja fijet e arta të diellit në muzg, që depërtonin përmes sitës së bredhave dhe përthyheshin në gjithë bulëzat e gjetheve të mështeknave, dëgjoja si kërcisnin degët; ndjeja si më
rrihte zemra dhe si më nguleshin sytë te koka e ndonjë capi të egër ; dëgjoja ushtimën e tmerrshme të pushkës që trondiste të gjitha hapësirat e pyllit duke jehuar gjatë dhe larg dhe duke u shuar kushedi se ku.
Tashmë isha si një perandor, të cilit i a kishin plaçkitur të gjitha thesaret.
Duhet të mjaftohesha me manat e vogla, me barin e lëndinave dhe me mëllënjat që nuk guxonin të kalonin andej.
Në netët me hënë dilja në fushë, fshihesha në hijen e ndonjë kumbulle dhe kujtoja se isha në pyllin e Klisurës, gati-gati të shtija mbi çetën e drerëve të dalë në kullotje.
Mesditët e verës më mundonin tej mase. Asnjë fëmijë nuk vraponte nëpër lëndina. Njerëzit korrnin. Ishte vapë dhe mali digjej ditën si një furrë dhe lëshonte një nxehtësi sa dukej sikur shiheshin flakët. Qielli sikur kishte marrë ngjyrë të bardhë, gjithë diell dhe pa gjurmë resh. Nuk shihje askënd.
Gjithë njerëzit kishin punë.
Vetëm xhaxha Jani s’kishte çfarë të bënte dhe me që e dinte se isha vetëm, më kërkonte gjithandej. Ç’bredh gjithë ditën me atë pushkë ? – më thoshte ai, pa e nxjerrë pipën nga goja. I dashur, nuk ka më gjah, ta them unë.
Të kishe parë në kohën time ! Ja e shikon atë kafkë në mes të fushës ? Eshtë prej ariu. Unë e kam vrarë, para trishjetë vitesh. Gjuajta ariun, por nuk e morra mirë në shënjë. Ariu – pas meje. Kur për pak më morri në krahë i futa pushkën në gojë. Ç’kujton se bëri ariu ? I futi dhëmbët në tytë, e kafshoi një herë dhe ra i ngordhur. Ja këtë vrimë e ka bërë ai dhëmbi që shkëlqen në diell. Atëhere të kishe parë, për zotin po !. . . Unë habitem me ty se lodhesh me pushkë këtej. Unë nuk do ta humbisja kohën, për zoti po !. . .
Por xhaxha Jani gënjente, sepse dhe atë e shihja me nga një zogëzë të ftohtë në dorë. Madje një herë kishte vrarë edhe një lepur. Atij nuk i vinte mirë se dilja edhe unë për gjah dhe nganjëherë kish më shumë fat se ai.
Njëherë isha shtrirë nën një rrap të lartë, pranë kishës të lënë shkretë të Shën Joanit, me mendimin se do ta has ndonjë gargull. Kam mbetur shumë i habitur kur pas një ore dëgjoj diçka të rëndë, që qëndroi në një majë. Zemra më rrihte si asnjëherë. Degët e sipërme tundeshin dhe mes gjetheve pashë kraharorin e gjelbër të një pëllumbi të egër, nga ata të rrallët.
Dukej që zogu kishte bredhur shumë, sepse fshehu kokën nën krahë dhe po çlodhej. U ngrita ngadalë dhe mora shënjë. S’kam për ta harruar asnjëherë klithmën e vdekjes së zogut, fëshfëritjen e fshehtë të gjetheve të këputura dhe zhurmën e shurdhuar të pëllumbit që binte në këmbët e mia. M’u duk sikur një pasuri e pafund ra në këmbët e mia, kaq i lumtur isha. Nxitova të marr gjahun, kur një oshëtimë tjetër u dëgjua nga poshtë kishës. Një çast, pastaj edhe xhaxha Jani u shfaq buzagaz me pipën në gojë dhe me një mëllënjë në dorë. Por kur e pa pëllumbin e madh e të bukur u vrenjt dhe ra në mendime. E shihja mirë se i vinte çudi. . .
-Hmm! -thotë ai- . Ke qëlluar mirë. Punë e mirë, për zotin po!. . . Mirë ke qëlluar!. . .
Mua më vinnte mirë, aq mirë sa nuk e dëgjoja çfarë thoshte.
-Por mos kujto se ke bërë ndonjë punë të madhe! – vazhdoi xhaxha Jani. -Ja, po ky rrap mua më kujton një gjah të rinisë. Këtu përreth një farë Ali kishte ca misër. Një herë erdhi të më qahet se nuk e di se çfarë kafshe i hante të mbjellat ; këpuste kokrrat e arrira prej kërcellit, i kafshonte vetëm një herë dhe i flakte që të këpuste të tjera. Unë mendoja : ç’të jetë ? Ndonjë ari, ndonjë derr i egër apo ndonjë qen i egër?
Një natë mbush mirë këtë pushkë dhe hip në rrap. Rreth mesnatës vonë dëgjoj fëshfërimë pas shpine. Kthehem dhe ç’të shoh?Një ari i madh, i dashuri im, sa një dem dhe kur do ta gjuaja dëgjoj një fëshfërimë në anën tjetër dhe shoh një derr të egër, i madh sa një ari. Tani kë të gjuaja se pushka
ime është nga ato të vjetrat dhe nuk mund ta mbush mbi trung ? Të gjuaja ariun më mbetej vetëm lëkura. Të gjuaja derrin më mbetej dhe mishi dhe dhjami dhe dhëmbët . . . Thashë të gjuaj derrin se vlen më tepër. Qëlloj dhe e plagos rëndë. Dhe ç’të shoohësh? Derri do ketë menduar se e plagosi ariu ; u sul me vrull mbi të dhe e bëri copa-copa dhe ranë të dy të ngordhur, njëri në një anë, tjetri në anën tjetër!
Dhe në vend të një gjahu u ndodha me dy!
Ditën tjetër u bë një tryezë sa e morrën vesh të gjithë. Vetë Aliu, sa besimtar ishte ai, prapë hëngri mish derri.
Lëkurën e ariut e shita mirë në Korçë . . . Gjueti të tillë them unë . . .
-Ç’thua kështu xhaxha Jani? – thashë unë i çuditur për ti bërë qejfin.
-Kështu është për zotin, të më besosh!
Por sytë gjithë mbi pëllumbin tim i mbetën.
U nisëm pranë e pranë në prag të perëndimit të diellit. Hija e shkurtër e xhaxha Janit prekte ngadalë mbi pluhurin e rrugës hijen e vogël të mëllënjës. Pëllumbi im i ngjante një shqiponje. Kalimthi hodha sytë tek shoku im i rrugëtimit : maste me dhimbje në fytyrë hijet e të dy shpendëve.
Ndërsa kur u ndamë, nuk mundi të ikë pa më thënë :
-Kështu, i dashuri im, mos kujtosh se ke bërë ndonjë punë të madhe!. . .
