Shkrimtarja e njohur irlandeze Evie Woods, autorja e “Libraria e humbur”, botuar së fundmi nga “Living”, rrëfen ekskluzivisht për gazetën “ExLibris” jetën mes letërsisë dhe pasionit për librat, në një qerthull ku kujtimet, nostalgjia dhe magjia e folklorit ndikojnë në mënyrën e krijimtarisë.
Përgatiti dhe bisedoi Xhoina Salaj
Ç’ndodh kur një roman i fton lexuesit të besojnë se librat janë më shumë se fjalë në letër, se janë kujtime të gjalla, frymëmarrje, jetë të tëra që na zhvendosin nga e jona? “Libraria e humbur” e autores irlandeze Evi Uds sjell pikërisht këtë univers letrar: një rrëfim që lëviz në kohë dhe hapësirë, por mbetet thellësisht i rrënjosur në zemrën e çdo lexuesi që e ka dashur ndonjëherë një libër më shumë se realitetin, që ka ëndërruar të humbasë në ndonjë librari, që ka gjetur dashurinë e vërtetë mes rreshtave, që e ka konsideruar leximin si një portal për t’u shkëputur nga bota, apo që i ka kushtuar gjithë jetën botës letrare.
Kur libri bëhet mik, vdëshmi dhe shpëtim
Një rrëfim që bën bashkë elemente të historisë, folklorit, realizmit magjik dhe një histori bashkëkohore dashurie, me tre zëra, dy kohë të ndryshme mes Irlandës dhe Francës, ndërthur jetët e tri personazheve që nuk njihen, por që ndërlidhen në mënyra misterioze përmes një librarie të zhdukur, një dorëshkrimi të humbur dhe dashurisë së përjetshme për librat. Që në kapitullin e parë njihemi me Opalinën, një vajzë angleze e viteve ’20, e cila refuzon të martohet për interesa familjare dhe arratiset drejt Parisit; pastaj me Martën, një vajzë që i ikën dhunës dhe nis një jetë përmes një punësimi të rastësishëm në Dublinin e sotëm; dhe Henrin, një studiues e kërkues librash të rrallë, i cili niset të gjejë gjurmët e një historie që nuk figuron në asnjë dokument, por që ndriçon në kujtimet e tij si një damkë që zor se fshihet. Tre të panjohurit zbulojnë se historitë e tyre janë po aq të jashtëzakonshme sa ato që fshihen mes faqeve të librave që adhurojnë. E ndërsa zbulojnë të fshehtat e strukura mes rafteve, bibliofilët do të transportohen në një botë plot mrekulli… ku asgjë nuk është ashtu siç duket.
Të shpëtosh veten, faqe pas faqeje
Në këtë roman, librat nuk janë thjesht në sfond, por qëndrojnë si protagonistë më vete. Personazhet lexojnë libra, i shesin, i koleksionojnë, i studiojnë fije e për pe, u bëjnë kritika, u flasin si t’i kenë miq, u vjedhin mbiemrat shkrimtarëve të mëdhenj dhe i shndërrojnë në melhem për të mbajtur shpirtin gjallë. Nëse e afron pak kokën, mund të dëgjosh të fshehtat e librave të vjetër. Kështu i thotë i ati Opalinës, duke e bërë leximin një akt intim, pothuajse hyjnor. Dhe kur ajo i lexon të atit që dergjet në shtratin e vdekjes romanin e tij të preferuar, “David Koperfildin” të Dikensit, ai çast kthehet në një ndër skenat më të forta të dashurisë për fuqinë e librave: Në njëfarë mënyre, ndoshta qesharake, mendoja se ato fjalë do ta kthenin në jetë. Opalina i ngjason shumë Lizelit të librit “Hajdutja e librave”, sepsegjithmonë sa nuk po vdes për një libër.
Ndërsa Henri, pavarësisht nga dashuria e madhe e rrënjosur që në fëmijëri për letërsinë, kërkon ta studiojë atë në të gjitha anët e prizmit. Të lexosh një libër është vetëm hapi i parë. Dua të di çdo gjë për të: kush e shkroi, kur, ku, si dhe pse; kush e shtypi, sa kushtoi, si mbijetoi, ku ka qenë deri më tani, kur është shitur, pse dhe nga kush, si mbërriti këtu… nuk kanë fund ato që dua të di për një libër. Kjo është joshja e librave. Nuk është thjesht historia pas kopertinës, por edhe kureshtja se nga erdhi e kush e kishte para nesh. Një libër është shumë më tepër sesa një send që përmban një histori.
Letërsia si formë rezistence
Gjuha e Evi Udsit është një përzierje delikate e ndjeshmërisë dhe ironisë, plot përshkrime atmosferike që krijojnë ndjesinë e një bote të përkëdhelur nga kujtimet dhe aroma e letrave. Është mjeshtre e skenave intime, që të mbeten gjatë në kujtesë; jo për dramat e mëdha, por për heshtjet, detajet, dhe psherëtimat e papritura të jetës së zakonshme. Tipike e autorëve irlandezë, apo jo? Po autorja nuk kufizohet vetëm me nostalgjinë. Ajo e ngre letërsinë në nivelin e një proteste personale, veçanërisht për gratë që kanë jetuar nën hijen e heshtjes. Opalina, e rritur në një familje të sëmurë nga aristokracia e rreme, vendos të shesë librin më të shtrenjtë që ka, një botim i rrallë i “David Koperfildit”, për të blerë lirinë e saj. Në një udhë qëndronte liria, dorë për dorë me të panjohurën, ndërsa në tjetrën një kafaz i praruar. Zgjedhja është e qartë, por e dhimbshme: ajo ikën dhe e gjen veten në brigjet e Senës, mes bouquinist-ëve, librashitësve parisianë të rrugës, që i përshkruan si vagonë treni që kishin hapur dyert e leximit për publikun. Opalina nuk mund të jetojë të njëjtën jetë si të prindërve të saj: pa grimë dashurie, dhembshurie, e për më tepër, pa shijuar një lumë bëmash që i kanë hije brezit të ri.
Nga ana tjetër, Marta përfaqëson figurën moderne të gruas që largohet nga dhuna pa pasur një plan të qartë. Ndryshe nga filmat, thotë ajo, diçka nuk të lë të marrësh frymë lirisht. Njësoj si një njeri që po mbytet e kapet fort pas shkëmbit. Edhe ajo, njëjtë si Opalina, nuk vjen nga një familje për t’u marrë shembull, po nga ato që është e aftë të shesë edhe fëmijën e vet, vetëm që të mos bëhet gazi i botës. Ndërsa punon si shërbyese në një shtëpi të çuditshme, ajo rigjen dinjitetin përmes librave të zonjës Bouden, dhembshurisë dhe përkujdesjes që ajo plakë e çuditshme dhe llafazane i fal nga dita në ditë, heshtjes dhe marifeteve të bodrumit dhe një dritareje që hapet te këmbët e kalimtarëve.
Henri është një nga ata personazhet me humor të hollë, që gjithmonë i flet goja para mendjes, përherë i trazuar nga pasiguritë dhe komplekset e veta; një djalë që dëshiron të ndihet i pëlqyer, i vlerësuar dhe stepet nga frika e të mos lënit gjurmë. Kjo nevojë për pranim e shtyn shpesh të bëjë gjëra që nuk i dëshiron, të ndjekë një rrugë që nuk është e tija, vetëm për të marrë duartrokitje, për t’u përfolur, për të korrur një sukses të zbrazët. Marrëdhëniet e tij janë të çuditshme, të brishta, shpesh të krisura, veçanërisht ajo me të atin, që mbetet burim i vazhdueshëm zhgënjimi dhe presioni. Pritshmëritë e larta dhe dëshira për t’u bërë dikushi e kanë lënë Henrin në vend numëro, me një boshllëk që përpiqet ta mbushë me kërkime e studime, duke e shtypur veten dhe zërin e tij të vërtetë.
Të çmendurat që donin të jetonin ndryshe
Në një pikë kulmore të romanit, Opalina përfundon e kyçur në një spital psikiatrik, jo për shkak të ndonjë çrregullimi të mirëfilltë mendor, por si pasojë e mosbindjes. Refuzimi i saj për t’u martuar me burrin që i kishin zgjedhur, për të heshtur, për t’iu nënshtruar pritshmërive patriarkale të familjes, e kthen atë automatikisht në rrezik shoqëror.
Kjo pjesë tronditëse e romanit është e rrënjosur thellë në realitetin historik. Në fillim të shekullit XX, në Britani dhe gjetkë, gratë përfundonin në institucione të tilla për arsye që sot do të na tronditnin: lexonin shumë, nuk donin të martoheshin, ishin të vetëdijshme për trupin e tyre, apo shprehnin ndjenja seksuale apo intelektuale jashtë normës. Ishte një formë e maskuar dhune, e ligjëruar nga mjekësia e kohës dhe nga heshtja e rregullt shoqërore.
Rasti i Opalinës kujton histori të vërteta si ai i Lusia Xhojsit, vajzës së shkrimtarit irlandez Xhejms Xhojs, e cila megjithëse ishte kërcimtare e talentuar dhe frymëzim për shumë nga veprat e të atit, u përjashtua nga jeta kulturore dhe përfundoi e mbyllur në institucione të atilla për pjesën më të madhe të jetës, për hir të ruajtjes së normalitetit.
Me zgjuarsi narrative, autorja nuk e trajton burgimin e Opalinës si çast viktimizimi klasik, por një pikë kthese: Opalina arratiset dhe rindërton jetën e saj, një liri që nuk i jepet, por e merr me guxim të heshtur, me kurajë, me libra e me punë.
Jo çdo humbje është e përjetshme
Në roman nuk mungojnë referencat apo thashethemet letrare të letërsisë klasike, shkrimtarët me famë botërore, që do ta entuziazmonin çdo libërdashës: Çarls Dikens, motrat Brontë, Edgar Alen Po, Sharl Bodler, Oskar Uajlld, Ernest Heminguej, Xhejms Xhojs, Tolkien, madje edhe dorëshkrimet nga Deti i Vdekur. Është një histori ku trillimi përkulet para historisë së librit, si ka ardhur ai te lexuesi, ç’do të bënin fanatikët e librave për botime të rralla që i zotërojnë vetëm ata në të gjithë botën (egoiste, por çdo libërdashës i thekur e kupton më së miri), por edhe para faktit se librat të mbajnë gjallë. Henri, një studiues që kërkon librin e rrallë që do ta nderojë emrin e tij, flet me një pasion të tillë për bibliotekat e harruara, saqë lexuesi për një çast beson se edhe ai i futet kërkimit të diçkaje që nuk është më, por që mund të ringjallet. Kush e di se sa thesare kanë mbetur ende të pazbuluara dhe cilat janë sendet e humbura, që po presin të dalin sërish në dritë?
Në thelb, ky është mesazhi më i fortë që përcjell romani: jo çdo humbje është e përjetshme. Historia e Opalinës dhe e librarisë së saj që nuk konfiguron në asnjë dokument, por qëndron e gjallë në kujtime dhe letërkëmbime, si metafora për historinë e shumë grave që i ka fshirë koha, por jo ndjenja. Libraria, edhe pse fizike, është çelësi që qëndron në qendër të gjithë rrëfimit: një vend ku fshihet liria, ku struken historitë që nuk i shkruan dot vetë, ku kujtesa nuk është asnjëherë në shtigjet e harresës. Ajo është vendi ku çdo gjë mund të nisë nga e para dhe prej nga ku mund të ngrihet lavdishëm Feniksi.
Në një kohë kur tregu i librit gjithnjë e më shumë nxit shpejtësi dhe konsum, “Libraria e humbur” vjen si një kujtesë e ëmbël dhe e guximshme se leximi është akt solemn, i ngadaltë, që mund të të ndryshojë jetën; se librat që humbin dhe njerëzit që heshtin mund të rikthehen në jetë përmes udhës së mbarë dhe dëshirës së mirë.
Për lexuesin shqiptar, ky libër mbart një rezonancë të veçantë: dëshirë për arratisje, për të ndërtuar një jetë jashtë pritshmërive të rrepta familjare, për të shpëtuar nga dhuna dhe për të rigjetur veten përmes dijes dhe librit, një realitet që nuk i përket vetëm Anglisë së viteve ’20 apo Irlandës së sotme. Ky roman është për të gjithë ata që e kanë dashur të kenë një librari si shtëpi, një libër si shok, dhe një histori si shpëtim. “Libraria e humbur” nuk është vetëm për t’u lexuar, por për t’u dëgjuar, për të vendosur veshin mbi faqe, siç bënte Opalina, dhe për të kapur atë psherëtimë që vjen nga thellësia e librave të humbur e të harruar. Sepse ndoshta, nëse i dëgjojmë me kujdes, ata do të na tregojnë historitë që u mohuan, jetët që nuk u shkruan kurrë, dhe gratë që i dolën për zot vetes, përballë një botë që donte t’i shtypte. In libris veritas!
Kam pasur kënaqësinë të sjell këtë libër në gjuhën shqipe, por gjithashtu të bisedoj me autoren për zanafillën, brumosjen dhe finalizimin e veprës.
Xhoina: E dashur Evi, në romanet e tua kam vënë re se historia, misteri dhe një copëz magjie duket se rrjedhin kaq natyrshëm së bashku. Gjatë leximit, shpesh ndihesha si të isha e lidhur me realitetin, por njëkohësisht e përhumbur në një botë tjetër të magjishme. Besoj se ky ekuilibër nuk është i lehtë për t’u arrirë, megjithatë ti e bën të duket fare e kollajtë. Çfarë të tërheq te ky gërshetim mes së vërtetës dhe fantastikes dhe si e shqyrton këtë fije të hollë në librat e tu?
Evi: Jam shumë e lumtur që ke pasur një përvojë të tillë! Është e vështirë të arrish këtë ekuilibër, ndaj punoj shumë për t’ia dalë mbanë. Më pëlqen të shkruaj histori që ecin në atë fije të hollë ndërmjet botës së vërtetë dhe një imagjinareje. Këtë e lidh shumë me kulturën time kelte. Duke u rritur në Irlandë, kam qenë e rrethuar nga rrëfime plot nuanca folklori apo mite, ndaj më vjen krejt natyrshëm të përdor elemente mbinjerëzore për të rrëfyer një histori. Mendoj se kjo e fton lexuesin të shohë botën nga një këndvështrim tjetër, por edhe të rizgjojë kujtimet e para që ka ndaj botës së librave. “Na ishte njëherë…” është si një fjali e shkurtër që të pëshpërit: “Do të të tregoj një përrallë dhe ti vendose vetë nëse është e vërtetë apo jo.”
Xhoina: Një nga aspektet që e vlerësoj shumë në krijimtarinë tënde është e shkuara, e cila nuk fashitet kurrë. Ajo gjithmonë mbetet aty duke formësuar të tashmen në mënyra të imëta, por edhe të fuqishme. Më ka ndodhur shpesh të reflektoj për mënyrën se si kujtimet apo historitë kolektive kanë të njëjtin efekt në jetën tonë. Sa e rëndësishme është historia, qoftë personale apo kulturore, në procesin krijues dhe në mënyrën se si personazhet marrin jetë?
Evi: Historia është gjithmonë aty (madje në kuptimin e parë të fjalës). Nuk mund t’i shpëtojmë ndikimit të saj dhe, nëse duam vërtet të kuptojmë kush jemi, si në nivel individual, ashtu edhe në atë kolektiv, duhet ta shohim këtë përmes lentes së prejardhjes sonë. Kur krijoj personazhet, gjithmonë më intrigon të di se çfarë historie mbartin; çfarë i ka sjellë në këtë pikë të jetës. Me librin “Libraria e humbur” pata mundësinë ta çoja edhe më tej këtë ide, duke eksploruar traumat nga brezi në brez dhe ndikimin e tyre në jetën e njerëzve. Edhe vetë vendi mbart një histori, ndaj mund të zhytesha edhe në të shkuarën e librarisë. Mendoj se ajo ndjesi vazhdimësie e bëri historinë të merrte frymë. Duhet të theksoj që historia ishte një nga lëndët e mia të parapëlqyera në shkollë dhe ende e dua shumë kërkimin historik! Përherë më magjeps dhe mendoj se lexuesit e mi e shijojnë kur zbulojnë ato copëza të vogla të historisë që koha i ka harruar.
Xhoina: Ndonjëherë më duket sikur personazhet e tu e zbulojnë veten dalëngadalë, derisa arrijnë te ne, lexuesit. Herë të tjera duket sikur udhëtimet e tyre janë të planifikuara dhe orkestruar me kujdes. A e sheh shkrimin si një akt zbulimi, si nxjerrjen në dritë të asaj çka tashmë ekziston, apo si një ndërtim ku i sistemon me kujdes rrugët e tyre?
Evi: Oh, pa dyshim që është një akt zbulimi! Në fillim, kam vetëm një ide të përafërt se cilët janë personazhet dhe ndoshta një kontur të ngjarjes, pastaj veç zhytëm në rrokopujën e tyre. I admiroj shkrimtarët që planifikojnë çdo gjë me përpikëri, se duhet të jetë mjaft ngushëlluese të kesh atë lloj strukture. Por tek unë nuk funksionon kështu. Jam shumë e paduruar për të hyrë menjëherë në ndërtimin e botës (dhe të fjalëve). Gjatë procesit të shkrimit, ndonjëherë kjo nënkupton se çfarë funksionon dhe çfarë çalon. Ndodh të më duhet të ndryshoj drejtim, të bëj një kthesë të plotë, qoftë duke kaluar nga rrëfimi në vetën e parë, në të tretën, apo duke bërë një “transplant personaliteti”. Vetë ngjarja e përcakton rrjedhën.
Xhoina: Kur lexova “Libraria e humbur”, u ndjeva sikur kisha hyrë në një letër dashurie për librat; në mënyrën se si ata na formojnë, na ngushëllojnë dhe ndonjëherë edhe na shpëtojnë. Disa herë më dukej sikur historia më fliste drejtpërdrejt për marrëdhënien time me letërsinë. Cili ishte fara e parë e frymëzimit për këtë roman dhe si u shndërrua në ngjarjen magjike që mbajmë sot ndër duar?
Evi: Jam e lumtur që historia të foli kaq drejtpërdrejt! Më pëlqen kur lexuesit më shkruajnë dhe më thonë: “Ky libër dukej sikur ishte shkruar posaçërisht për mua!”. Është komplimenti më i bukur që mund të marrë një shkrimtar. Mbaj mend saktësisht si lindi romani: ishte gjatë izolimit të Kovidit, kur gjithçka dukej e zymtë dhe e pashpresë. Atë ditë vendosa të shkruaja diçka magjike që do të më mbushte shpirtin dhe do të ishte për një ndërtesë… një ndërtesë fantazmë që shfaqet dhe zhduket. Në atë kohë, të gjitha dyqanet ishin të mbyllura dhe unë fillova të ëndërroja se ku do të doja të isha. Përgjigjja ishte e menjëhershme: në një librari! Dhe kështu nisi gjithçka, me farën e një librarie magjike. Kalova gati dy vjet duke e ndërtuar këtë ngjarje, plot kërkime, shkrime, redaktime, korrigjime e rishkrime! Ishte vërtet një punë shpirti.
Xhoina: Si lexuese, më tërhoqi jashtëzakonisht shumë mënyra se si romani rrjedh mes zërave dhe kohërave të ndryshme. Më kujtoi mënyrën se si funksionon kujtesa: fillimisht e fragmentuar, por që pastaj lidhet hap pas hapi. Ndonjëherë ndalesha vetëm për të shijuar lidhjen e këtyre fijeve. Cilat ishin sfidat dhe shpërblimet më të mëdha për gërshetimin e këtyre perspektivave të ndryshme?
Evi: “Libraria e humbur” është romani im i katërt, ndaj tashmë kam pak përvojë me linja të dyfishta kohore dhe personazhe të shumta. Të shkruash në këtë stil është sfiduese, sepse duhet të sigurohesh që çdo linjë dhe çdo personazh të ketë të njëjtin interes për lexuesin. Është një ekuilibër delikat, por që e shijoj shumë. Si lexuese, më tërheqin shumë historitë që lëvizin në dy kohë paralele. Më pëlqen kur ka shumëçka, që ndodh njëkohësisht.
Xhoina: Ideja e një librarie të humbur është kaq grishëse gjatë leximit, sa në kokë të vërtiten të gjitha libraritë e vërteta që ke vizituar e të janë dukur të shenjta. Libraria jote duket sikur ka një shpirt të vetin, si të jetë një personazh i mirëfilltë. Përtej historisë, çfarë simbolizon për ty kjo librari e humbur? Vallë lidhet me ndonjë kujtim apo vend?
Evi: Për mua, në një nivel metaforik, libraria përfaqësonte urtinë femërore të humbur, dijen që nuk u regjistrua kurrë sepse nuk u konsiderua e rëndësishme. Siç e dimë, historia është shkruar nga burrat. Arritjet e grave, thuajse në çdo fushë, ose u anashkaluan, ose iu atribuoheshin burrave. Ky është kuptimi intelektual i librarisë: një ndërtesë plot dije që po humbte. Por ke të drejtë, libraria qëndron si një personazh më vete. Vendi dhe hapësira janë shumë të rëndësishme për mua si shkrimtare dhe doja ta rrënjosja librin tim në një nga vendet më magjike dhe më frymëzuese në botë: në librari!
Xhoina: Si përkthyese, isha e privilegjuar të punoja me “Libraria e humbur”. Besoj se duhet të jetë mjaft këndellëse kur sheh se historia jote po lexohet nga njerëzit e një kulture tjetër. Si ndihet një shkrimtar, kur librat e tij i kalojnë kufijtë e vet dhe arrijnë te lexuesit në mbarë botën?
Evi: Të shoh librin tim të përkthyer në kaq shumë gjuhë të ndryshme është një ndjesi e mrekullueshme! Nuk e kisha menduar kurrë se do të udhëtonte kaq larg dhe natyrisht ndihem pafund e lumtur që kaq shumë lexues, anembanë globit, po shijojnë magjinë e “Libraria e humbur”!
Xhoina: Gjatë punës me tekstin, shpesh mendoja se disa nuanca mund të kumbonin ndryshe për lexuesit shqiptarë, krahasuar me ata irlandezë apo anglezë. Në të njëjtën kohë, më bëri të reflektoja për mënyrën se si letërsia është kaq universale dhe njëkohësisht kulturore. Çfarë shpreson të mbetet universale dhe stoike në historinë tënde, pavarësisht nga gjuha apo sfondi i lexuesit?
Evi: Si shkrimtare irlandeze që punon me një botues britanik, jam mjaft e vetëdijshme për dallimet tona kulturore në mënyrën e të folurit. Është veçanërisht interesante gjatë procesit të redaktimit, sepse në Irlandë flasim hiberno-anglisht, një formë e anglishtes që ka strukturën dhe aromën e vet të veçantë. Nuk e di si përkthehet kjo në gjuhë të tjera, sepse është mjaft e hollë, por më pëlqen mënyra se si gjuha jonë amtare (gaelike) ndikon në fjalitë dhe shprehjet që përdorim çdo ditë.
Xhoina: Puna me romanin “Libraria e humbur” më vërtetoi sërish se puna e përkthimit nuk është vetëm për fjalët, por për të përcjellë zërin dhe shpirtin. Ndonjëherë, dukej pothuajse si një bashkëkrijim, një dialog intim mes autorit dhe përkthyesit. A e sheh edhe ti të tillë përkthimin, si një lloj autorësie e përbashkët? Si e imagjinon marrëdhënien mes tekstit origjinal dhe jetëve të tij të reja?
Evi: E admiroj shumë punën e përkthyesve, sepse kërkon një ndjeshmëri dhe një finesë të veçantë për ta bërë siç duhet. Vite më parë, pata një praktikë në Francë dhe u ofrova të veproja si përkthyese nga frëngjishtja në anglisht gjatë një takimi. Shpejt kuptova që përkthimi është shumë më tepër nga ç’ma kishte marrë mendja. Siç e përmende edhe ti pak më parë, ka nuanca në gjuhë dhe kulturë që duhen përshtatur me një mirëkuptim të përpiluar të tekstit dhe të qëllimit të autorit. Prandaj, po, mendoj se përkthimi i jep historisë një jetë të re!
Duke qenë se “Libraria e humbur” është një letër dashurie për librat dhe fuqinë e leximit, ç’pyetje do të bënin personazhet e veprës, sikur të shkëputeshin prej faqeve? Një pyetësor letrar dhe lozonjar i frymëzuar nga romani, për dashurinë ndaj librave:
Xhoina: Cili është libri që do të dëshiroje ta kishe shkruar vetë?
Evi: Do të kisha dashur ta kisha shkruar “Eleonorë Olifenti është shumë mirë” nga Gejëll Hanimen. Ai libër është përsosmëri e pastër. S’ka asnjë vërejtje!
Xhoina: Cilit libri i rikthehesh pa pushim dhe pse vazhdon të ketë ndikim?
Evi: I rikthehem shpesh “One Day” nga Dejvi Nikëlls. Ai e shndërron hidhërimin e ëmbël në diçka të bukur.
Xhoina: Cilin libër u rekomandon gjithmonë të tjerëve; atë që mendon se duhet lexuar të paktën një herë në jetë?
Evi: Gjithmonë rekomandoj “Hija e erës” nga Karlos Ruis Zafon. Është një kryevepër gotike.
Xhoina: Nëse do të mund të hyje në botën e një romani për një ditë, cili do të ishte ai?
Evi: Do të doja të hyja në botën e “Chocolat” nga Xhoana Herris. Tekefundit, është një dyqan çokollatash në Francë. Çfarë mund të të mos pëlqejë atje?!
Xhoina: Cili është libri që e merr sa herë ke nevojë për ngushëllim?
Evi: Për ngushëllim, lexoj gjithçka nga Mejv Binçi.
Xhoina: Cilin libër ka Evi aktualisht te komodina pranë shtratit?
Evi: Së fundmi bleva “Braiding Sweetgrass” nga Robin Uoll Kimër për motrën time, por siç ndodh zakonisht, vendosa ta lexoj vetë e para.
