Përzgjodhi dhe përktheu: Andja Krasniqi
Njëmbëdhjetë
Ajo që të tjerët nuk kuptojnë rreth ditëlindjeve dhe ajo që nuk të thonë asnjëherë është se kur ti je njëmbëdhjetë, je gjithashtu dhjetë, dhe nëntë, dhe tetë, dhe shtatë, dhe gjashtë, dhe pesë, dhe katër, dhe tre, dhe dy, dhe një. E kur zgjohesh në ditëlindjen tënde të njëmbëdhjetë pret që të ndihesh njëmbëdhjetë, megjithatë kjo nuk ndodh. Ti hap sytë dhe gjithçka është siç ishte dje, vetëm se është sot. Dhe ti s’ndihesh aspak njëmbëdhjetë. Ndihesh sikur je ende dhjetë. Dhe ti je poshtë vitit që të bën njëmbëdhjetë.
Për shembull, ndonjë ditë mund të thuash një marrëzi, dhe kjo është ajo pjesë e jotja që është ende dhjetë. Ose ndoshta një ditë do të duash të ulesh në prehrin e mamasë, sepse je e frikësuar, dhe kjo është ajo pjesë e jotja që është pesë. Dhe mbase një ditë, kur të jesh goxha e rritur, do të duash të qash sikur të ishe tre vjeçe, dhe këtu s’ka asgjë të keqe. Kjo është ajo që i them mamasë kur është e trishtuar dhe i duhet të qajë. Ndoshta ajo ndihet tre.
Mënyra se si ne rritemi i ngjan një qepe, ose rrathëve brenda trungut të një peme, ose kukullave të mia të drunjta që rrinë njëra brenda tjetrës, çdo vit brenda tjetrit. Kështu ndihesh kur je njëmbëdhjetë vjeçe.
Ti nuk ndihesh njëmbëdhjetë. Jo menjëherë. Duhen ca ditë, madje edhe javë, dhe ndonjëherë edhe muaj deri sa, kur të pyesin, të mund të thuash ‘Jam njëmbëdhjetë!’. Dhe ti nuk ndihesh e zgjuar si një njëmbëdhjetëvjeçare, jo derisa të jesh pothuajse dymbëdhjetë. Kështu ka qenë e kështu do të jetë gjithnjë.
Por sot doja të mos kisha vetëm njëmbëdhjetë vite që kërcasin brenda meje si qindarka në një kuti të ndihmës së shpejtë. Sot do të doja të isha njëqind e dy në vend të të qenit njëmbëdhjetë, sepse po të isha njëqind e dy vjeçe do të kisha ditur se çfarë të thosha kur zyshë Prajsi më vuri një triko të kuqe mbi bankë. Do të kisha ditur se si t’i thosha që nuk ishte e imja në vend që të kisha qëndruar me atë shikim të mbufatur në fytyrë dhe me pamundësinë për të nxjerrë ndonjë fjalë nga goja.
“E kujt është kjo?” pyet zyshë Prajsi, duke tundur trikon e kuqe lart që ta shohë gjithë klasa. “E kujt është pra? Ka një muaj që gjendet në dhomën e sendeve të humbura.”
“Nuk është e imja,” thonë të gjithë. “Jo e imja.”
“Duhet t’i përkasë ndokujt,” vazhdon zyshë Prajsi, por askush nuk flet. Është një triko e shëmtuar me kopsa plastike të kuqe dhe me jakë e mëngë të zgjatura aq shumë sa duket sikur mund ta përdorësh si litar. Duket aq e vjetër saqë edhe po të më përkiste mua, nuk do të tregoja.
Ndoshta sepse jam e dobët nga trupi, ndoshta sepse ajo nuk më pëlqen, budallaqja Silvia Saldivar thotë, “Mendoj se i përket Rejçëllit.” Një triko aq e shëmtuar, e rreckosur dhe e vjetër, por megjithatë zyshë Prajsi e beson. Zyshë Prajsi e merr trikon dhe e vendos mu mbi bankën time, por kur përpiqem të them diçka, nuk arrij të gjej dot fjalët.
“Ajo nuk është, jo, nuk je… Jo e imja,” arrij të them, më në fund, me një zë të turpshëm që mbase më përkiste kur isha katër vjeçe.
“Sigurisht që është e jotja,” thotë zyshë Prajsi. “Mbaj mend që e ke veshur një herë.” Meqenëse ajo është e madhe dhe po ashtu mësuesja ime, ka të drejtë ajo, dhe jo unë.
S’është e imja, s’është e imja, s’është e imja, por zyshë Prajsi tani ka kaluar në faqen tridhjetë e dy, në problemën e katërt të matematikës. Nuk e di pse, por në atë çast papritur nuk ndihem mirë, sikur ajo pjesë e imja që është tre vjeçe do të shpërthejë prej syve të mi, të cilët i mbyll fort, duke shtrënguar dhëmbët, e përpiqem të kujtoj se sot unë jam njëmbëdhjetë, njëmbëdhjetë. Mami do të bëjë një tortë për mua sonte, dhe kur të vijë babi në shtëpi të gjithë do të më urojnë Happy birthday to you, happy birthday to you.
Kur më kalon pështjellimi dhe hap sytë, trikoja e kuqe vazhdon të jetë aty si një mal i lartë e i kuq. Me vizoren time, e largoj trikon e kuqe te cepi i bankës. I zhvendos librat, lapsin e gomën sa më larg saj që të mundem. Madje lëviz edhe karrigen pak djathtas. Nuk është e imja, nuk është e imja, nuk është e imja.
Po bluaj në mendje se edhe sa do që të vijë koha e pushimit, edhe sa kohë do të duhet derisa të mund ta marr atë dreq trikoje të kuqe e ta hedh mbi gardhin e shkollës, apo edhe ta lë në një shtyllë parkimi, apo edhe ta zhubros e ta bëj top, që të mund ta hedh në një rrugicë. Por, kur mbaron ora e matematikës, zyshë Prajsi thotë me zë të lartë përpara gjithë klasës, “Rejçëll, mjaft,” sepse shikon që unë e kam shtyrë trikon e kuqe mu në cep të bankës dhe ajo rri e varur aty si një ujëvarë, por mua s’më bëhet vonë.
“Rejçëll,” thotë zyshë Prajsi. E shqipton emrin tim sikur të jetë e acaruar me mua. “Do ta veshësh atë dreq trikoje dhe s’ka më lojëra!”
“Por ajo nuk është…“
“Menjëherë!” thotë zyshë Prajsi.
Ky është momenti kur do të doja të mos isha njëmbëdhjetë, sepse të gjitha vitet brenda meje – dhjetë, nëntë, tetë, shtatë, gjashtë, pesë, katër, tre, dy dhe një – po shtyjnë mbrapa syve të mi teksa fus njërin krah në njërën mëngë të trikos, e cila kundërmon erë gjize, e krahun tjetër brenda mëngës tjetër dhe qëndroj aty me krahët e hapur sikur trikoja të më hante dhe në të vërtetë ashtu bën, më kruhet dhe është plot me mikrobe që as nuk janë të miat.
Në atë moment gjithçka që mbaja brenda meje, që kur zyshë Prajsi e vendosi trikon në bankën time, më në fund zbrazet, dhe papritur më shpërthejnë lotët para të gjithëve. Do të doja të isha e padukshme, por nuk jam. Jam njëmbëdhjetë dhe sot kam ditëlindjen dhe po qaj para të gjithëve sikur të jem tre vjeçe. E ul kokën mbi bankë dhe e zhys fytyrën në krahët e mbuluar me këtë triko qesharake. Fytyrën e kam të nxehtë dhe po më del pështymë nga goja, sepse nuk arrij dot të ndaloj rënkimet e dënesën, derisa të mos mbetet më asnjë lot në sytë e mi dhe vetëm të më dridhet trupi, siç ndodh në rastet kur jam me lemzë, dhe gjithë koka të më dhembë sikur të kem pirë qumësht më shpejt se ç’duhet.
Por pjesa më e keqe ndodh pikërisht para se të bjerë zilja e pushimit. Ajo budallaqja Filis Lopez, që është edhe më e trashë se Silvia Saldivari, thotë që tani u kujtua se trikoja e kuqe është e saja! E heq menjëherë dhe ia jap, e megjithatë zyshë Prajsi bën sikur gjithçka është në rregull.
Sot jam njëmbëdhjetë. Mami do të bëjë një tortë për sonte, të cilën do ta hamë kur babi të kthehet në shtëpi nga puna. Do të ketë qirinj e plot dhurata dhe të gjithë do të këndojnë Happy Birthday to you, Happy Birthday to Rachel, vetëm se do të jetë tepër vonë.
Sot jam njëmbëdhjetë vjeçe. Jam njëmbëdhjetë, dhjetë, nëntë, tetë, shtatë, gjashtë, pesë, katër, tre, dy dhe një, por do të doja të isha njëqind e dy. Do të doja të isha në çdo moshë tjetër përveç njëmbëdhjetës, sepse dua që e sotmja të jetë larg prej këtu, larg meje si një tullumbace e lëshuar, si një o e vogël në qiell, aq e vockël sa duhet t’i picërrosh sytë që ta shohësh.
Salvadori herët a vonë
Salvadori me sytë ngjyrë larve, Salvadori me flokët me krela dhe me dhëmbët e shtrembër, Salvadori emrin e të cilit mësuesi e harron, një djalë që s’është miku i askujt, që vrapon në atë drejtim të paqartë ku shtëpitë kanë ngjyrën e motit të keq, që jeton mbrapa një porte të drunjtë, zgjon vëllezërit e përgjumur, u lidh këpucët, u kreh flokët me ujë, u jep qumësht dhe drithëra nga një kanaçe në mes të mugëtirës së mëngjesit.
Salvadori, herët a vonë, mbërrin me varganin e vëllezërve të tij më të vegjël, tashmë të bërë gati. Ndihmon mamanë, e cila është e zënë me beben. I mban nga krahët Sesilion, Arturiton, u thotë të nxitojnë, sepse sot, njësoj si dje, Arturito rrëzoi kutinë me lapsa me ngjyra, lëshoi njëqind gishtat e vegjël të shkopinjve të kuq, jeshilë, të verdhë, blu dhe të zinj që bien dhe derdhen mbi e përtej pellgjeve të asfaltit, derisa policja rrugore të ndalojë kulmin e trafikut që Salvadori t’i mbledhë përsëri.
Salvadori brenda asaj këmishe të rrudhosur, brenda atij fyti që kollitet dhe kërkon falje sa herë që flet, brenda atij trupi njëzet kilogram të një djali me gjeografinë e tij të plagëve, historinë e tij të dhimbjes, gjymtyrë të ngjeshura bashkë me pupla e lecka; diku në sy, diku në zemër, në atë kafaz të kraharorit, ku diçka pulson me të dy grushtet dhe di vetëm atë që di Salvadori, brenda atij trupi tepër të vogël për të mbajtur njëqind tullumbace lumturie, një kitarë të vetme pikëllimi, është një djalë si gjithë të tjerët që po zhduket jashtë derës, ngjitur me portën e shkollës, aty ku u tha vëllezërve se duhet të presin.
Kap nga duart Sesilion dhe Arturiton, largohet duke iu shmangur ngjyrave të shumta të oborrit të shkollës, bërrylave dhe kyçeve të duarve që kryqëzohen me njëra-tjetrën, këpucëve të shumta që vrapojnë. Zvogëlohet sa herë e më shumë për syrin, tretet në horizontin e ndritshëm, fluturon në ajër përpara se të zhduket si një kujtim balonash.
Tregimet janë marrë nga vëllimi: “Woman Hollering Creek and other stories” nga Sandra Cisneros.
