Këtu e ca vjet të shkuara pata shkruar një tregim. Subjekti i tij më qe kulluar aq shumë në mendje, saqë e hodha në letër me një frymë. Kur e mbarova m’u duk se për herë të parë kisha bërë diçka për të qenë. Edhe dy-tre kolegë, të cilëve ua dhashë për ta lexuar, e pëlqyen. Madje ata më nxitën ta botoja.
Gjithsesi për t’u siguruar, unë e lashë ca kohë mënjanë, sepse entuziazmi i fillimit shpesh të gënjen. Por edhe pas kësaj, tregimi e ruante freskinë si atë ditë kur e shkrova. Kështu që vendosa ta botoja në gazetë. Doja të ballafaqohesha edhe me lexuesin. Se dihet, krijuesi në mënyrë të pavetëdijshme, kur shkruan, e mendon këtë.
Entuziazmi im ra qysh në çastin kur u gjenda në një paradhomë që quhej, e pritjes së autorëve. Redaktori sa më pa në dorë fletët që i kisha bërë gati t’ia jepja, më ndenji ftohtë. Ky qëndrim më futi mosbesim dhe desha të kthehesha mbrapsht, por në çastin që lëviza për t’u ngritur, ai më bëri një shenjë, e cila kishte nënkuptimin që të prisja. Dora e tij që u ngrit nga fleta, mbase nuk ishte e flashkët, sidoqoftë ashtu m’u bë. Përfytyrimi dhe e vërteta ndonjëherë janë aq pranë, sa nuk mund t’i ndash. Duke e parë që më kushtoi pak vëmendje, mendova se qëndrimi i ftohtë, nuk kishte lidhje fare me mua. “Te ne letrarët janë të shumtë dhe atij i duhet të komunikojë me plot të tjerë”, hamendësova unë në heshtje duke e përligjur veprimin e tij.
Takimi qe i shkurtër. Ai më tha të paraqitesha pas dy muajsh, në mënyrë që të kishte kohë t’i hidhte një sy tregimit tim. Në të vërtetë shumë-shumë bëheshin tri faqe e gjysmë dhe ishte për t’u çuditur pse i duhej një kohë aq e gjatë.
Natyrisht, unë prita më shumë se dy muaj. Kur shkova e gjeta të zhytur mbi ca fletë në tryezën e punës. Më priti ndryshe nga hera e parë. Fytyrëqeshur e me zë të butë më tha se tregimi kishte diçka të veçantë, domethënë kishte stil. Fjalën stil ai e theksoi shumë dhe e shoqëroi me një shprehje të përhumbur të syve. Kjo gjë më dha zemër. Por, shtoi ai, – dhe por-i në raste të tilla parathotë një të keqe të pashmangshme – s’e botojmë dot tani. Duhet të presim një kohë neutrale.
-Si ta kuptoj këtë? – pyeta unë, e tendosur nga ndryshimi i menjëhershëm i emocioneve.
-Ja, si të them, një kohë pa data.
Unë e vështrova e hutuar, sepse kohë pa data s’mund të ketë.
-Domethënë, një kohë që nuk ka përkujtime ngjarjesh, – sqaroi, duke e lexuar hutimin në fytyrën time.
Ç’është e drejta, marsi sapo kishte kaluar, dhe dihet, në këtë muaj ka disa data përkujtimore. Gjithsesi unë ika disi qejfprishur dhe shkova sërish pas disa javësh.
-Të kam thënë, – më foli ai, sa hapa derën, – do të presim një kohë neutrale.
Unë hyra brenda, ngaqë nuk doja të më dëgjonin të tjerët dhe i fola me zë të ulët, por edhe e befasuar:
-Po tani s’ka ndonjë datë.
-Ka, si nuk ka, është festa e zogjve. Nuk e ditkeni?
Kafshova buzën dhe e ngula vështrimin në zbrazëti. S’më erdhi mirë që u zura aq lehtë në padije. “Shiko, edhe ato krijesa të lira që i dua aq shumë, po më bëhen pengesë!”, thashë me vete. Dhe u trishtova që tregimi im nuk u kushtohej zogjve. Redaktori më buzëqeshi paksa, ndoshta ngaqë e ndjeu trishtimin tim dhe shqiptoi me një të folur prej babaxhani:
-Duku prapë.
Ndërkohë, kur unë isha ende në këmbë para tryezës së tij dhe po bëhesha gati t’i thosha mirupafshim, redaktori nisi një ligjëratë që lidhej me lëvdatat që i kishte bërë shefi në analizën gjashtëmujore. Ngaqë nuk isha fare e përqendruar në ato që tregonte, zura t’i shihja tiparet që mund të më shërbenin si portret për ndonjë personazh. Ndryshe nga ç’dukej së largu ai kishte ca sy të vegjël, pa ngjyrë të përcaktuar dhe ca qepalla të rëna, që kur fliste, i mbyllte e i hapte shpesh sipas ritmit të fjalëve. Ligjërata e tij mund të kishte vazhduar edhe më, por dikush hyri dhe e lajmëroi për një mbledhje urgjente. Duke dalë unë ndjeva një marramendje dhe u ndala pak; më tepër ishte një kaos pikëpyetjesh. Mos jetoja fare jashtë kohës? Pastaj nxitova të ikja si të isha fajtore për diçka që nuk i vija dot emër.
Pas një muaji e gjysmë, duke menduar se nuk kishte ndonjë ngjarje në horizont që të hijezonte tregimin tim, u duka atje, siç më këshilloi edhe redaktori. Ai ishte duke zbritur shkallët, me një çantë studenti në dorë, i krehur, i rruar dhe i veshur si për takim.
-Aha, qenke pa fat, – tha, – kemi festën e luleve. Ta kishe tregimin për ndonjë trëndafil, mbase…
-Oh, – psherëtiva. – Nuk më ka shkuar mendja.
Ai kaloi oborrin me hap të ngadaltë, ndërsa unë u ktheva me të shpejtë andej nga kisha ardhur, duke u përpjekur të fantazoja sesi mund të shkruhej një tregim posaçërisht për lulet. Por frymëzimi është mister. Gërmo në tru sa të duash.
Shkova në gazetë mbase edhe dy herë të tjera dhe mora afërsisht të njëjtën përgjigje. Redaktori sa më shihte, më përmendte emra festash si në një mësim historie. Fillova të dyshoja te dijet që më kishte dhënë shkolla dhe te njohja që kisha për jetën në përgjithësi, ndaj disa muaj u tëhuajta fare nga ideja e botimit.
Një ditë, gjatë verës, ndërsa kaloja para ndërtesës ku ishte zyra e gazetës, m’u kujtua tregimi dhe shkova në redaksi, por e gjeta derën mbyllur. Në të vërtetë ajo ishte e vetmja gazetë letrare e kryeqytetit dhe kuptohet shumë e rëndësishme për një autor. Pas një jave, kur vajta sërish, redaktori sapo kishte hyrë në zyrë, se ishte duke hapur dritaren që binte nga lulishtja dhe fërshëllente melodinë e një serenade korçare. Dukej shumë i gëzuar. Mbase kishte rënë në dashuri. Ai nuk ishte edhe aq i ri, por ku i dihet, dashuria nuk njeh moshë.
-Mendoj se ke ardhur për tregimin, por me sa mbaj mend…, është me borë… Në mes të zhegut?! E kupton vetë…, – tha.
Ai u ul ndërkohë në karrige duke folur e qeshur dhe i ngriti sytë drejt meje që rrija në këmbë, në mes të dhomës, e heshtur. Unë u turbullova aq shumë, sa vura dorën në ballë, ashtu si e vëmë kur pimë një gotë verë të fortë njëherësh, pa e pasur mendjen. Nuk kisha ku të mbahesha dhe u ktheva pas të gjeja një karrige ku të ulesha, por mekanikisht i isha afruar derës. E pata vështirë të shqiptoja qoftë edhe një fjalë të vetme. E përshëndeta duke lëvizur paksa dorën dhe ika zemërthyer. Nuk e di përse eca aq nxituar. Po të më shihte dikush me vërejtje, do të mendonte se po më ndiqnin. M’u mbush mendja se duhej të ishte ashtu si thoshte redaktori dhe fajin e kisha unë. Në këtë gjendje psikologjike prita e qetë të vinte dimri.
Dimri erdhi si zakonisht, por borë nuk po sillte. Mëngjeseve, sapo ngrihesha, unë hapja paksa dritaren të shihja qiellin në kishte re të hirta e të njëtrajtshme. Të them të drejtën nja dy herë qe gati mot dëbore dhe u përgatita shpirtërisht të shkoja në gazetë. Por ata flokët e bardhë që mua do të më magjepsnin dyfish, s’u dukën që s’u dukën, si t’i kishin lidhur shtrigat matanë reve. Kur humba çdo shpresë që mund të binte borë, sepse kaloi edhe gjysma e pranverës (kjo ishte pranvera e dytë), mendova me pezëm redaktorin dhe kohën e tij neutrale që do të fillonin të më lodhnin sërish. Ndaj një të hënë vajta dhe e tërhoqa tregimin, me shkakun se do ta ripunoja. E kisha të qartë, dëbora prapë do të më prishte punë gjer në dimrin e ardhshëm, prandaj nisa të kontrolloja dosjen për ndonjë tregim tjetër që ta zëvendësoja. Kjo qe një zgjidhje e thjeshtë. “Si nuk më ka shkuar mendja më parë?”, qortova veten pa zë. Por, e çuditshme! Nuk po mundja t’ia vija gishtin asnjë tregimi. Të gjithë më ngjanin se vuanin nga koha neutrale. Atëherë e humba durimin dhe u ktheva prapë tek ai që solla nga gazeta. Fatit të parë, thonë, apo dashurisë së parë, s’u ikën dot aq lehtë. U mbylla brenda një mëngjes herët dhe iu vura punës. Futa aty lule, shpendë të gjithfarshëm, një rritës pëllumbash, një redaktor pozitiv, një tjetër negativ, i cili shndërrohet në pozitiv sipas teorisë së realizmit socialist, e shumë gjëra të tjera që nuk më kujtohen. E ndryshova thuajse krejtësisht. Dëborën e shkriva të tërë. Pas disa orësh pune, kisha shtuar disa fragmente, kisha hequr të tjera, kisha ndryshuar fraza, fjalë, shenja pikësimi, ashtu si një këpucar që padashur i vë mballoma një këpuce të re.
Kur mora ta lexoja pas kësaj, nuk ftillohesha dot, sepse nuk merrej vesh për çka ishte fjala. Teksti ishte katandisur vërtet në një gjë të pakëndshme dhe të mërzitshme si ato erërat që e ndërrojnë shpesh drejtimin. Nuk e kishte më atë fillin e domosdoshëm që tërheq lexuesin drejt labirinteve të imagjinatës. Kishte vetëm një rrëmujë fjalësh pa mendim. Nga tregimi i mëparshëm s’kishte mbetur asnjë gjurmë. E mbajta edhe disa minuta atë gjësend në duar, e shastisur edhe vetë nga ato që kisha shkarravitur. Pas kësaj e grisa me zemërim dhe e hodha në koshin e letrave. Për shumë kohë nuk e preka penën me dorë të shkruaja.
1993
