Duhet të kem qenë në klasën e gjashtë, diku rreth moshës 11-12 vjeç, kur në revistën e atëhershme “Pionieri” më janë botuar tri vjershat e para. Të tria me nga tri strofa, të vendosura në anën e djathtë të faqes, nën njëra-tjetrën. Edhe tani i kujtoj titujt dhe renditjen:
FSHATI (tregonte për një fshat të bukur e të lumtur, edhe pse kurrë s’kisha qenë aty).
PARTIZANËT (nxitur nga filmat e parë dhe librat e lexuar me këtë temë).
GJYSHI (i kushtohej gjyshit tim, edhe pse ai kishte vdekur shumë kohë pa lindur unë).
Kurse sipër tyre, me germa pak më të vogla se ato të titujve, emri im: RITVAN DIBRA. Edhe pse i shkruar gabim, ngaqë duhej RIDVAN (një gabim i tillë përsëritet shpeshherë dhe sot e kësaj dite), ai ishte emri im. Nuk e luante as topi! Përderisa vjershat poshtë tij ishin të mijat. Bile i dija përmendsh. Të tria. “Fshati im i dashur / fshati im i ri…”, fillonte e para.
Lajmin e botimit të vjershave do të ma jepte i pari mësuesi i gjuhës dhe i leximit letrar, një burrë i zeshkët e i sertë, prej portretit të të cilit kujtoj mustaqet e zverdhura nga tymi i duhanit. (Me të mbaruar ora e mësimit, fill e vinte në buzë cigaren e radhës, të cilën kurrë s’e çonte deri në fund, ngase pushimet mes orëve nuk zgjatnin më shumë se pesë minuta.) Në të gjithë shkollën ishte i vetmi mësues që mbante mustaqe, fakt ky që para nesh e bënte më ndryshe e më të frikshëm nga mësuesit e tjerë; bile dhe se ai i aritmetikës.
Edhe tani e mbaj mend futjen e tij atë ditë në klasë. Kishte hyrë më herët se zakonisht, disa minuta pa rënë zilja e orës së mësimit. Në dorë mbante një tubë revistash, kurse ndër sy e përreth mustaqeve i shëtiste një qeshje e lehtë, të cilën rrallëherë ia kishim parë. Ende pa u ulur në tavolinën e tij, më kishte urdhëruar të ngrihesha në këmbë dhe të dilja para klasës. Edhe pse aty për aty nuk po kujtohesha për ndonjë faj a gabim të kryer, edhe pse toni i mësuesit tim qe më i butë e më paqësor se asnjëherë tjetër, urdhri i dhënë m’i kishte futur të dridhurat: kurrë nuk ndodhte që ndonjëri prej nesh të dilte “para klasës” pa u bërë më parë apeli. Me të dalë unë para shokëve të mi (në klasë nuk dëgjohej as miza), mësuesi kishte hapur njërën prej revistave dhe kishte nisur leximin, duke përmendur më parë emrin e autorit, domethënë emrin tim:
“Fshati im i dashur, Fshati im i ri, Ngritur mes malesh, O sa bukuri!…”.
Unë kisha shtangur. Kështu fillonte njëra prej tri vjershave të mia, të cilat ia pata nisur me postë para katër-pesë muajsh revistës “PIONIERI”. Një revistë e përdyjavshme për fëmijë, abonimi në të cilën qe i detyruar për të gjithë nxënësit. Vetë i kisha nisur vjershat, pa më thënë kush. Të shkruara në një dyfletëshe nga fletorja e bukurshkrimit. Me shkrimin tim të dorës e që mezi lexohej. (“Ke shkrim pulash”, më qortonte shpesh mësuesi i gjuhës dhe i leximit.) Në njërin prej numrave të revistës – çdo numër e lexoja nga fillimi deri në fund: germë për germë – më kishte zënë syri një njoftim, që bënte fjalë për një “konkurs letrar me rastin 25-vjetorit të çlirimit të Atdheut” dhe fill kisha vendosur të merrja pjesë. Pa i treguar askujt.
As tim ati.
As shokëve.
As mësuesit të gjuhës e të leximit letrar.
Që atë ditë isha ulur dhe i kisha shkruar vjershat. Për një pasdreke të tria. Fill të nesërmen i kisha postuar. Bashkë me Ilin, shokun tim më të ngushtë. Edhe pse nuk i kisha treguar se çfarë kishte brenda zarfit. Në njërën anë kisha shkruar adresën e revistës, në tjetrën atë të shkollës sime… Mandej disa ditë shprese, pritjeje e ankthi. Derisa kishte ardhur numri i radhës. I ndezur flakë e me duart që më dridheshin, e kisha shfletuar me të shpejtë revistën. Aty në klasë, nën bankë. Dy-tri herë. Lloj-lloj emrash e vjershash, por askund emri im. Askund vjershat e mia. Prapë dy javë pritje. Edhe pse me më pak shpresë e ankth. Numri i radhës. Prapë shfletimi i shpejtë aty nën bankë. Me duart që më dridheshin më pak se herën e parë. Lloj-lloj emrash e vjershash, por prapë askund emri im dhe vjershat e mia. Kështu për disa numra me radhë. Gjithnjë dhe me më pak shpresë e padurim. Derisa një ditë i kisha harruar vjershat e mia. Ose ashtu kujtoja unë. Sepse, sapo më binte në dorë numri i ri i revistës, i kaloja fletët me vrap për t’u ndalur te “faqet e konkursit”…
Kurse tani mësuesi lexon me zërin e tij të trashë e të ngjirur:
“Gjyshi im flokëbardhë,
Vjen e më tregon një përrallë. Një përrall’ me partizanë,
Që luftojnë porsi luanë…”.
Unë jam skuqur e ndezur flakë. Edhe pse strofa origjinale, domethënë ajo që ia kisha dërguar revistës, kishte qenë pak më ndryshe: “Gjyshi im flokëbardhë / vjen e më tregon një përrallë
/ Një përrallë të bukur shumë / që më vë natën në gjumë”. Zemra sa nuk më del vendit. Nuk di ku t’i çoj duart. As shikimin. Shokët e klasës m’i kanë ngulur sytë të gjithë, të habitur e disi të çmeritur, thua se më shohin për herë të parë. Sidomos Ili, shoku i bankës.
“Gjaku juaj u derdh lumë, Dhatë jetën për lirinë.
Rritemi çdo dit’ të lumtur, Se gëzojmë Shqipërinë!”
lexon mësuesi strofën e fundit dhe menjëherë më afrohet pranë, ma vë njërën dorë mbi kokë e nis m’i trazon flokët. Sakaq, shokët e klasës zënë e duartrokasin. Sa u hanë duart! Kështu për disa çaste. Mua më mbushen sytë me lot. Pa e kuptuar tamam se pse. Mësuesi bën me dorë për qetësi dhe thotë fjalët e pabesueshme: “Për ma shum’, shoku juej asht’ shpall’ njeni prej tre fituesve të vendit t’par’ në konkursin e 25-vjetorit të çlirimit të Atdheut…”. Shokët e klasës nuk mbahen më: godasin dyshemenë me këmbë dhe me grushte syprinat e bankave. Mësuesi nuk u thotë asgjë, vetëm qesh. Kurse unë nuk di se ç’të bëj. Çfarë të them?
Si të sillem? Vetja më duket si në ëndërr. I marr leje mësuesit dhe nisem për te banka ime. Mezi i hedh hapat deri aty.
Thua se po eci përsipër mjegullave.
“Tradhtar!”, më thotë Ili, sapo ulem. Nuk i kthej përgjigje. Jo se nuk e meriton. Por nuk di çfarë t’i them. Ndërkohë, mësuesi, gjithnjë me atë buzëqeshjen e mezi-dallueshme e si të ngatërruar mes mustaqeve të tija të zverdhura, ua shpërndan revistat të gjithëve, bankë për bankë. Dhe porosit:
“Orën tjetër keni me i than’ përmendsh të tria vjershat e Ridit”. “Tradhtar!”, më shan Ili prapë, sapo dalim jashtë shkollës
dhe të vetëm nisemi për në shtëpi. Unë pres se mos vazhdon me “idiot”, siç më thotë shpeshherë, por shoku im kësaj radhe mjaftohet vetëm me sharjen e parë.
“Taman tradhtar je! As mu nuk më ke diftu se je shkrimtar?
A nuk më ke shokun ma të ngusht’?”
Nuk i kthej asnjë përgjigje. Sepse prapë nuk di çfarë t’i them. Ndoshta “shoku im ma i ngushtë” ka të drejtë: atij duhej t’ia kisha thënë që më herët se jam shkrimtar. Rrugën deri te shtëpitë tona (përballë njëra-tjetrës i kemi) e bëjmë në heshtje. Si kurrë më parë. Edhe kur ndahemi, asnjë fjalë nuk i themi njëri-tjetrit. Por sa hyj në oborrin e shtëpisë sime, e harroj Ilin me gjithë sharjet e tija. Futem me vrap brenda në shpi dhe ashtu i veshur nxjerr nga çanta e shkollës revistën, të cilën e shfletoj me të shpejtë, derisa gjej vjershat e mia. I lexoj me zë të lartë të tria. Disa herë me radhë. Mandej edhe me sy mbyllur. Përmendsh. As që kujtohem për drekën. As për shportën e fiqve, që duhet ta vjel sa pa u kthyer prindërit nga puna. As për lulet në oborr, që duhet t’i ujis… Veçse hap e mbyll pa pushim revistën dhe lexoj me zë të lartë vjershat e mia. Kur papritur, krejt papritur, më vjen dëshira të shkruaj vjersha të tjera, të ndryshme nga tri të parat. Njërën për babën. Tjetrën për shokun tim, Ilin. Kurse një të tretë… Gris me të shpejtë një dyfletëshe nga fletorja e bukurshkrimit dhe ulem të shkruaj. Harrohem për shumë kohë ashtu. Derisa dëgjoj ndoca kollitje të thata në oborr: është im’ atë! Marr revistën në dorë dhe turrem me vrap drejt tij:
“A e gjen se ça asht? Revista… revista “Pionieri” asht… më kan’ botu tri vjersha… me emnin tem… edhe çmim të par’ më kan’ dhan’…”.
Ashtu i ndezur flakë e me duart që më dridhen nga padurimi, rrekem ta shfletoj revistën e t’i gjej sa më shpejt vjershat e mia. Sapo ndesh në to (faqja 13), ia vë tim’ ati para fytyrës.
“A i shef? Tri vjersha me emnin tem! I pari jam… i pari në krejt Republikën…”
Im’ atë, mbushur gjithandej me fije zdrukthi (marangoz punon), sheh për pak çaste revistën, mandej mua. Me dyshim e mosbesim.
“Vet’ i ke ba?”
“Vet’ babë! Askush nuk më ka ndihmu. As msusi…”
Im’ atë më sheh prapë me dyshim e mosbesim dhe kur pres që, të paktën, të gëzohet e të lumturohet po aq sa unë, më bën pyetjen e përditshme:
“E ke vjel’ shportën e fiqve?”
“Shportën e fiqve? Jo, babë… Tash po e vjel…”.
Një si lëmsh më mblidhet papritur në fyt dhe gati ma zë frymën. Kurse sytë më njomen prej lotëve. Ul kokën, e mbështjell revistën tub dhe heq këmbët zvarrë drejt haurit të vjetër. Marr shportën e fiqve dhe dal në bahçen mbrapa shtëpisë. Aty i lë lotët të më rrjedhin lirshëm. Edhe kur jam majë fikut, lotët më rrjedhin pa pushim. Si kurrë më parë. Dhe teksa i këpus fiqtë pjekur e papjekur, si të m’i zërë dora, rrekem disi ta justifikoj sjelljen e babait. Por nuk di, nuk mundem. Im’ atë është gëzuar e lumturuar edhe më shumë se unë, kur kam mësuar notin. Po kështu, kur kam mësuar biçikletën. Apo kur kam rregulluar vetë gardhin në fund të bahçes. Kurse tani… E mbush shportën dhe ulem poshtë. Lotët më janë mbaruar. Kokulur futem brenda në shtëpi. Nuk më bëhet ta shoh në sy tim’ atë. Ndërkohë, edhe ime ëmë është kthyer nga puna dhe, me sa duket, e ka marrë vesh lajmin, sepse më uron:
“Të keqen nana!”.
Vetëm kaq. Edhe puthjen e zakonshme, të cilën ma jep sa herë që kthehet nga puna. Asgjë më tepër:
As urime.
As përgëzime.
As lekë.
Kur i meritoj të gjitha. Sepse jam “i pari i Republikës”. Sytë më njomen prapë dhe pa thënë asnjë fjalë nisem drejt dhomës së gjumit. Edhe pse e urrej për vdekje gjumin e zhegut, shtrihem vetë në dyshek, pa më urdhëruar babai, siç bën në të gjitha ditët. Sapo vë kokën në jastëk, ai njomet prej lotëve. Ashtu mes lotëve, prapë rrekem t’i justifikoj sadopak prindërit e mi, por prapë nuk ia dal.
Derisa më rren gjumi.
Kurse me shokët e mi të rrugicës e të klasës gjithçka do të ishte ndryshe. Që atë ditë. Sapo mblidhemi në muzg te sheshi para Xhamisë së Vjetër. Se si më shohin. Edhe me admirim. Edhe me pak drojë. Si pas një muri të padukshëm.
Thua se kurrë nuk kanë parë shkrimtar me sy!
Mandej guxojnë dhe më afrohen ngjitur. Në fillim Leta, motra e Ilit. Më sheh butë dhe ma zgjat rriskën e saj të bukës “për një kashat’”. Më pas, edhe të tjerët. Të gjithë me rriskat e tyre të bukës. Drejt gojës sime. Derisa më zë dhimbja e barkut. Edhe kur ndahemi në skuadra (për futboll a lojë luftash), unë jam “i zgjedhuri i parë”. Kur deri dje kam qenë ndër të fundit.
Kështu për tri ditë me radhë. Gjatë atyre tri ditëve, Ili nuk do ta përdorte me mua as edhe një herë sharjen “idiot”, kur më parë nuk kalonte minuta pa ma thënë faqe të gjithëve. Ndodhte që unë ia bëja borxh ndonjëherë dhe ai ishte gati të shfrynte, por nga goja, në rastin më të keq, nxirrte vetëm germat e para “id”, kurse të tjerat, edhe pse me mundim, i kapërdinte.
Por vetëm tri ditë kështu. Se mandej gjithçka do të ishte si më parë.
Edhe pse unë do të botoja vjersha të tjera te “PIONIERI”.
* * *
Më ndodh që dhe tani, pas më shumë se njëzet vjet përvojë shkrimesh e botimesh, të rri në pritje e ankth sa herë që nis diçka për botim.
Sidomos në dy javët e para.
Edhe pse tashmë, falë dhe njëfarë emri që gëzoj, e kam thuajse të sigurt botimin.
Siç është më se normale që në të gjitha këto raste, pritjesh e botimesh, të më bien ndër mend tri vjershat e para dhe gjithçka tjetër që ndodhi pas botimit të tyre.
2010
